Σύμφωνα με το άρθρο 82 παρ. 1 του Συντάγματος, «η Κυβέρνηση καθορίζει και κατευθύνει την γενική πολιτική της Χώρας, σύμφωνα με τους ορισμούς του Συντάγματος και των νόμων». Επίσης, κατά την παρ. 2 του αυτού άρθρου, «ο Πρωθυπουργός εξασφαλίζει την ενότητα της Κυβέρνησης και κατευθύνει τις ενέργειές της, καθώς και των δημοσίων γενικά υπηρεσιών για την εφαρμογή της Κυβερνητικής πολιτικής μέσα στο πλαίσιο των νόμων».
Η συνέχιση της de facto διασπάσεως της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ στην ψηφοφορία της 22.07.2015 και στη συνέχεια κατά την ψήφιση και εκτέλεση των μνημονιακών νόμων μπορεί να συνιστά όχι μόνο πολιτικό αλλά και συνταγματικό πρόβλημα, ενόψει των δύο ανωτέρω επιταγών του άρθρου 82 του Συντάγματος.
Η παραμονή των διαφωνούντων βουλευτών στην Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την απρόσκοπτη εφαρμογή της συνταγματικής αυτής διατάξεως για τους ακόλουθους λόγους:
1. Η ενότητα της κυβερνήσεως καθίσταται αμφίβολη όταν το 1/4 της κοινοβουλευτικής ομάδας και η απόλυτη πλειοψηφία της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ δεν στηρίζουν την εφαρμογή της κεντρικής πλέον κυβερνητικής επιλογής, η οποία, καλώς ή κακώς, είναι πλέον η ψήφιση και εφαρμογή του νέου μνημονίου (στη συνέχεια μνημονιακή πολιτική). Κυβέρνηση, κοινοβουλευτική ομάδα, Κεντρική Επιτροπή και κόμμα συνιστούν ειδικώς στον ΣΥΡΙΖΑ δοχεία συγκοινωνούντα. Η πολιτική διαπίστωση αποκτά έτσι και νομική σημασία.
2. Η κυβέρνηση επηρεάζεται καταλυτικά από την κοινοβουλευτική ομάδα, την Κεντρική Επιτροπή και την κομματική βάση στην οποία αυταπόδεικτα η Αριστερή Πλατφόρμα έχει ισχυρότατη διείσδυση.
Κατ’ ακολουθίαν όσο η Αριστερή Πλατφόρμα συνιστά σώμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι αμφίβολο αν ο πρωθυπουργός μπορεί επί μακρόν να συνεχίσει να καθορίζει και να κατευθύνει αποτελεσματικά τις ενέργειες της κυβερνήσεως και των δημοσίων υπηρεσιών της χώρας, προς εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής, την οποία προτίθεται να εφαρμόσει, ανεξάρτητα από το πόσο την πιστεύει.
3. Σε τόσο κρίσιμες στιγμές η κυβερνητική πολιτική δεν μπορεί να στηρίζεται σε απολύτως αντίρροπες δυνάμεις, γιατί τότε παύει να ασκείται αποτελεσματικά. Και η κυβερνητική πολιτική της ψηφίσεως και εφαρμογής του μνημονίου πρέπει να ασκηθεί αποτελεσματικά, από τη στιγμή που επελέγη.
4. Κυβερνητική πολιτική δεν μπορεί να συνιστά το στενό κομματικό συμφέρον της διατηρήσεως ψηφοφόρων που εκπροσωπούνται από την Αριστερή Πλατφόρμα.
Και τούτο διότι υποχρεωτικώς κατά το Σύνταγμα η κυβερνητική πολιτική πρέπει να ασκηθεί στο πλαίσιο των νόμων, ήτοι στο εφεξής διάστημα στο πλαίσιο των μνημονιακών ιδίως νόμων. Αλλωστε το αμφίβολο κομματικό συμφέρον θα πρέπει να υποχωρήσει κατά τη στάθμιση με τη γενικότερη πολιτική, κατ’ επιταγή του άρθρου 82 του Συντάγματος, το οποίο πρέπει να ερμηνεύεται όπως όλες οι συνταγματικές διατάξεις με κριτήριο την αποτελεσματικότερη δυνατή εφαρμογή του (αρχή της αποτελεσματικής ερμηνείας και εφαρμογής των συνταγματικών διατάξεων).
Αν λοιπόν, όντως, η παραμονή των διαφωνούντων βουλευτών στην Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ συνιστά όχι μόνο πολιτικό αλλά και συνταγματικό πρόβλημα, τότε η αρχή της αποτελεσματικής ερμηνείας και εφαρμογής του άρθρου 82 παράγραφοι 1 και 2 Συντάγματος επιβάλλει την αποκοπή της Αριστερής Πλατφόρμας από τον ΣΥΡΙΖΑ, πράγμα το οποίο, αναλόγως των εξελίξεων, μπορεί να συμβεί με μια σειρά από τρόπους, υπό την προϋπόθεση ότι οι διαφωνούντες εμμένουν στη διαφωνία τους ως προς τη μνημονιακή πλέον πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ:
1. Διά της οικειοθελούς αποχωρήσεώς τους, πράγμα αμφίβολο, δεδομένου ότι η ανυπαρξία κυρώσεων αυξάνει την επιρροή τους και η αυτόνομη κάθοδος σε εκλογές δεν εγγυάται περισσότερες έδρες από όσες σήμερα κατέχουν.
2. Διά της απομακρύνσεώς τους, σύμφωνα με τις καταστατικές διαδικασίες του ΣΥΡΙΖΑ, που αν και δεν συνιστούν τυπικά «διαγραφή», οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα.
Η λύση αυτή αναπόφευκτα συνδέεται με τη δημιουργία κάποιας μορφής κυβερνήσεως εθνικής ενότητας, δεδομένου ότι η άσκηση αποτελεσματικής κυβερνητικής πολιτικής κατ’ το άρθρο 82 του Συντάγματος σε τόσο δυσχερή συγκυρία με κυβέρνηση μειοψηφίας συνιστά δυσχερέστατο εγχείρημα.
3. Διά της διενέργειας εκλογών το φθινόπωρο με λίστα, από την οποία στο ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ θα λείπουν οι διαφωνούντες, οι οποίοι ενδεχομένως μπορούν να διεκδικήσουν αυτόνομα, τίμια και καθαρά την ψήφο του ελληνικού λαού, δεδομένου ότι η διαφωνία τους είναι και μείζων και σαφής και πολιτικά σημαντική.
Πιστεύω ότι ο πρωθυπουργός θα ακολουθήσει τελικώς την τρίτη επιλογή, παρά τα δημοσιονομικά και πολιτικά μειονεκτήματά της, δεδομένου ότι ιδιαίτερη διάθεση για στήριξη της δεύτερης λύσεως, που απαιτεί άλλου είδους κομματική ωριμότητα, δεν φαίνεται να υπάρχει σε κανέναν κομματικό χώρο.
Σε κάθε περίπτωση η ανάγκη αποτελεσματικής εφαρμογής του άρθρου 82 (παρ. 1 και 2) του Συντάγματος, που σπανίως χρησιμοποιείται στην πολιτική και νομική επιχειρηματολογία, είναι στις μέρες μας περισσότερο από εμφανής.
* Ο κ. Πάνος Λαζαράτος είναι καθηγητής Διοικητικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών