Η Συρία βρίσκεται στο χειρότερο σημείο από την έναρξη του εμφύλιου σπαραγμού, τον Μάρτιο του 2011, με τη διεθνή κοινότητα να υποχρεώνεται, με χαρακτηριστική καθυστέρηση, στην ανάληψη δράσεων ώστε να αλλάξουν οι όροι του παιχνιδιού.
Με δίκτυα, υποδομές και οικονομία καταβαραθρωμένες, το ISIS να διευρύνει την ακτίνα ελέγχου του, την αντιπολίτευση να κατακερματίζεται, υποκαθιστάμενη από εξτρεμιστικότερα σχήματα, τη Δύση να αμφιταλαντεύεται, αναζητώντας ανεπιτυχώς απτούς τρόπους αποκατάστασης της τάξης, τους περιφερειακούς δρώντες να περιχαρακώνονται γύρω από τα στενά τους συμφέροντα, και τα προσφυγικά κύματα να δημιουργούν συνθήκες ασφυκτικής πίεσης για γειτονικά κράτη και Ευρώπη, η ανατροπή της κατάστασης μοιάζει με δυσεπίλυτο γρίφο.
Μέσα σε όλα, η Ρωσία, ισχυροποιώντας την παρουσία της, επιχειρεί να προκαταλάβει την επόμενη μέρα ώστε να μην αγνοηθεί. Υπάρχουν ασφαλώς επιπρόσθετοι λόγοι:
α) Στέλνει ηχηρό μήνυμα προάσπισης των θέσεών της στην ευρύτερη περιοχή.
β) Αποπειράται να καλύψει την ανεπάρκεια και το κενό της αναποφασιστικότητας της Δύσης, καθιστάμενη συνομιλήτρια όλων και ενδιάμεσος του απομονωμένου Σύρου προέδρου.
γ) Αποσκοπεί στη συντριβή τρομοκρατικών στοιχείων, ορισμένα εκ των οποίων έχουν μετακινηθεί από τον ρωσικό Καύκασο και πολεμούν στο πλευρό του «Ισλαμικού Κράτους», προκειμένου να αφαιρεθεί –αριθμητικά και επιχειρησιακά– ένα μεγάλο αγκάθι για την ασφάλεια και τη συνοχή της.
δ) Συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη ανάσχεση των τζιχαντιστών, εξυπηρετώντας τόσο το καθεστώς Ασαντ –καταφανής η στρατηγική του υποχώρηση, καθώς ελέγχει πλέον περίπου το 1/3 της επικράτειας– όσο εμμέσως και τους δυτικούς της συμμάχους, εκμεταλλευόμενη τον δισταγμό τους να αναλάβουν στρατιωτική δράση, πέραν των προσώρας ατελέσφορων αεροπορικών επιδρομών.
Η ρωσική επανάκαμψη εμφανίζεται σταθεροποιητική και δυνάμει χρήσιμη, αν επιλεγεί η συνεργασία μαζί της, θέτοντας ένα σοβαρό δίλημμα στη Δύση, που δεν αποκλείεται να τη διχάσει: είτε στηρίζει, έστω και διακριτικά, τις ρωσικές ενέργειες, που στοχεύουν στην αναχαίτιση του ISIS εντούτοις, υπονομεύοντας τις σχέσεις με τη συριακή αντιπολίτευση και τους υποστηρικτές της (χώρες του Κόλπου, Τουρκία), είτε τις αποκηρύσσει και αναγκαστικά επιχειρεί να αντιστρέψει τους όρους μέσω ενεργότερης εμπλοκής που μέχρι πρότινος απέρριπτε μετά βδελυγμίας. Διόλου δεν αποκλείεται κάποιες χώρες της Δύσης, προκειμένου να «απαντήσουν» στη Μόσχα, να οδηγηθούν σε βεβιασμένες κινήσεις, αν και η τελευταία προσβλέπει σε έστω ουδέτερη αντίδραση εκ μέρους τους, δεδομένης της αυξανόμενης πίεσης, κυρίως προς τις ευρωπαϊκές ηγεσίες, για επινόηση τρόπων συγκράτησης των προσφυγικών ροών.
Πάντως, η συνθετότητα του συριακού παζλ, που συν τω χρόνω περιπλέκεται, δυσχεραίνοντας ακόμη και σοβαρές ενέργειες αποκλιμάκωσης, καθώς και οι πολυεπίπεδες επιπτώσεις της σοβούσας ανθρωπιστικής κρίσης, απαιτούν εξεύρεση μιας ελάχιστης συναίνεσης, συντονισμό πρωτοβουλιών και γοργά βήματα. Η επιλογή εφεξής είναι μεταξύ του κακού και του χειρότερου!
* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
