Κέρδη μικρότερα ακόμη και από τον… μισθό ενός υπαλλήλου τους εμφανίζουν στην εφορία οι τρεις στις τέσσερις επιχειρήσεις, αλλά και οι επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά. Με τις συνεχείς αυξήσεις φορολογικών συντελεστών – μία ακόμη ενεργοποιήθηκε με την αλλαγή του χρόνου, καθώς στις φετινές δηλώσεις ο φόρος θα υπολογιστεί με συντελεστή 29% αντί για 26% για Α.Ε., ΕΠΕ και ΙΚΕ – χιλιάδες εταιρείες επιδιώκουν να αξιοποιήσουν κάθε «παράθυρο» της νομοθεσίας, με στόχο να συμπιέσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τα φορολογητέα κέρδη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το καταφέρνουν.
Σε σύνολο 290.000 νομικών προσώπων, τα 150.000 δείχνουν ζημιές, ενώ, από τα 90.000 κερδοφόρα, τα 65.000 δεν ξεπερνούν καν το όριο των 50.000 ευρώ ετησίως. Στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στους επαγγελματίες η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη, καθώς οι 8 στους 10 δεν υπερβαίνουν καν σε επίπεδο κερδοφορίας το όριο των 5.000 ευρώ.
Ο συνδυασμός κρίσης και φοροαποφυγής έχει ρίξει τα φορολογητέα κέρδη των επιχειρήσεων σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα:
1. Τα νομικά πρόσωπα δηλώνουν κέρδη που δεν ξεπερνούν τα 10 δισ. ευρώ, όταν το 2004 εμφάνιζαν 19 δισ. ευρώ και την περίοδο 2007-2008 περίπου 16 δισ. ευρώ.
2. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες δηλώνουν 2,6 δισ. ευρώ, ή περίπου 8.500 ευρώ ο καθένας.
3. Οι αγρότες εμφανίζουν ακαθάριστα έσοδα 4,87 δισ. ευρώ, αλλά φορολογητέα κέρδη μόλις 1,34 δισ. ευρώ ή 2.518 ευρώ ο καθένας.
Εχοντας περίπου 1,6 εκατ. επαγγελματικά ΑΦΜ (πλέον και οι αγρότες ουσιαστικά λειτουργούν και φορολογούνται με τη λογική επιχείρησης, δηλαδή έσοδα μείον έξοδα), οι φορολογικές αρχές καλούνται να αντιμετωπίσουν πρακτικές φοροαποφυγής, οι οποίες δύσκολα ανιχνεύονται χωρίς εξονυχιστικό (και χρονοβόρο) φορολογικό έλεγχο. Οπως:
– Εταιρείες ή επαγγελματίες με ζημιές εμφανίζονται να παρέχουν υπηρεσίες σε κερδοφόρους επαγγελματίες ή άλλες εταιρείες. Η συναλλαγή μπορεί να μην είναι πραγματική, αλλά στα χαρτιά γίνεται με όλους τους τύπους. Καταβάλλεται ο ΦΠΑ, το τίμημα πληρώνεται μέσω τράπεζας και δηλώνεται κανονικά στις συγκεντρωτικές καταστάσεις πελατών-προμηθευτών. Για τον ζημιογόνο φορολογούμενο δεν υπάρχει καμία επίπτωση (απλώς μειώνονται οι ζημιές), ενώ ο κερδοφόρος κερδίζει φόρο 26%-33% επί της αξίας του τιμολογίου.
– Αμοιβές διοικητικού συμβουλίου φορολογούνται ως μισθωτές αποδοχές με βάση τον τελευταίο φορολογικό νόμο. Πολλές εταιρείες «φουσκώνουν» αυτές τις αμοιβές (ειδικά αν στα Δ.Σ. ή αν διαχειριστές των εταιρειών είναι οι ίδιοι οι επιχειρηματίες), προκειμένου να αξιοποιήσουν το αφορολόγητο που προβλέπεται για τους μισθωτούς. Ετσι, αμοιβή Δ.Σ. 20.000 ευρώ θα φορολογηθεί ως μισθωτή υπηρεσία με πραγματικό φορολογικό συντελεστή 12%. Ομως η εταιρεία θα γλιτώσει (καθώς η αμοιβή Δ.Σ. είναι επαγγελματική δαπάνη) φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων 29% (συν 10% φόρο μερισμάτων αν πρόκειται για νομικό πρόσωπο που διανέμει τα κέρδη στους μετόχους). Οι αμοιβές Δ.Σ. συμφέρουν μέχρι και τα 30-35.000 ευρώ ανά άτομο.
-«Παιχνίδια» με τους φορολογικούς συντελεστές γίνονται και με τα ενοίκια. Ιδιόκτητο ακίνητο του επιχειρηματία μπορεί να ενοικιαστεί από την επιχείρηση και να χρησιμοποιηθεί είτε ως επαγγελματική έδρα είτε για άλλον σκοπό. Για ενοίκια μέχρι 12.000 ευρώ, ο συντελεστής με βάση τον οποίο θα φορολογείται ο ιδιοκτήτης του ακινήτου θα είναι 11% (προγραμματίζεται να πάει στο 15%). Ως επαγγελματική δαπάνη, όμως, το ενοίκιο αυτό θα εξασφαλίζει από την επιχείρηση έκπτωση φόρου 26%, ή και 33% σε ορισμένες περιπτώσεις.
– Το φαινόμενο των royalties, των «διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας», των υπηρεσιών διαφήμισης κ.λπ. είναι εξαιρετικά διαδεδομένο ειδικά στις πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Αντί η εταιρεία να εμφανίζει υψηλά κέρδη και να πληρώνει τον ελληνικό φόρο εισοδήματος (φτάνει στο 29% από τη χρήση του 2016 και μετά), τιμολογεί τη «μητρική» εταιρεία για πνευματικά δικαιώματα, υπηρεσίες διαφήμισης και λοιπές άυλες υπηρεσίες. Τα κέρδη επί ελληνικού εδάφους μειώνονται και το κέρδος μεταφέρεται σε χώρα του εξωτερικού, όπου κατά κανόνα ισχύει χαμηλότερος φορολογικός συντελεστής συγκριτικά με αυτόν που εφαρμόζεται στην Ελλάδα.
– Συνηθισμένη τα τελευταία χρόνια είναι και η άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας επί ελληνικού εδάφους από εταιρείες που εδρεύουν στο εξωτερικό. Με τη μεταφορά της έδρας γλιτώνουν από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές μέχρι… τέλη κυκλοφορίας.
– Μεγάλη πληγή είναι και οι ενδοομιλικές συναλλαγές, ο έλεγχος των οποίων παραμένει δύσκολος παρά τις αλλεπάλληλες νομοθετικές πρωτοβουλίες.
Το κόλπο με τη διακίνηση τιμολογίων εκτός συνόρων
Τα τιμολόγια πάνε και έρχονται ακόμη και εκτός συνόρων. Το κόλπο είναι γνωστό. Η ελληνική εταιρεία εμφανίζεται να «αγοράζει» υπηρεσίες από εταιρεία του εξωτερικού (συνήθως ιδίων συμφερόντων) σε χώρα όμως με πολύ χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή. Είναι η περίφημη ιστορία με τις «μη συνεργάσιμες φορολογικά χώρες» ή τις χώρες με χαμηλότερο συντελεστή από την Ελλάδα που θέλησε να «μαζέψει» η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επιβάλλοντας παρακράτηση 26% επί της αξίας των συναλλαγών. Το μέτρο ακυρώθηκε, καθώς ασκήθηκαν πιέσεις μέχρι και από τις πρεσβείες των εμπλεκόμενων χωρών (κυρίως Κύπρος, Βουλγαρία κ.ά.) για να μη θιγούν οι εισαγωγές. Επίσης, οι τριγωνικές συναλλαγές και τα φαινόμενα τύπου «καρουζέλ» είναι διεθνή κόλπα, αλλά ιδιαίτερα διαδεδομένα και στην Ελλάδα.