Βρισκόμαστε μπροστά, σύμφωνα με τις δηλώσεις των αρχηγών όλων σχεδόν των κομμάτων, στην αναθεώρηση του Συντάγματος. Για να είναι όμως δυνατόν η αναθεώρηση να πραγματοποιηθεί, απαιτείται ευρεία συναίνεση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων του τόπου μας. Δεν είμαι, όμως, αισιόδοξος ότι το ιδιαιτέρως πολωμένο πολιτικό κλίμα αφήνει πολλά περιθώρια για την ύπαρξη συναίνεσης. Το άρθρο 110 του Συντάγματος απαιτεί σε δύο συνεχόμενες Βουλές δύο ψηφοφορίες η μία των οποίων απαιτεί πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της Βουλής (180 ψήφοι).
Για να μη χαθεί η παρούσα ευκαιρία, τα κόμματα θα πρέπει να αποφασίσουν την αναθεώρηση περιορισμένου αριθμού συνταγματικών διατάξεων για τις οποίες έχει εκδηλωθεί ταύτιση απόψεων μεταξύ κυβερνητική πλειοψηφίας και αντιπολίτευσης. Στις διατάξεις αυτές περιλαμβάνονται τα άρθρα 86 και 62, που ρυθμίζουν την ποινική ευθύνη των υπουργών και τη βουλευτική ασυλία αντιστοίχως.
Για την ποινική ευθύνη υπουργών θα πρέπει να ιεραρχηθούν δύο αρχές. Η πρώτη ότι η οποιαδήποτε διατύπωση δεν πρέπει να οδηγεί στην ατιμωρησία του αδικοπραγήσαντος υπουργού και η δεύτερη ότι είναι αναγκαία η προστασία του υπουργού από ενέργειες κακοήθους πολίτη, διότι σε ενάντια περίπτωση είναι πιθανό ο υπουργός να υπογράφει μόνον τα απολύτως τυπικά έγγραφα και να μη λαμβάνει καμία πρωτοβουλία, για να αισθάνεται ασφαλής στο μέλλον. Το σημερινό καθεστώς έχει δύο ασθενή σημεία: τη σύντομη αποσβεστική προθεσμία για την άσκηση της δίωξης και την παραπομπή από την ίδια τη Βουλή. Για μεν την αποσβεστική προθεσμία εκτιμώ ότι θα πρέπει να αποσυνδεθεί από το πότε διεπράχθη το αδίκημα και προκειμένου περί κακουργηματικής πράξης να είναι πενταετής μετά τη λήξη της υπουργικής ιδιότητας, κατά τη διάρκεια της οποίας ετελέσθη το αδίκημα. Για δε την αρμοδιότητα παραπομπής, θεωρώ απαράδεκτο να ασκείται η ποινική δίωξη από τη Βουλή. Πρέπει να ασκείται από δικαστικό συμβούλιο, που απαρτίζεται από δύο συμβούλους της Επικρατείας και τρεις αρεοπαγίτες, ο αρχαιότερος των οποίων εκτελεί χρέη προέδρου, και από έναν αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, που κληρώνονται σε συνεδρίαση της διασκέψεως των προέδρων της Βουλής. Προ της εισαγωγής του θέματος στο δικαστικό συμβούλιο θα πρέπει ο αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου να διεξάγει προκαταρκτική εξέταση, το δε εκδιδόμενο παραπεμπτικό πόρισμα να αποτελεί το σχετικό βούλευμα βάσει του οποίου ασκείται και η ποινική δίωξη.
Για τη βουλευτική ασυλία, η αοριστία της υφιστάμενης συνταγματικής διατύπωσης οδήγησε την ελληνική κοινοβουλευτική πρακτική να μην αίρει την ασυλία για όλα τα αδικήματα. Η αναθεώρηση πρέπει να προβλέπει ότι η προστασία δεν καταλαμβάνει αδικήματα που τελέστηκαν προ της εκλογής ούτε αδικήματα που δεν έχουν άμεση σχέση με πολιτική δραστηριότητα.
Οι ανωτέρω συνταγματικές παρεμβάσεις θα πρέπει να συνδυαστούν με νέες ρυθμίσεις, όπως ιδίως αυτές που αφορούν τη διάλυση της Βουλής λόγω αδυναμίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας και τη συγκρότηση των ανεξαρτήτων αρχών. Για το πρώτο ζήτημα όλοι συμφωνούν ότι είναι αναγκαία η αποσύνδεση της διαδικασίας της εκλογής του Προέδρου από τον βίο της Βουλής. Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές ιδέες και εκτιμώ ότι δεν θα είναι δύσκολο να υπάρξει λύση κοινής αποδοχής, αποκλειομένης βεβαίως της απευθείας εκλογής από τον λαό, διότι θα δημιουργούντο συνθήκες μεταβολής της μορφής του πολιτεύματος λόγω της άμεσης λαϊκής νομιμοποίησης που θα προέκυπτε. Για το δεύτερο ζήτημα τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε αδιέξοδο και αδυναμία λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών λόγω της απαιτούμενης ομοφωνίας και, πάντως, πλειοψηφίας τεσσάρων πέμπτων των μελών της διασκέψεως των προέδρων της Βουλής. Φρονώ ότι η επιλογή πρέπει να ανατεθεί στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από κατάλογο που θα υποβάλει η κυβέρνηση και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, στον οποίο θα περιλαμβάνονται για κάθε θέση τρία πρόσωπα.
Είναι αυτονόητο ότι αν και σε άλλα θέματα υπάρξει ταύτιση απόψεων των κομμάτων θα πρέπει να περιληφθούν στην προσεχή αναθεώρηση.
* Ο κ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης έχει διατελέσει υπουργός Δικαιοσύνης και συμμετείχε ανελλιπώς ως μέλος και εισηγητής σε όλες τις προπαρασκευαστικές, συντακτικές και αναθεωρητικές εργασίες του Συντάγματος από το 1963 έως και την αναθεώρηση του 2001.