Την εφαρμογή ανταλλαγής κρυπτογραφημένων μηνυμάτων Telegram αποκαλύφθηκε ότι χρησιμοποίησαν οι τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) για να σχεδιάσουν και να συντονίσουν τις επιθέσεις τους στο Παρίσι στις 13 Νοεμβρίου 2015.
Η Telegram, που δημιουργήθηκε το 2013 από τους Ρώσους αδελφούς Ντουρόφ, μετράει σήμερα περισσότερους από 100 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες, ενώ μέσω αυτής ανταλλάσσονται καθημερινά περίπου 15 δισεκατομμύρια μηνύματα.
Δύο εβδομάδες μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, οι διαχειριστές του Telegram διέγραψαν 78 δημόσια «δίκτυα» της εφαρμογής τους, μέσω των οποίων οπαδοί και θαυμαστές του ISIS διακινούσαν προπαγανδιστικό υλικό.
Τα στοιχεία που συνέλεξαν, όμως, οι γαλλικές και βελγικές διωκτικές υπηρεσίες στις εφόδους τους μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες έδειξαν ότι οι ισλαμιστές τρομοκράτες προτιμούν, αντί των εφαρμογών κρυπτογράφησης, τη χρήση ανώνυμων, φθηνών συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας, με τις συσκευές αυτές να χρησιμοποιούνται για ένα 24ωρο, προτού απορριφθούν. Την αξία της μεθόδου αυτής έχουν αποδείξει τα δίκτυα διακίνησης ναρκωτικών στον δυτικό κόσμο από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, που «βάφτισαν» τα κινητά αυτά «burners» (για κάψιμο), καθώς η χρήση των αριθμών και συσκευών αυτών για λίγες μόλις ώρες δεν επιτρέπει στην αστυνομία να τα εντοπίσει εγκαίρως για να τα θέσει υπό παρακολούθηση.
Οι αδελφοί Ντουρόφ
Κατά τη διάρκεια της επίθεσης στο συναυλιακό κέντρο «Bataclan» στο Παρίσι στις 13 Νοεμβρίου, οι δράστες αφαιρούσαν κινητά τηλέφωνα ομήρων, για να χρησιμοποιήσουν τις συνδέσεις τους και να στείλουν μηνύματα στους συνεργούς τους και να «ανεβάσουν» βίντεο στο Διαδίκτυο. Τα φθηνά κινητά των ισλαμιστών σε Παρίσι και Βρυξέλλες δεν είχαν δυνατότητα σύνδεσης στο Ιντερνετ ή ακόμη και αν είχαν, οι χρήστες τους δεν ενεργοποίησαν τη δυνατότητα αυτή, τηρώντας «διαδικτυακή σιγή». Οι τρομοκράτες χρησιμοποίησαν ελάχιστα και επιλεκτικά, σχεδόν σπασμωδικά, την εφαρμογή Telegram, αποδεικνύοντας την καχυποψία τους σε ό,τι αφορά την ασφάλειά της.
Η Telegram, από την άλλη, φαίνεται πως δεν αποτελεί πανάκεια για όσους αναζητούν πραγματικά ασφαλείς τηλεπικοινωνίες. Οι δημιουργοί της, οι Ρώσοι αδελφοί Ντουρόφ, σχεδίασαν το 2006 το πρόγραμμα κοινωνικής δικτύωσης VKontakte, γνωστό ως «ρωσικό Facebook». Εχοντας πουλήσει το 2013 –ύστερα από ασφυκτική κυβερνητική πίεση– μέρος του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας στο ρωσικό κράτος, οι Ντουρόφ εγκατέλειψαν τη χώρα, «αγοράζοντας» υπηκοότητα στη νήσο Σεν Κιτς της Καραϊβικής. Η Telegram γεννήθηκε λίγο αργότερα, αποτέλεσμα της βάσιμης υποψίας των αδελφών ότι οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν τις επικοινωνίες τους.
Οι Ντουρόφ και η ομάδα των 15 Ρώσων συνεργατών και συνεταίρων τους διοικούν σήμερα την Telegram από δωμάτια ξενοδοχείων και διαμερίσματα, που ενοικιάζουν μέσω Airbnb σε ευρωπαϊκές πόλεις, αλλάζοντας χώρα κάθε έναν με δύο μήνες. Τους ισχυρισμούς των δημιουργών της Telegram περί απόλυτης ασφάλειας διαψεύδουν, όμως, ειδικοί της κρυπτογράφησης. Η Telegram αξιοποιεί πρωτότυπο πρωτόκολλο κρυπτογράφησης, το MTProto, αποφεύγοντας τους συνήθεις κρυπτογραφικούς αλγόριθμους. Η επιλογή αυτή, όμως, παραβιάζει βασική αρχή της κρυπτογράφησης: μην προσπαθείς να σχεδιάσεις κάτι δικό σου, αν μπορείς να χρησιμοποιήσεις δοκιμασμένη μέθοδο.
«Επινόησαν κάτι εντελώς νέο, αλλά λίγο παράξενο και μυστηριώδες. Θα μπορούσα να το παρομοιάσω με το εξής: να σχεδιάζεις ένα υποβρύχιο, του οποίου οι πόρτες είναι φτιαγμένες από διάφανη μεμβράνη κουζίνας. Αν χρησιμοποιήσεις αρκετή ποσότητα μεμβράνης, το υποβρύχιό σου θα είναι στεγανό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα ταξίδευα άφοβα σε αυτό», λέει στο περιοδικό The Atlantic ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, Μάθιου Γκριν.
Ο Κλαούντιο Ορλάντο, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ααρχους στη Δανία εντόπισε σημαντικό χάσμα ασφαλείας στην εφαρμογή Telegram, που επιτρέπει την «παραπλάνησή» της, ώστε αυτή να αποστείλει «πειραγμένη» εκδοχή μηνύματος, επιτρέποντας την αποκρυπτογράφηση του αλγόριθμου από τον αποδέκτη του. «Παρότι το πρόβλημα αυτό είναι θεωρητικό, αποτελεί σαφή ένδειξη αδυναμίας», λέει ο ερευνητής του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, Νίκολας Ουίβερ. Το ISIS έχει, όμως, ήδη αρχίσει να εγκαταλείπει την Telegram, θορυβημένο ίσως από την απόφαση των δημιουργών της να διαγράψουν τον περασμένο Νοέμβριο τα δίκτυα διακίνησης προπαγανδιστικού υλικού. Η τρομοκρατική οργάνωση θα πρέπει ίσως τώρα να συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και η πλήρης αποχή από κάθε μορφή τηλεπικοινωνίας δεν προσφέρει εγγυήσεις ασφάλειας, όπως έδειξε ο εντοπισμός και η εξόντωση του ιδιαίτερα προσεκτικού και «απο-δικτυωμένου» Οσάμα μπιν Λάντεν από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες το 2012.