Την αυστηροποίηση των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και την ενεργοποίηση, εκ νέου, των κανόνων Σένγκεν προανήγγειλε από την Αθήνα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος απέσπασε παράλληλα από την Αγκυρα την υπόσχεση ότι θα δέχεται την επαναπροώθηση όλων των μεταναστών, πλην των Σύρων, από τα ελληνικά νησιά στο έδαφός της. Ο κ. Τουσκ επισκέφθηκε την Ελλάδα και την Τουρκία, ενόψει της συνόδου κορυφής της Δευτέρας. Σύμφωνα με τους Financial Times, στις συνομιλίες που έγιναν στην τουρκική πρωτεύουσα ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου άφησε να εννοηθεί ότι η Αγκυρα «θα αποδεχθεί τη συστηματική επαναπροώθηση των μη Σύρων και θα αναλάβει δράση κατά των διακινητών». Η εφημερίδα ερμηνεύει το αποτέλεσμα των συνομιλιών πως η Ε.Ε. και η Τουρκία βρίσκονται πολύ κοντά σε μια συμφωνία για τις επαναπροωθήσεις.
Από την Αθήνα και μετά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, ο κ. Τουσκ απηύθυνε παραίνεση προς τους παράνομους οικονομικούς μετανάστες να σταματήσουν να κατευθύνονται προς την Ευρώπη. «Θέλω να κάνω έκκληση προς όλους τους πιθανούς παράνομους οικονομικούς μετανάστες από όπου κι αν προέρχονται: Μην έρθετε στην Ελλάδα, στην Ευρώπη. Μην πιστέψετε τους διακινητές. Μη θέσετε σε κίνδυνο τη ζωή σας και μην ξοδέψετε τα χρήματά σας, γιατί θα πάνε χαμένα. Η Ελλάδα και οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν θα είναι πλέον μια χώρα τράνζιτ. Οι κανόνες Σένγκεν θα ενεργοποιηθούν ξανά, καθώς ενισχύουμε τον έλεγχο στα εξωτερικά μας σύνορα». Ενόψει της συνόδου κορυφής, αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής συναίνεσης, με βάση τις κοινές αποφάσεις και τους κοινούς κανόνες που έχουν αναπτυχθεί, ενώ τόνισε πως πρέπει να βοηθηθούν οι χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από τις προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές και κυρίως η Ελλάδα.
Ο κ. Τσίπρας έθεσε το πλαίσιο των διεκδικήσεων της Αθήνας στη σύνοδο, με βασική προϋπόθεση την αναγνώριση ότι η Ελλάδα έχει αναλάβει βάρος δυσανάλογο των δυνάμεών της. Δήλωσε ότι η Αθήνα αναμένει από την Ενωση αναγνώριση πως η Ελλάδα δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος μόνη της, αλλά και ότι θα απαιτήσει την επιβολή κυρώσεων στις χώρες που δεν σέβονται αυτήν τη βασική αρχή, η οποία μεταφράζεται σε δίκαιη κατανομή βαρών και ευθυνών. Προς τούτο ζήτησε, επίσης, να σταματήσουν και να απορριφθούν ρητά οι μονομερείς ενέργειες στην Ευρώπη και οι λογικές αποκλεισμού.
Επισήμανε, επίσης, ότι θα πρέπει να λειτουργήσει άμεσα η μετεγκατάσταση προσφύγων και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες μετεγκατάστασης από την Ελλάδα και απευθείας από την Τουρκία εκείνων που δικαιούνται άσυλο. Παρουσίασε, δε, ως αναγκαία την εφαρμογή συγκροτημένης ευρωπαϊκής πολιτικής για την επιστροφή των παράνομων μεταναστών στις χώρες προέλευσής τους, ενώ με έμφαση δήλωσε ότι «η Ελλάδα δεν θα αναλάβει για μόνιμη παραμονή ή εγκατάσταση ούτε λιγότερους ούτε περισσότερους από όσους τής αντιστοιχούν». Το έτερο σημείο των ελληνικών διεκδικήσεων αφορά τη χρηματοδότηση προς την Ελλάδα για την κατασκευή των αναγκαίων υποδομών, την πρόσληψη στελεχών και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους πρόσφυγες.