Μας δίνει ζωή, μας φωτίζει, μας ζεσταίνει, μας κάνει να χαμογελάμε και να ονειρευόμαστε. Τον αγαπούν τα λουλούδια, οι πεταλούδες και οι σκίουροι, τα μικρά παιδιά αλλά και τα… μεγάλα.
«Έρχεται ο ήλιος»…
…τραγουδάνε οι Beatles κι εγώ μαζί. Και αμέσως βγαίνω κι αφήνω τις λαμπερές του ακτίνες να μου χαϊδέψουν το πρόσωπο και να με κάνουν να χαμογελάσω. Μόλις με δει ο Γιάννης από απέναντι, χαμογελά κι αυτός και έρχεται να με συναντήσει: «You are my sunshine yeah my only sunshine» («είσαι το φως μου, το μόνο φως μου»…) μου τραγουδά. Και να που το ρίχνουμε στο χορό, ενώ το τραγούδι αλλάζει: «I am walking on sunshine oh oh!» («Περπατώ πάνω στο φως του ήλιου!»). Μαζί μας έχουν βγει στο δρόμο και χοροπηδούν η μαμά μου, η θεία του Γιάννη, ο μπαμπάς της Νίκης, η Νίκη και όλη η γειτονιά. Κρατιόμαστε όλοι μαζί μια αγκαλιά και στριφογυρίζουμε με το πρόσωπο στραμμένο στον ουρανό. Τι στ’ αλήθεια μάς συμβαίνει;
Αν αναρωτιέστε πώς μας ήρθε ξαφνικά κι αρχίσαμε το χοροπηδητό, σημειώστε ότι η έκθεσή μας στον ήλιο ευνοεί την παραγωγή μιας χημικής ουσίας που λέγεται σεροτονίνη και, όταν βολτάρει στο κεντρικό νευρικό μας σύστημα, μας φτιάχνει τη διάθεση.
Αντίζηλος της σεροτονίνης είναι η μελατονίνη, μια ορμόνη που παράγεται στο σκοτάδι, μας προκαλεί υπνηλία και είναι υπεύθυνη για τον κύκλο ύπνου/ξύπνιου μας. Στην πραγματικότητα και ανάλογα με το αν είμαστε εκτεθειμένοι ή όχι στο φως, η μία ουσία μετατρέπεται στην άλλη και αντίστροφα. Το καλοκαίρι, οπότε ο ήλιος είναι πανταχού παρών και οι μέρες διαρκούν περισσότερο, τα επίπεδα σεροτονίνης νικούν αυτά της μελατονίνης, γι’ αυτό και είμαστε περισσότερο ευδιάθετοι αλλά και ξύπνιοι για περισσότερες ώρες. Το αντίθετο συμβαίνει το χειμώνα, όταν ο ήλιος είναι λιγοστός.
Αλλά το φως κάνει πολύ περισσότερα από το να μας φτιάχνει τη διάθεση. Ένα από τα πολύτιμα δώρα του είναι η βιταμίνη D, προϊόν της αλληλεπίδρασης των Β-υπεριωδών ηλιαχτίδων (UVB) με το δέρμα μας. Η βιταμίνη D στον οργανισμό μας συμβάλλει σημαντικά στην απορρόφηση του ασβεστίου από τα οστά, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, ενώ ελέγχει τη λειτουργία περισσότερων από 1.000 διαφορετικών γονιδίων στους ιστούς του σώματός μας. Στις βόρειες χώρες όπου δεν έχει αρκετό ήλιο, πολλά παιδιά γεννιούνται και μεγαλώνουν με ανεπάρκεια βιταμίνης D. Το αποτέλεσμα είναι να αναπτύσσουν ραχίτιδα, μια ασθένεια που προκαλεί σκελετικές παραμορφώσεις.
Όμως οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου (UV) είναι επίσης βλαβερές για το δέρμα, γιατί καταστρέφουν το κολλαγόνο και τη βιταμίνη Α που περιέχει, επιταχύνουν τη γήρανση των κυττάρων του και προάγουν την ανάπτυξη καρκίνου σε αυτό.
Ποιος κερδίζει;
Οι ευεργετικές ή οι βλαβερές επιδράσεις του ήλιου; Εκτός από το ότι θα πρέπει από μόνοι μας να ελέγχουμε ώστε η έκθεσή μας στον ήλιο να μην είναι υπερβολική, τα γονίδιά μας έχουν επίσης λάβει τα μέτρα τους για τη δική μας προστασία και ευημερία. Έτσι οι άνθρωποι στην Ισημερινή Αφρική, που έχουν άμεση και εκτενή επαφή με τις πολύ δυνατές ακτίνες του ήλιου, ανέπτυξαν σκούρα δέρματα, ενώ εκείνοι που μεγαλώνουν σε γεωγραφικά πλάτη με ασθενέστερη ηλιοφάνεια, ανοιχτόχρωμα. Με τον τρόπο αυτό κάθε άνθρωπος παίρνει στον τόπο όπου ζει ό,τι καλύτερο έχει ο ήλιος να του δώσει. Μισή ώρα στον ήλιο για έναν λευκό ισοδυναμεί με 5 φορές περισσότερη παραγωγή βιταμίνης D από εκείνη που παράγεται στο δέρμα ενός σκουρόχρωμου ατόμου που εκτίθεται στον ήλιο το ίδιο διάστημα. Ανάλογα, η έκθεση στον ήλιο αλλοιώνει ευκολότερα το ανοιχτό δέρμα απ’ ό,τι το σκούρο (γι’ αυτό και τα λευκά δέρματα κοκκινίζουν ευκολότερα στον ήλιο).