Πριν από ένα χρόνο η κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου εξώθησε το ρούβλι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και ανάγκασε τους Ρώσους καταθέτες να στέκονται σε ουρές για να αποσύρουν τις αποταμιεύσεις τους. Τότε η μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, η Sberbank, επιστράτευσε τεράστια ποσά μετρητών για να επιβιώσει ενός κύματος μαζικών αναλήψεων που αποκάλεσε «Μαύρο Δεκέμβριο»: επιστράτευσε μέσα σε μία εβδομάδα 300 τόνους χαρτονομισμάτων που ανήλθαν στο ποσό του 1,3 τρισεκατομμυρίου ρουβλίων, αντίστοιχο των 20,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Μεγάλα «πακέτα» στήριξης
«Το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να χαλαρώσουμε και να προσευχόμαστε», δηλώνει ο διευθύνων σύμβουλος της Sberbank, Χέρμαν Γκρεφ, καθώς ανακαλεί τη χειρότερη στιγμή στα οκτώ χρόνια που βρίσκεται το τιμόνι της κρατικά ελεγχόμενης τράπεζας. Βάζοντας βαθιά το χέρι στην τσέπη, η Sberbank κατόρθωσε να επιβιώσει και η κυβέρνηση παρουσίασε σύντομα ένα σχέδιο ύψους 900 δισεκατομμυρίων ρουβλίων για τη διάσωση άλλων μεγάλων τραπεζών. Οι μικρότερες ρωσικές τράπεζες δεν ήταν τόσο τυχερές. Φέτος οι ρυθμιστικές αρχές αναμένεται να κλείσουν ή να αναλάβουν υπό τον έλεγχό τους τεράστιο αριθμό χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Αποκομμένες ουσιαστικά από τη διεθνή χρηματοδότηση εξαιτίας των κυρώσεων που έχουν επιβάλει στη Ρωσία οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ενωση και υπό τον φόβο των όσων μπορούν να συμβούν στο εσωτερικό της χώρας, δεδομένου ότι η ρωσική οικονομία εισέρχεται στο δεύτερο έτος ύφεσης, οι τράπεζες της Ρωσίας έχουν αποφύγει να χορηγήσουν νέα δάνεια. Το πρόβλημα είναι μεγάλο για το Κρεμλίνο, που βασίζεται στις εγχώριες επενδύσεις για να αναθερμάνει την ανάπτυξη. Προς το παρόν τα στοιχεία είναι δυσοίωνα και οι αναλυτές εκτιμούν πως η ρωσική οικονομία θα συρρικνωθεί το επόμενο έτος.
«Είμαστε σε πλήρη στασιμότητα», σχολιάζει ο Ολεγκ Βιούγκιν, πρόεδρος της τράπεζας MDM, και επισημαίνει ότι είναι πολύ περιορισμένη η ζήτηση για δάνεια από αξιόπιστους πελάτες, καθώς επικρατεί αβεβαιότητα για τα μελλοντικά εισοδήματά τους. Οι αφερέγγυοι θα ήταν ευτυχείς εάν εξασφάλιζαν δάνειο, αλλά οι τράπεζες, όπως είναι λογικό, δεν προσφέρονται να τους το χορηγήσουν.
Για τον Μαξίμ Σχαντόφ, που διοικεί τη βιομηχανία διαμαντιών Kristall, το υποτιμημένο ρούβλι έχει μειώσει το κόστος της επιχείρησης σε όρους δολαρίου. Σημειωτέον ότι το ρούβλι έχει χάσει τη μισή του αξία από τη στιγμή που άρχισε να υποχωρεί το πετρέλαιο στα μέσα του 2014. «Δεν αντιμετωπίζουμε δυσκολία στο να διασφαλίσουμε δάνεια καθώς οι τράπεζες έχουν άφθονη ρευστότητα και δεν έχουν πού αλλού να την τοποθετήσουν», τονίζει. Είναι, όμως, ελάχιστη η ζήτηση για τα διαμάντια, γι’ αυτό και προτιμά να αποπληρώσει τα χρέη της εταιρείας αντί να τα αυξήσει.
Στο 15% τα επιτόκια
Οσες επιχειρήσεις εισπράττουν τα κέρδη τους σε ρούβλια δηλώνουν πως η αύξηση των επιτοκίων, που σήμερα ανέρχονται στο 15%, αποτρέπει οποιαδήποτε επέκτασή τους. Η εταιρεία χονδρικών πωλήσεων τυριών PiR διαπίστωσε ότι είχε εξανεμισθεί κάθε ανταγωνισμός μετά την απόφαση των ρωσικών αρχών να απαγορεύσουν τις εισαγωγές ευρωπαϊκών γαλακτοκομικών προϊόντων ως αντίποινα για τις κυρώσεις. Τα στελέχη της, πάντως, δηλώνουν πως η εταιρεία δεν έχει τη δυνατότητα να δανειστεί για να επενδύσει διευρύνοντας τις δραστηριότητές της. «Είναι αδύνατον ακόμη και να μιλήσουμε για σοβαρή επέκταση», επισημαίνει ο αντιπρόεδρος της εταιρείας, Πάβελ Μπόζκο. Οι τόκοι στα δάνεια της εταιρείας «έχουν μειώσει τα κέρδη της τόσο ώστε δεν μιλάμε πια για την κερδοφορία της, αλλά για το πώς θα αποφύγουμε τις ζημίες».
«Κόκκινα» δάνεια
Στη διάρκεια του έτους, η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας έκλεινε τις τράπεζες, σχεδόν δύο ανά εβδομάδα. Εβαλε λουκέτο, έτσι, περίπου το 9% του συνόλου του κλάδου. Οι ρυθμιστικές αρχές προεξοφλούν πως θα κλείσουν και άλλες. «Η κεντρική τράπεζα υποστηρίζει πως η ανάκληση αδειών λειτουργίας από τράπεζες θα αποτελεί σύντομα εξαιρετική περίπτωση», αναφέρει ο Αρεμ Κονστάντιαν, επικεφαλής της ενδέκατης σε μέγεθος τράπεζας της Ρωσίας, της Promsvyazbank. «Θα φτάσουμε τελικά στο σημείο αυτό, αλλά δεν νομίζω ότι θα τα καταφέρουμε σύντομα», τονίζει. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν αυξηθεί στο 14% από το 11,5% στο οποίο βρίσκονταν στην αρχή του έτους και αυξάνονται διαρκώς. Μέσα στο 2015 οι τράπεζες έχουν προβεί σε προβλέψεις ύψους 961 δισ. ρουβλίων έναντι μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η Moody’s Investors Service προεξοφλεί πως τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα φτάσουν σε επίπεδα ρεκόρ αντίστοιχα εκείνων που κατεγράφησαν στην κρίση του 2009. Πάντως, η κεντρική τράπεζα δηλώνει ότι θα εξυγιάνει τις ασθενέστερες τράπεζες.