Συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ Αθηναίοι αποχωρίζονται την πόλη τους για να ζήσουν στο εξωτερικό, όλο και περισσότεροι ξένοι εγκαθίστανται εδώ. Είναι καλλιεργημένοι, μορφωμένοι και εργάζονται κυρίως στον καλλιτεχνικό τομέα. Μουσικοί, συγγραφείς, αλλά κυρίως εικαστικοί. Η Αθήνα αποτελεί πλέον πόλο έλξης για δημιουργικές ψυχές – οι καλλιτέχνες άλλωστε έχουν την τάση να έλκονται από την καταστροφή, το εγκαταλελειμμένο, τη διάλυση. Η αλήθεια είναι όμως ότι, λόγω της κρίσης, η πρωτεύουσα έχει αποκτήσει «χαρακτήρα». Και, ως γνωστόν, όταν οι καλλιτέχνες ανοίγουν στούντιο σε μια περιοχή, τότε αυτή γίνεται της μόδας. ∆εν γνωρίζουμε αν η Αθήνα θα είναι το επόμενο «Βερολίνο», ωστόσο οι ξένοι φαίνεται να εντυπωσιάζονται από την ενέργεια της πόλης, τη χαοτική αρχιτεκτονική, τις χαμηλές τιμές και το αίσθημα ελευθερίας (ή ανομίας, όπως θέλετε πείτε το) που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία.
Catriona Gallagher
καλλιτέχνης
∆εν προφέρεται το όμικρον. Ονομάζομαι Κατρίνα». Η 24χρονη Αγγλίδα απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών Εδιμβούργου εγκαταστάθηκε πέρυσι το καλοκαίρι στην Ελλάδα, ύστερα από μια πρόσκληση να συμμετάσχει σε ομαδική έκθεση. Μένει σε ένα διαμέρισμα στην Κυψέλη, με συγκάτοικο μια Αμερικανίδα μουσικό, η οποία επίσης αποφάσισε να ζήσει στην Αθήνα. Μου έδειξε την καινούργια της σειρά σχεδίων με θέμα το περδικάκι, ένα ελληνικό φυτό που ανήκει στην οικογένεια της τσουκνίδας. «Κάνω έρευνα γι’ αυτό δύο χρόνια τώρα», αποκάλυψε. «Το πρόσεξα όταν ήρθα για πρώτη φορά στην πόλη. Ηταν παντού: στις ρωγμές των πεζοδρομίων, στα ερειπωμένα σπίτια, σε αρχαιολογικούς χώρους… Κανείς όμως δεν ήξερε την ονομασία του. Με ενδιαφέρει το πώς αυτό το φυτό συσχετίζεται με την έννοια της εγκατάλειψης». Αυτό συμβαίνει συχνά με άτομα άλλων χωρών. Παρατηρούν και «ρίχνουν φως» σε πράγματα που εμείς από συνήθεια δεν δίνουμε ιδιαίτερη σημασία. Για παράδειγμα, ένα άλλο έργο της πραγματεύεται τους φωταγωγούς. «Η Αθήνα με εμπνέει. Περπατώντας στην πόλη, νιώθω ότι εργάζομαι». Η αρχιτεκτονική παίζει ρόλο στη δουλειά της. Πώς της φαίνεται η διάταξη της πόλης; «Παρότι είναι προβληματική, βρίσκω εκπληκτική την οικιστική έκρηξη που συνέβη στην Αθήνα τις δεκαετίες ’60 και ’70. Είναι φοβερό το γεγονός να κατεδαφίζεις παλιά κτίρια προκειμένου να οικοδομήσεις καινούργια. Είναι τελείως διαφορετική εμπειρία από εκεί απ’ όπου προέρχομαι. Στη Βρετανία οτιδήποτε παλιό προστατεύεται. Ζώντας εδώ, κατάλαβα ότι, όταν ζεις σε μια κοινωνία διαφορετική από τη δική σου, σε κάνει να αμφισβητήσεις τη νόρμα». Η Κατρίνα Γκάλαχερ βγάζει τα προς το ζην προσφέροντας μαθήματα Αγγλικών. Τι της αρέσει στην Αθήνα; «Η θέα από τον Λυκαβηττό. Σχεδόν σοκάρομαι κάθε φορά που βλέπω αυτή την άτακτη, λευκή, χτισμένη περιοχή – τόσο μπετόν, τόσο βαριά, τόσο συμπαγής».
Βecky Campbell
εικαστικός
Οταν διήνυε το τελευταίο έτος της σχολής της (Καλών Τεχνών Εδιμβούργου), την πλησίασε ένας συμφοιτητής της, ο Ελληνας Αύγουστος Βεϊνόγλου, και της είπε ότι σκεφτόταν να οργανώσει ένα πρόγραμμα φιλοξενίας στην Αθήνα και τη ρώτησε αν ενδιαφερόταν να πάρει μέρος. Η Μπέκι Κάμπελ δέχτηκε με χαρά, και έτσι το 2012 βρέθηκε στην ελληνική πρωτεύουσα ως η πρώτη φιλοξενούμενη του Snehta Residency. «Οταν τελείωσε η δίμηνη διαμονή μου, επέστρεψα στο Εδιμβούργο, μην μπορώντας όμως να προσαρμοστώ ξανά στην παλιά ζωή μου», θυμάται η 30χρονη Σκωτσέζα καλλιτέχνις, «οπότε, ύστερα από δύο εβδομάδες έκλεισα πτήση για την Αθήνα χωρίς επιστροφή. Κάτι με κρατάει εδώ». Τι; «Βρήκα έναν τόπο που με κάνει να αισθάνομαι ζωντανή. Υπάρχει μια παράξενη ενέργεια εδώ. Η αθηναϊκή εικαστική σκηνή είναι μικρή, αλλά είναι δραστήρια. Στην αρχή δεν καταλάβαινα τα έργα των Ελλήνων, όμως μαθαίνοντας περισσότερα για την Αθήνα και μελετώντας την ελληνική ιστορία, μπορούσα να ερμηνεύσω καλύτερα το νόημα των εκθέσεων». Η Μπέκι μιλάει λίγο τη γλώσσα μας (έκανε έξι μήνες μαθήματα Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) και σήμερα «τρέχει» το πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών στην Κυψέλη μαζί με τον Αύγουστο. Εχει επιλέξει να ζει στην Καλλιθέα – συγκατοικεί με έναν άλλον καλλιτέχνη, σε μια μονοκατοικία κοντά στις γραμμές του τρένου. Τα πάντα στο σπίτι της μοιάζουν με εικαστικές εγκαταστάσεις. Πάνω στο γραφείο της είναι τοποθετημένα παράξενα μικροσκοπικά εύθραυστα αντικείμενα – η εικόνα από ψηλά μοιάζει με προθήκη μουσείου Φυσικής Ιστορίας. «Στα έργα μου επικρατεί η έννοια της αμφισημίας, ίσως γι’ αυτόν το λόγο μού αρέσει τόσο πολύ η Αθήνα». Η οικία μπορεί να μη διαθέτει θέρμανση (πώς τη βγάζει το χειμώνα; – «Μην ξεχνάς ότι είμαι Σκοτσέζα»), έχει όμως μια όμορφη αυλή με δέντρα. «Αγαπώ αυτόν τον κήπο. Εχει ροδιά, νεραντζιές, λεμονιά…» Ποιο είναι το αγαπημένο της αξιοθέατο; «Το Αρχαιολογικό Μουσείο».
Lee Wells
εικαστικός, art dealer
Ο Λι Γουέλς μεγάλωσε σε μια φάρμα αλόγων στο Οχάιο. Σπούδασε Ψυχολογία και Καλές Τέχνες στο Σικάγο. Το 2000 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου εργάστηκε ως επιμελητής, γκαλερίστας και έμπορος τέχνης. Πριν από μερικούς μήνες άνοιξε έναν εκθεσιακό χώρο στον Νέο Κόσμο -πίσω από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών-, εξακολουθεί ωστόσο να είναι υπεύθυνος σε μια αίθουσα τέχνης στο νότιο Μανχάταν. «Πριν από μερικά χρόνια ήθελα να αφοσιωθώ ξανά στην τέχνη μου. Χρειαζόμουν όμως ένα χώρο για να δουλέψω, και στη Νέα Υόρκη τα στούντιο είναι πανάκριβα». Πώς κατέληξε στην Αθήνα; «Με κάλεσαν οι θεοί», είπε γελώντας. «Ερωτεύτηκα μια όμορφη Αθηναία, η οποία μου έδειξε μια πλευρά της Ελλάδας που δεν υπήρχε περίπτωση να γνωρίσω σαν τουρίστας, και έτσι αποφάσισα να φτιάξω τη ζωή μου εδώ». Ποιες είναι οι πρώτες του εντυπώσεις; «Η Αθήνα μού θυμίζει κάπως τη Νέα Υόρκη κατά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Ακατέργαστη και την ίδια στιγμή “εξευγενισμένη”», είπε και συμπλήρωσε: «Είναι πολύ δύσκολο για έναν καλλιτέχνη να ζει σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Νέα Υόρκη, το Παρίσι ή το Λονδίνο. ∆εν σου περισσεύει χρόνος να παράγεις τέχνη, γιατί πρέπει να δουλεύεις για να επιβιώνεις. Ή, αν τα καταφέρνεις, συνήθως αυτά που κάνεις είναι συνδεδεμένα με το πώς μπορείς να βγάζεις χρήματα.
Ο κόσμος της τέχνης παραείναι εμπορευματοποιημένος, και αυτό φαίνεται από τα προϊόντα που πωλούνται στις γκαλερί. Νομίζω ότι η Αθήνα είναι μια πολύ φιλόξενη πόλη για καλλιτέχνες και αποτελεί πλέον έναν τόπο διέλευσης σημαντικών προσώπων της διεθνούς εικαστικής σκηνής». Η κουβέντα μας κατέληξε αναπόφευκτα στην Documenta. «Θα είναι κάτι σαν τους Ολυμπιακούς, αλλά στο χώρο της τέχνης. Τώρα είναι επιτακτική ανάγκη για τους Ελληνες εικαστικούς να αναπτύξουν ταχύτητα. Εγώ θέλω με το χώρο μου εδώ να χτίσω μια γέφυρα μεταξύ Αμερικής και Ελλάδας».
Cathryn Drake
κριτικός τέχνηΣ, επιμελητρια
Η Κάθριν Ντρέικ μένει σε μια παλιά μονοκατοικία, κοντά στην πλατεία Βαρνάβα, στο Παγκράτι. Το διαμέρισμά της είναι όμορφο και είναι διακοσμημένο με έργα νέων Ελλήνων καλλιτεχνών. Στην είσοδο ήταν ο σκύλος της ο Λάκι, που χοροπηδούσε κρατώντας ένα λουρί στο στόμα. Ηθελε βόλτα! Βγήκαμε λοιπόν να περπατήσουμε στη γειτονιά και ύστερα από λίγο καταλήξαμε για καφέ στο Chelsea Hotel. «Ταιριάζει να γίνει η συνέντευξη εδώ, γιατί προέρχομαι από τη Νέα Υόρκη», μου είπε η Κάθριν, η οποία γράφει για το αμερικανικό περιοδικό τέχνης Artforum. Η κριτικός τέχνης ζούσε επί πολλά χρόνια στην Ιταλία, πριν αποφασίσει να μετοικήσει στην Ελλάδα, το 2011. Πώς βρέθηκε στα μέρη μας; «Είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς ευκαιριών και συμπτώσεων. Ομως, συχνά επισκεπτόμουν την Ελλάδα για να καλύψω εικαστικά γεγονότα». Tι της αρέσει εδώ; «Η Αθήνα είναι η μόνη δυτική πρωτεύουσα που εξακολουθεί να είναι ανθρώπινη και να προσφέρει ποιότητα ζωής. Παρά την έλλειψη πόρων, η αθηναϊκή πολιτιστική ζωή συνεχίζεται, κυρίως από την επιθυμία ορισμένων ανθρώπων που εκτιμούν τη σημασία του πολιτισμού. Η κρίση υπήρξε καταλυτική, απελευθέρωσε δημιουργικές δυνάμεις και ώθησε άτομα ή ομάδες να αναπτύξουν νέα μοντέλα καλλιτεχνικής αυτοδιαχείρισης. Ολα αυτά οδηγούν σε ένα πράγμα: την ελευθερία». Ποια είναι η γνώμη της για τους Ελληνες; «Η κρίση έβγαλε στην επιφάνεια τα καλά και τα κακά των ανθρώπων – αλλά κυρίως τα προτερήματα. Οι Ελληνες είναι δυνατοί και δεν φοβούνται να λένε την άποψή τους». Και για τον τόπο; «Η Ελλάδα παρουσιάζει μεγάλο γεωπολιτικό ενδιαφέρον. Aνήκει στην Ευρώπη, ωστόσο διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας βαλκανικής χώρας. Είναι σαν αουτσάιντερ, ενώ την ίδια στιγμή είναι μέλος μιας οικογένειας, κάπως δυσλειτουργικής βέβαια, αλλά είμαι συνηθισμένη, καθότι προέρχομαι από μια τέτοια. Γι’ αυτόν το λόγο νιώθω άνετα εδώ», κατέληξε γελώντας.