Καθώς ο δημοσιογραφικός λόγος συνεχώς συρρικνώνεται και ενώ μέσα κοινωνικής δικτύωσης –όπως το Twitter– επιβάλλουν στους χρήστες να γράφουν το πολύ 140 χαρακτήρες, κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά ορισμένα ανεξάρτητα έντυπα που δεν διστάζουν να φιλοξενούν στις σελίδες τους μεγάλα απαιτητικά κείμενα. Η ποιότητα εκτύπωσης και εικόνας, όπως επίσης και ο όμορφος σχεδιασμός, τα κάνουν να φαντάζουν περισσότερο με βιβλία παρά με περιοδικά. Ο λόγος για το «South as a State of Μind», το «Alloglotta», το «Kennedy» και το «Φάρμακο». Δεν μοιάζουν τόσο πολύ μεταξύ τους από άποψης περιεχομένου, λειτουργούν ωστόσο –θα λέγαμε– σε μια κοινή βάση: είναι ο τόπος όπου η λογοτεχνία, τα εικαστικά και ο θεωρητικός λόγος συναντιούνται, δημιουργώντας μια διαφορετική εμπειρία ανάγνωσης. Το διάβασμα σ’ αυτά δεν αντιμετωπίζεται απλώς σαν γραμμική αλληλουχία κειμένων, όσο σαν το χτίσιμο ενός αρχιτεκτονήματος. Επιδιώξαμε να γνωρίσουμε τους εκπροσώπους αυτών των εκδόσεων στους χώρους όπου σκέφτονται, εργάζονται και παράγουν.
KENNEDY
«Πού είναι τα γραφεία σας;» ρωτάω τον Χρήστο Κοντό που εκδίδει το Kennedy. «Δεν υπάρχουν. H έδρα είναι το σπίτι μου», απαντά. Το γραφείο/οικία στεγάζεται σε μια προπολεμική πολυκατοικία, κοντά στην Αιόλου. Για να οδηγηθεί κανείς σ’ αυτό, πρέπει πρώτα να διασχίσει ένα μαγαζί με ρόμπες και νυχτικιές! Ο χώρος είναι φωτεινός, όμορφος, γεμάτος βιβλία και δίσκους. Και φυσικά, περιοδικά: Πάνω στο τραπεζάκι του σαλονιού υπάρχει το «Appartamento», ένα ισπανικό περιοδικό εσωτερικής διακόσμησης που αποτελεί σημείο αναφοράς για τον 36χρονο εκδότη.
Το Kennedy είναι ποικίλης ύλης – είναι πιο κοντά σε αυτό που κάποτε λέγαμε «λάιφσταϊλ». Σχεδιάστηκε το 2013 και κυκλοφορεί μόνο στα αγγλικά. Στο εξώφυλλό του αναγράφονται πάντα τα περιεχόμενα. Τι περιέχει; Συνεντεύξεις με καταξιωμένους καλλιτέχνες, παράξενα δοκίμια, εντιτόριαλ ανδρικής μόδας (τα ρούχα φορούν μόνο γυναίκες μοντέλα) και φωτογραφικά θέματα, κυρίως ταξιδιωτικά. «Η δομή βγήκε τυχαία στο πρώτο τεύχος και έκτοτε παραμένει η ίδια» λέει ο Χρήστος, ο οποίος είναι φωτογράφος στο επάγγελμα αλλά «πάντα τον ενδιέφεραν το γράψιμο και η μουσική» (παράλληλα δουλεύει και ως dj). Ο ιδρυτής του Kennedy εργαζόταν για πολλά χρόνια στις περιοδικές εκδόσεις μέχρι που έμεινε άνεργος. «Ηθελα να βγάλω όλη μου τη δημιουργικότητα χωρίς να υπάρχει κάποιος που να μου λέει κάν’ το έτσι ή αλλιώς. Το Kennedy περιέχει τα “κολλήματα” τα δικά μου όσο και των συνεργατών μου. Δεν θέλω να γεμίζω την ύλη του περιοδικού, θέλω να παρουσιάζω ανθρώπους που θαυμάζω».
Το δημιούργημά του πάει εξαιρετικά καλά στο εξωτερικό (το ιντερνετικό περιοδικό Hypebeast, ας πούμε, το κατέταξε στα δέκα καλύτερα ανεξάρτητα έντυπα του κόσμου). «Το τελευταίο Kennedy πούλησε χιλιάδες αντίτυπα έξω αλλά ελάχιστα στην Ελλάδα. Οταν βλέπεις ότι αυτό που φτιάχνεις δεν βρίσκει ανταπόκριση στην ίδια σου τη χώρα, είναι αποκαρδιωτικό» αποκαλύπτει. Οταν τον ρωτάω ποιος είναι ο στόχος του, απαντά «να σπάσω την αγορά! Θέλω το Kennedy να μην είναι γνωστό μόνο σε ένα μικρό κοινό. Θέλω να αγγίζει περισσότερους ανθρώπους».
Kennedy, 14 ευρώ, kennedymagazine.com
ΦΑΡΜΑΚΟ
Στο υπόγειο ενός νεοκλασικού στην Κυψέλη βρίσκονται τα γραφεία του «Φάρμακου», ενός εντύπου που «προβάλλει τη σύγχρονη ποιητική και εικαστική παραγωγή στην Ελλάδα». Με υποδέχεται η διευθύντρια Κατερίνα Ηλιοπούλου. Τι το κάνει να διαφέρει από τα υπόλοιπα λογοτεχνικά περιοδικά; τη ρωτώ. «Η συλλογική μορφή εργασίας. Μπορεί εγώ να το διευθύνω αλλά είναι ένας τόπος διαλόγου μεταξύ μιας ευρύτερης ομάδας δημιουργών» υπογραμμίζει η ίδια. Και συμπληρώνει: «Αποδείχτηκε ότι παρόλο που τα λογοτεχνικά περιοδικά είναι πολλά και μεταφράσεις γίνονται ασταμάτητα, υπάρχουν ολόκληρα κομμάτια της ποίησης του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα που παραμένουν άγνωστα για το ελληνικό κοινό». Το «φρμκ» επίσης φιλοξενεί ένα ένθετο με τα έργα έξι Ελλήνων εικαστικών. «Βλέπουμε την τέχνη σαν ενιαίο πεδίο. Οι εικόνες δεν έχουν διακοσμητικό χαρακτήρα, τα σαλόνια αυτά λειτουργούν σαν μια έντυπη έκθεση» τονίζει η Κατερίνα, που συμβαίνει να είναι ποιήτρια η ίδια.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το «φρμκ» είναι μια απόλυτα ανεξάρτητη παραγωγή, τη ρωτώ πώς επιβιώνει η έκδοση αυτή; «Καλύπτει τα έξοδα από τις πωλήσεις, ενώ δημιουργείται από ένα πυρήνα ανθρώπων που δουλεύουν αφιλοκερδώς». Ο χρόνος που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος για να στοχαστεί είναι περιορισμένος. Σε ποιους απευθύνεται το περιοδικό; «Σε κάποιον που ψάχνεται. Σε μια εποχή που υπάρχει πνευματική αναπηρία, διάσπαση της προσοχής, εμείς υπερασπιζόμαστε τη συγκέντρωση και την ανάγνωση. Μπορεί κάποιος διαβάζοντάς μας να ανανεώσει την αντίληψή του περί ποιητικού κειμένου, το οποίο δεν είναι απλώς κάτι που έχει ομοιοκαταληξία και λυρικό ύφος».
[φρμκ], 10 ευρώ, frmk.gr
ALLOGLOTTA
Τρεις εικαστικοί -ο Θανάσης Αποστόλου, η Σοφία Κανάκη και ο Πασχάλης Ζερβός- βρίσκονται πίσω από το «Alloglotta», το οποίο δεν είναι περιοδικό με την ευρεία έννοια, ωστόσο κυκλοφορεί σε «τεύχη», που κρίνοντας μόνο από τον όγκο τους θα έπρεπε να ονομάζονται «τόμοι». Το Alloglotta δεν έχει σταθερή περιοδικότητα. Το πρώτο κυκλοφόρησε το 2009, το δεύτερο το 2014, και το τρίτο βρίσκεται ακόμη στα σκαριά. «Βγαίνει όποτε είναι έτοιμο» μας λένε οι δημιουργοί. Πώς το δουλεύουν; Κάθε τεύχος έχει μία θεματική: Το πρώτο διερευνούσε τη «σιωπή και τον θόρυβο», ενώ το δεύτερο είχε τίτλο «Το Πράγμα». Αναλόγως το θέμα, παραθέτουν αποσπάσματα από διαφόρων ειδών κείμενα, τα οποία μπορεί να προέρχονται από μια διαφήμιση και ένα εγχειρίδιο οδηγιών μέχρι ένα άρθρο της «Καθημερινής» ή ένα λογοτέχνημα. Τα τμήματα των κειμένων καθώς και οι εικόνες μπαίνουν σε μια συγκεκριμένη σειρά, με αποτέλεσμα «να δημιουργείται μια καινούργια γλώσσα, ένα νέο νόημα». «Δεν αποδελτιώνουμε, δεν ανθολογούμε. Από τις “ύλες” που συγκεντρώνουμε φτιάχνουμε ένα νέο έργο» λέει ο Θανάσης Αποστόλου, που δίδασκε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Το Alloglotta δεν θα έβγαινε τόσο καλό, αν δεν διάβαζαν πολύ οι ίδιοι. Ο Θανάσης Αποστόλου, ας πούμε, είναι κυριολεκτικά βιβλιοφάγος. Τον ρωτάω πόσα βιβλία έχει στη βιβλιοθήκη του; Με ξαφνιάζει που γνωρίζει την απάντηση: «Περίπου 4.500. Αλλά δεν έχει σημασία ο αριθμός, σημασία έχει ο τρόπος που διαβάζεις. Με το Alloglotta δημιουργούμε έναν καινούργιο τρόπο ανάγνωσης. Ακόμη και τις εικόνες πρέπει να μάθει κανείς να τις “διαβάζει”».
Alloglotta, 20 ευρώ, alloglotta.blogspot.gr
SOUTH
Πριν από περίπου ένα μήνα παρουσιάστηκε στο ελληνικό κοινό το πρώτο τεύχος του «South as a State of Mind» στον νέο, προσωρινό του ρόλο ως επίσημου περιοδικού της documenta14 (θα κυκλοφορήσει άλλες τρεις φορές πριν από τα προγραμματισμένα εγκαίνια της σημαντικής αυτής διοργάνωσης τέχνης τον Απρίλιο του 2017 στην Αθήνα και δύο μήνες αργότερα στο Κάσελ). Η παρουσίαση έγινε στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Δεν ήταν τυχαία η επιλογή του χώρου. «Πολλά από αυτά που περιέχει το τεύχος συνδέονται με τα κτίρια της γνώσης, όπως βιβλιοθήκες και μουσεία», ανέφερε στην ομιλία της η Αμερικανίδα ποιήτρια και κριτικός τέχνης Κουίν Λάτιμερ, η οποία διευθύνει το περιοδικό μαζί με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Ντοκουμέντα, Ανταμ Σίμτσικ. Ο ίδιος, παρουσιάζοντας αυτό «το πολύ κίτρινο, αρκετά χονδρό περιοδικό», τόνισε ότι τα βιβλία παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή του. Υπόδειγμα γραφιστικής, το νέο αυτό «South» –που ιδρύθηκε το 2012 από την επιμελήτρια Μαρίνα Φωκίδη– δίνει φωνή σε ανθρώπους διαφορετικών ειδικοτήτων, από καλλιτέχνες, ποιητές, μελετητές μέχρι αρχιτέκτονες και κινηματογραφιστές.
Στο πρώτο τεύχος –που είναι γεμάτο δοκίμια, εικόνες, ιστορίες, ομιλίες, ημερολόγια και ποιήματα– εξετάζονται κυρίως έννοιες εκτοπισμού, διωγμού και αποστέρησης, ενώ παράλληλα διερευνάται σε βάθος το ζήτημα της κοινωνικής εξαθλίωσης, «μιας σύγχρονης κατάστασης που επηρεάζει πολλούς, σπανίως όμως αποτελεί αντικείμενο θεωρητικού και πολιτικού προβληματισμού». Στην παρουσίαση του South μίλησε επίσης ο διευθυντής του Ινστιτούτου Γκαίτε, δρ Ματίας Μακόβσκι, ο οποίος υποστηρίζει έμπρακτα αυτήν την εκδοτική προσπάθεια: «Η πρώτη μου εντύπωση για το περιοδικό: ναι, φυσικά, δεν είναι εύκολο να το διαβάσεις –δεν περιέχει σταυρόλεξα ή κόμικς–, αλλά αν του αφιερώσεις χρόνο για να το μελετήσεις, θα βρεις μια πολύ εμπεριστατωμένη γραπτή άποψη για την τωρινή οικονομική, πολιτική και κοινωνική κατάσταση, τόσο της Αθήνας όσο και της Ευρώπης. Η ομάδα της Ντοκουμέντα μοιράζεται μαζί μας ιδέες και αντιλήψεις, που είναι σημαντικές για την επιβίωση της κοινωνίας».
South as a State of Mind, 10 ευρώ, southasastateofmind.com