Ενώ η απόσταση που χωρίζει τις γυναίκες από τους άνδρες σε θέματα όπως η εκπαίδευση μειώνεται, το χάσμα όσον αφορά στην επαγγελματική εξέλιξη μοιάζει να διευρύνεται. Σύμφωνα με μελέτη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, με τα σημερινά δεδομένα θα χρειασθούν 117 χρόνια για να επιτευχθεί η πλήρης εξίσωση των δύο φύλλων στην εργασία σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένα χρόνο νωρίτερα, η ίδια μελέτη εκτιμούσε ότι θα χρειασθούν 80 χρόνια.
Είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε 100 και πλέον χρόνια. Οφείλουμε να επιταχύνουμε τις διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών σε θέσεις ευθύνης, δημιουργώντας στην ουσία ένα περιβάλλον που προσελκύει, αξιοποιεί και αναπτύσσει τους πιο ικανούς. Ο αποκλεισμός μέρους του μεγαλύτερου του 50% του πληθυσμού από κρίσιμες θέσεις στην οικονομία, στο επιχειρείν και στη δημόσια διοίκηση ισοδυναμεί με χαμένες ευκαιρίες ανάπτυξης, δημιουργώντας έλλειμμα αξιοκρατίας και εμπιστοσύνης.
Έχουμε ποτέ αναρωτηθεί πως θα ήταν σήμερα η παγκόσμια οικονομία και οι κοινωνίες μας αν οι γυναίκες συμμετείχαν στην αγορά εργασίας κατ’ αναλογία με τις πραγματικές τους δυνατότητες και με περισσότερες ευκαιρίες;
Τον Απρίλιο του 2015, στα πλαίσια της δέσμευσής της για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, η ΕΥ προχώρησε στη σύσταση μίας παγκόσμιας πλατφόρμας που ονομάζεται “Women Fast forward”. Μέσω αυτής, οργανώνει διεθνείς συναντήσεις, με τη συμμετοχή επιφανών αντρών και γυναικών από τις επιχειρήσεις και το δημόσιο βίο, προκειμένου να καταθέσουν τις προτάσεις τους και να ενισχύσουν τo διάλογο για τις δράσεις που θα επιταχύνουν τη διαμόρφωση του κατάλληλου υποστηρικτικού περιβάλλοντος αλλά και την ενίσχυση του ταλέντου και των δεξιοτήτων που απαιτούνται ώστε περισσότερες γυναίκες να μπορέσουν να ηγηθούν.
Το πρόβλημα της ισότιμης επαγγελματικής εξέλιξης των γυναικών αλλά και γενικότερα των ταλαντούχων νέων ανθρώπων, συνδέεται άμεσα και με το πρόβλημα του ταχέως διευρυνόμενου χάσματος δεξιοτήτων, της απόστασης δηλαδή που χωρίζει τις δεξιότητες που απαιτεί η αγορά εργασίας από αυτές που διαθέτει ανά πάσα στιγμή το ανθρώπινο δυναμικό. Tο πρόβλημα αυτό θα επιδεινωθεί, καθώς μέχρι το 2020 εκτιμάται ότι το 60% των νέων θέσεων εργασίας θα απαιτεί δεξιότητες που θα διαθέτει μόνο το 20% των εργαζομένων. Με την εξέλιξη της οικονομίας αλλά κυρίως της τεχνολογίας και των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα ψηφιακά δίκτυα, σήμερα εκπαιδεύουμε τους νέους για επαγγέλματα που όμως δεν υπάρχουν ακόμα ή θα απαιτούν εντελώς διαφορετικές γνώσεις και δεξιότητες από αυτές που αντιλαμβάνεται η δική μας γενιά ή οι προηγούμενες γενιές.
Η επαγγελματική σταδιοδρομία καθενός μας διακρίνεται συνήθως σε τρεις φάσεις, που συνδέονται – σε χρονική ακολουθία – με την «είσοδο στην αγορά εργασίας», την «επιτάχυνση της επαγγελματικής εξέλιξης» και αργότερα την «καλύτερη αξιοποίηση της εμπειρίας σε υψηλές θέσεις ευθύνης ή ηγεσίας». Κάθε φάση παρουσιάζει διαφορετικές προκλήσεις και απαιτεί διαφορετικές πολιτικές στήριξης και ανέλιξης του ταλέντου.
Το ‘’Women3. The Power of Three’’ παγκόσμιο forum που διοργάνωσε η ΕΥ εντός του 2015, παρουσίασε πέντε προτάσεις, εκ των οποίων οι τρεις αναφέρονται στις ανωτέρω φάσεις της επαγγελματικής εξέλιξης και οι δύο στην αναγκαία συμβολή των media και της ψηφιακής τεχνολογίας. Συγκεκριμένα:
1. Ενώ στη διάρκεια των δυο πρώτων χρόνων της εργασίας τους, το 52% των γυναικών έχει ως στόχο να αναλάβει υψηλές θέσεις στην ιεραρχία μίας επιχείρησης, μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια της καριέρας τους, το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 16%. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη ενθάρρυνσης από το στενό αλλά και το ευρύτερο επαγγελματικό περιβάλλον, όπως και στην έλλειψη ενός σαφούς υποστηρικτικού πλαισίου και εταιρικής κουλτούρας. Συνεπώς θα μπορούσε να θεσμοθετηθεί ένα διεθνές βραβείο που θα επιβραβεύει τις εταιρείες εκείνες που ενθαρρύνουν έμπρακτα την εξέλιξη των γυναικών κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής πορείας τους.
2. Οι γυναίκες που βρίσκονται στη φάση της «επιτάχυνσης» είναι συνήθως μεταξύ 30 και 50 ετών και προσπαθούν να ισορροπήσουν τις επαγγελματικές τους φιλοδοξίες με τις αυξημένες οικογενειακές απαιτήσεις. Είναι προφανές ότι για να γίνει αυτό χρειάζονται ευέλικτα εργασιακά μοντέλα και ένα περιβάλλον το οποίο να στηρίζει έμπρακτα το διπλό τους ρόλο και να προάγει πρωτοβουλίες που ευνοούν την καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικών υποχρεώσεων και προσωπικής ζωής (συμπεριλαμβανομένων για παράδειγμα λύσεων για τη φροντίδα και καθημερινή φύλαξη των μικρών παιδιών). Το διεθνές forum που διοργάνωσε η ΕΥ προτείνει τη δημοσιοποίηση από τις επιχειρήσεις συγκεκριμένων πολιτικών και αντίστοιχων δεικτών που θα τεκμηριώνουν την πρόοδο στον τομέα αυτό.
3. Οι γυναίκες που ξεπερνούν τα εμπόδια και φθάνουν στη φάση της «εμπειρίας», καλούνται συνήθως να επιλέξουν μεταξύ μιας διευθυντικής θέσης ή μια νέας, δικής τους επιχειρηματικής προσπάθειας. Έχουν αυξημένη διάθεση προσφοράς, αλλά συχνά διαπιστώνουν ότι παραμένουν αναξιοποίητες. Το διεθνές forum προτείνει τη δημιουργία θερμοκοιτίδων ανταλλαγής εμπειριών ανάμεσα στις διάφορες γενεές, μεταξύ των οποίων οι νεότερες γυναίκες θα λαμβάνουν καθοδήγηση και οι παλαιότερες θα εξοικειώνονται με τις εξελίξεις της ψηφιακής τεχνολογίας και των κοινωνικών δικτύων.
4. Η διάδοση της ψηφιακής τεχνολογίας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ευκαιρία για τις γυναίκες, καθώς καθιστά ευκολότερη την ίδρυση μιας επιχείρησης αλλά και την επικοινωνία με το κατά πλειοψηφία γυναικείο καταναλωτικό κοινό. Χρειάζεται όμως περισσότερη στήριξη για εξωστρέφεια, προβολή και δικτύωση των γυναικών επιχειρηματιών με το επενδυτικό κοινό και τον τραπεζικό κλάδο για άντληση χρηματοδότησης. Η προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας συνδέεται επίσης και με την προώθηση των μικρομεσαίων οικογενειακών επιχειρήσεων που έχουν προοπτικές ανάπτυξης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Προτείνεται συνεπώς η δημιουργία μιας ψηφιακής πλατφόρμας σε διεθνές και τοπικό επίπεδο για ενέργειες προώθησης, στήριξης και δικτύωσης των γυναικών.
5. Τέλος, δυστυχώς, τα media σε όλον τον κόσμο πολλές φορές τείνουν να αναπαράγουν και να εμπεδώνουν σε ένα βαθμό τα παλιά στερεότυπα που θέλουν τους άνδρες να προβάλλονται για τα επιτεύγματά τους στον επαγγελματικό χώρο και οι γυναίκες να προβάλλονται για την εμφάνιση ή την οικογένειά τους. Συνεπώς θα μπορούσε να βοηθήσει η δημιουργία μιας ψηφιακής πλατφόρμας που θα αναδεικνύει τα media όπου οι ειδήσεις παρουσιάζονται με ισορροπημένο τρόπο και όπου προάγεται η εμπειρία και η ικανότητα επιτυχημένων γυναικών, οι οποίες θα αποτελέσουν παράδειγμα για άλλες γυναίκες.
Οι προτάσεις αυτές προφανώς δεν εξαντλούν το θέμα της ισότιμης αντιμετώπισης των γυναικών στον επαγγελματικό στίβο. Μπορούν όμως να λειτουργήσουν ως καταλύτης, θέτοντας το ζήτημα στην εργασιακή καθημερινότητα και προκαλώντας μια ευρύτερη συζήτηση για την υιοθέτηση πρωτοβουλιών και δράσεων που θα επιταχύνουν την πορεία προς την πραγματική ισότητα, μέσα από αξιοκρατία και ανοικτό πνεύμα για πραγματική αλλαγή.
Είναι προφανές ότι η δημιουργία ίσων ευκαιριών στον εργασιακό χώρο είναι ένας στόχος που απαιτεί προσπάθειες, δέσμευση και αλλαγές σε πολλαπλά μέτωπα: σε ατομικό επίπεδο, δίνοντας εμπιστοσύνη και ίσες ευκαιρίες στις γυναίκες, σε κοινωνικό επίπεδο αναμορφώνοντας δραστικά το σύστημα αξιών και αντιλήψεών μας, και τέλος σε θεσμικό επίπεδο, υιοθετώντας στοχευμένα μέτρα και πολιτικές που θα επιταχύνουν αυτήν την πορεία. Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν έχουμε κάνει ακόμα αρκετά βήματα και τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών σε διοικητικά συμβούλια ή θέσεις υψηλής ευθύνης σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα παραμένουν εξαιρετικά χαμηλά.
Όμως σε ένα περιβάλλον αυξημένης οικονομικής αβεβαιότητας και πολλαπλών προκλήσεων, η δημιουργία ενός περιβάλλοντος που δίνει ίσες ευκαιρίες στις γυναίκες και γενικά σε αυτούς που έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες, είναι βασική προϋπόθεση για να μπορούμε να ελπίζουμε στη δημιουργία μίας οικονομίας και κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς, στη βάση μίας ισορροπημένης και βιώσιμης ανάπτυξης.
*Ράνια Εκατερινάρη, Εταίρος, Transaction Advisory Services, EY Ελλάδας.
