Είτε από ανάγκη είτε από τακτικισμό, η συζήτηση για τις πολιτικές συνεργασίες στο κέντρο του πολιτικού άξονα διανύει άλλη μια φάση νεκρανάστασης. Αρκετοί θεωρούν ότι μια συνομάδωση του ΠΑΣΟΚ, του Ποταμιού και του ΚΙΔΗΣΟ με συμφωνία αρχηγών είναι αρκετή για να επαναπατρίσει ψηφοφόρους που αλλαξοπίστησαν προς το ΣΥΡΙΖΑ, θέλγονται από τα κεντρογενή χαρακτηριστικά του Κυριάκου Μητσοτάκη ή πήραν διαζύγιο με την κάλπη. Άλλοι θεωρούν ότι η επανάληψη ενός σεναριού των “58” με την έμμεση στήριξη των κομμάτων και τη συμμετοχή διαφόρων μεταρρυθμιστών πολιτικών, θα μπορούσε να τραβήξει το ενδιαφέρον από κάτω και να επηρεάσει τη συνεργασία στην κορυφή.
Με δεδομένη την κακή προϊστορία, τα κίνητρα των κομμάτων, μεμονωμένων προσώπων και τις αντιλήψεις που κυριαρχούν στην παρούσα φάση και τα δυο σενάρια μοιάζουν προβληματικά.
Στην πρώτη περίπτωση, δεν είναι βέβαιο ότι και τα τρια κόμματα επιθυμούν τη συμπόρευση. Κάθε φορά που η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ απευθύνει ένα κάλεσμα, τις αμέσως επόμενες ημέρες το ίδιο κόμμα λοξοκοιτά προς το ΣΥΡΙΖΑ. Το Ποτάμι θα πρέπει να καταπατήσει τις αξιακές τους καταβολές και να συμπράξει με πολιτικούς που θεωρούνται τοξικοί και χωρίς κοινωνικό έρεισμα, ενώ το ΚΙΔΗΣΟ θεωρεί ότι στο τραπέζι της συζήτησης έχει θέση και ο ΣΥΡΙΖΑ. Εκτός απο τις εσωτερικές έριδες που βαλκανοποιούν ακόμη περισσότερο τα ήδη συρρικνωμένα κόμματα, αν η κυβέρνηση κλείσει με επιτυχία την αξιολόγηση και πατήσει με μεγαλύτερη σταθερότητα στα πόδια της, ο δικομματισμός ίσως να πάρει μια νέα ανάσα έλκοντας τους μικρότερους προς στους πόλους μιας δήθεν εξημερωμένης Αριστεράς και μιας δήθεν μεταρρυθμιστικής Δεξιάς. Άρα δεν αποκλείεται κόμματα και στελέχη να φροντίσουν για την εκλογική τους επιβίωση δια της προσκολλήσεως στους δυο μεγάλους, παρά τη δύσκολη κοινή εξόρμηση προς έναν κοινωνικό χώρο που θα παραμένει χωρίς εκπροσώπηση, αδικημένος και θυμωμένος.
Στη δεύτερη περίπτωση, η δημιουργία ενός κονκλαβίου σοφών με χαλαρή πολιτική στήριξη από τα κόμματα, όπου θα πλειοψηφούν όσοι συμμετείχαν στην αποτυχία της “κίνησης των 58” και κάποιοι μεταρρυθμιστές πολιτικοί, είναι μια προσπάθεια καταδικασμένη στα μάτια όσων αναζητούν την ανανέωση. Αντί να στείλει ένα μήνυμα αλλαγής στο σιωπηλό και απογοητευμένο σώμα της μεσαίας τάξης, θα αναμασήσει μεταρρυθμιστικές βεβαιότητες, δεν θα έχει φρεσκάδα και συμμετοχικότητα. Θα αφήσει αδιάφορους τους νέους, αλλά και όσους παλεύουν αβοήθητοι σήμερα να επιχειρήσουν, να παράγουν, να βρουν δουλειά, να συμμετέχουν σε κάτι με πραγματικό κοινωνικό αντίκτυπο. Ακομη χειρότερα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αρκετά από τα πρωτοκλασάτα ονοματα είτε δεν θα συμμετέχουν ή στην πορεία θα προτιμήσουν να κρατούν ανοιχτές τις θύρες επικοινωνίας με τα δύο μεγάλα κόμματα – και ιδιαίτερα της Νέας Δημοκρατίας – ευελπιστώντας ότι το άνοιγμα του Μητσοτάκη στο ‘κέντρο’ θα περιλαμβάνει την αξιοποίηση των ίδιων σε κάποιοι αξίωμα. Αυτή είναι μια πικρή αλήθεια που εξελίσσεται ήδη και αντανακλά τον πραγματικό τυχοδιωκτισμό μονάδων του δήθεν προοδευτικού χώρου.
Υπάρχει τρίτος δρόμος; Δύσβατος, συνθετικός, λίγο πειραματικός, αλλά υπάρχει. Προϋποθέτει τη δέσμευση των κομμάτων που θα συμμετέχουν σε συγκεκριμένα βήματα και χρονοδιάγραμμα. Την ξεκάθαρη απόσταση όλων από το καθεστώς ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τη Δεξιά. Τη συμμετοχή τους με πρόσωπα κύρους, νέα ή παλαιότερα που έχουν ισχυρό μητρώο πεπραγμένων και πεποιθήσεων. Μια ανοιχτή διαδικασία διαλόγου σε κάθε βήμα για όλους τους πολίτες, με χρήση και της τεχνολογίας, με εκδηλώσεις και δράσεις μέσα και έξω από την Ελλάδα. Την ισχυρή ηλικιακή ανανέωση από μια νέα γενιά πολιτών και στελεχών που ασχολούνται με την πολιτική, το επιχειρείν, την επιστήμη, τα συνδικάτα, την αυτοδιοίκηση, τον πολιτισμό, ζουν την κρίση, την ανασφάλεια και τις αδικίες. Και τέλος, μια γενναία και αιχμηρή προγραμματική συμφωνία, με προτάσεις άμεσης εφαρμογής και σύγκρουσης χωρίς μισόλογα, που θα περιλαμβάνει ένα νέο εκλογικό νόμο απέναντι στο πολιτικό χρήμα, αξιολόγηση στο Δημόσιο, ξεκάθαρη θέση απέναντι στο τραπεζικό κατεστημένο και στο δημόσιο χρέος, νέες θέσεις εργασίας με επενδύσεις, διαχείριση και ένταξη του προσφυγικου πληθυσμού, κοινωνική αλληλεγγύη με ένα μικτό ασφαλιστικό σύστημα κ.α.
Αυτό που πριν από δύο χρόνια έμοιαζε ως πολιτικό κενό στον προοδευτικό χώρο σήμερα έχει μετατοπιστεί σε άλλες συνεταγμένες γιατί οι κοινωνικές διαιρέσεις έχουν αλλάξει. Το δίλημμα πρόοδος-συντήρηση θέλει άλλο περιεχόμενο και μια νέα πολιτική διάλεκτο. Το εισόδημα, η εθνική ταυτότητα και η θρησκεία ορίζουν τις νέες όχθες, στις οποίες οι προοδευτικοί οφείλουμε να τοποθετηθούμε και να συνεργαστούμε. Μιλώντας γενικά για μεταρρυθμίσεις, συζητώντας οι ίδιοι και οι ίδιοι, συντηρώντας εγωϊσμούς και μικρο-ατζέντες, κρατώντας δυναμικές αλλά και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες έξω από τα κόμματα, αφήνοντας τους λαϊκιστές να παρουσιάζονται ως κοινωνικά ευαίσθητοι, το ‘παλιό’ ως νοοτροπία υπονομεύει τη συνεργασία και οδηγεί τον προοδευτικό χώρο στην εξαφάνιση.
* Ο Παναγιώτης Βλάχος είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του Ποταμιού, επικεφαλής της Πολιτικής Κίνησης “Μπροστά”