Ο Λορένζο Μπίνι Σμάγκι είναι ένας μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος της ευρωπαϊκής –και της ελληνικής– κρίσης. Ως μέλος της, ισχυρής, εξαμελούς Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από το 2005 έως τα τέλη του 2011, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της διαχείρισης της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης δημόσιου χρέους που ξέσπασαν σε στάδια στην Ευρώπη κατά το 2007-9. Ο 59χρονος Φλωρεντινός τραπεζίτης είναι σήμερα πρόεδρος της Societe Generale – ενός από τους ευρωπαϊκούς τραπεζικούς κολοσσούς που κλυδωνίστηκαν εντόνως από τις πρόσφατες αναταράξεις στις χρηματαγορές.
Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ηλεκτρονικά, η «Κ» τον ρώτησε πόσο ανησυχητική είναι η κατάσταση στον ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο. «Οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα παντού, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ», απαντά ο Μπίνι Σμάγκι, αν και παραδέχεται ότι «στην Ευρώπη φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερα». Δεν πιστεύει πάντως ότι βρισκόμαστε σε έδαφος εξίσου επικίνδυνο όπως το 2008. «Δεν υπάρχει ζήτημα φερεγγυότητας, όπως τότε, αλλά κερδοφορίας. Οι τράπεζες έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί και έχουν γίνει πιο ασφαλείς. Το ερώτημα τώρα είναι αν μπορούν να είναι κερδοφόρες στο νέο περιβάλλον, δεδομένων ιδιαίτερα των χαμηλών επιτοκίων».
Η πρόσφατη αναταραχή, ωστόσο, δεν είναι σημάδι ότι η εξυγίανση μετά τη Lehman Brothers δεν ήταν τόσο διεξοδική όσο θα έπρεπε; «Το μεγαλύτερο μέρος της εξυγίανσης έχει γίνει. Ωστόσο, αν οι τράπεζες δεν είναι κερδοφόρες, τα προβλήματα θα ανακύψουν εκ νέου σε βάθος χρόνου. Είναι αναγκαία μια βαθύτερη αναδιάρθρωση του τραπεζικού επιχειρείν. Απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις στην ψηφιοποίηση, στην καταπολέμηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος, στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας σε ένα αυξανόμενα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Εξακολουθεί, δε, να υφίσταται αβεβαιότητα σχετικά με το ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι εποπτικές αρχές μοιάζουν να αποθαρρύνουν τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις, με αποτέλεσμα οι τράπεζες να εστιάζουν ξανά στις εθνικές τους αγορές».
Η χαλάρωση
Ενα χρόνο από την αρχή της εφαρμογής της, πόσο επιτυχημένη έχει αποδειχθεί η ποσοτική χαλάρωση (QE) ως πολιτική για την τόνωση της οικονομίας στην Ευρωζώνη; «Είναι δύσκολο να απαντηθεί αυτή η ερώτηση, γιατί δεν γνωρίζουμε πώς θα ήταν τα πράγματα αν δεν είχε εφαρμοστεί. Βλέπουμε ωστόσο ότι όταν εκφράζονται αμφιβολίες για το μέλλον του QE, το ευρώ ανατιμάται, τα spreads διευρύνονται και οι προσδοκίες του πληθωρισμού πέφτουν». Ο Μπίνι Σμάγκι υπενθυμίζει ότι στις ΗΠΑ το QE διήρκεσε έξι χρόνια, ενώ «στην Ευρώπη μόλις ξεκινήσαμε». Αυτό που είναι βέβαιο, τονίζει, είναι ότι χρειάζονται κι άλλες πολιτικές πέρα από το QE για να ανεβάσει στροφές η ανάκαμψη στην Ευρώπη.
Πώς βλέπει τις προοπτικές της οικονομίας της Ευρωζώνης; Πόσο ευάλωτη είναι απέναντι στην επιβράδυνση των αναδυόμενων οικονομιών; «Πρέπει να συνεχίσει η διαδικασία της απομόχλευσης στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια υγιή ανάκαμψη. Τα χαμηλά επιτόκια και η ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης χάρη στις χαμηλές τιμές της ενέργειας διευκολύνουν την απομόχλευση και παράλληλα στηρίζουν την κατανάλωση. Αν δεν υπήρχε η αναταραχή στις χρηματαγορές, η πραγματική οικονομία αναμφίβολα θα ήταν ισχυρότερη, χάρη περισσότερο στην εσωτερική ζήτηση παρά στις εξαγωγές».
Ωστόσο η ανάκαμψη, εκτός από ασθμαίνουσα, είναι και άνιση. Η Ελλάδα κατρακύλησε ξανά στην ύφεση το 2015 και η οικονομία πνίγεται υπό τον ζυγό των κεφαλαιακών ελέγχων. Πώς βλέπει την κατάσταση στη χώρα; Θα ολοκληρωθεί η πρώτη αξιολόγηση;
«Το πεπρωμένο της Ελλάδας βρίσκεται στα χέρια των Ελλήνων πολιτών και της ελληνικής κυβέρνησης. Η ελπίδα είναι ότι οι τελευταίοι 12 μήνες έχουν αποτελέσει πηγή κάποιων σημαντικών διδαγμάτων. Το βραχυπρόθεσμο πολιτικό κόστος της πλήρους εφαρμογής του προγράμματος θα αποσβεστεί ταχύτατα με τις θετικές συνέπειες της ανάκαμψης και της τόνωσης της εμπιστοσύνης που θα προέλθει από τη νομισματική πολιτική».
Η αξιολόγηση
Οπως αναφέρει ο πρόεδρος της Societe Generale, η πρόκληση για την Αθήνα είναι «να μετατρέψει τον φαύλο κύκλο σε ενάρετο». Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης, όπως λέει, θα ανοίξει τον δρόμο για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο QE, που θα ρίξει τα επιτόκια δανεισμού και θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη, τόσο εντός της χώρας όσο και μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων της. Η χώρα «θα γινόταν πάλι ένα φυσιολογικό μέλος της Ευρωζώνης, όπως όλα τα υπόλοιπα». Αυτό μάλιστα, κατά τον Μπίνι Σμάγκι, θα της έδινε την «αυτοπεποίθηση» για να διαχειριστεί το άλλο κρίσιμο ζήτημα που βρίσκεται ενώπιόν της – το μεταναστευτικό.
Και η δική του χώρα, πάντως, παρότι δεν βρίσκεται στο οριακό σημείο που έχει φτάσει η Ελλάδα, εξακολουθεί να υποφέρει από τις μετα-δονήσεις του 2008 και την αδυναμία της να αναπτυχθεί καθ’ όλη την περίοδο συμμετοχής της στο ευρώ. Ιδιαίτερης κρισιμότητας είναι το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ιταλία, αλλά και η απειλή του bail-in για τους πολλούς απλούς Ιταλούς που έχουν αγοράσει ομόλογα ιταλικών τραπεζών.
Για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ο Μπίνι Σμάγκι αναφέρει ότι συμφωνήθηκε ένα πρόγραμμα εγγυήσεων με την Ε.Ε. (σ.σ.: που θα περιορίζει τις ζημίες των αγοραστών «κόκκινων» δανείων), αλλά δεν είναι σαφές πόσο καλά θα λειτουργήσει – «οι τράπεζες το εξετάζουν». Σχετικά με το bail-in, σημειώνει ότι όντως «μεγάλα ποσά χρέους μειωμένης εξασφάλισης πωλήθηκαν σε άτομα που δεν γνώριζαν αναγκαστικά τους κινδύνους που αναλάμβαναν». Ωστόσο, όπως λέει, για να υποστούν bail-in («κούρεμα» των απαιτήσεών τους) οι ιδιώτες πιστωτές, «οι τράπεζες πρέπει να είναι στα πρόθυρα της εκκαθάρισης – κάτι που δεν συμβαίνει».
