Η Βρετανία την επομένη του δημοψηφίσματος μοιάζει να ξυπνάει με ένα φρικτό χανγκόβερ και ένα τατουάζ που γράφει «Brexit» στο μπράτσο. «Τι κάναμε;», αναρωτιέται στο τελευταίο του τεύχος το London Review of Books, στο εξώφυλλο του οποίου εικονίζεται μια μορφή να κρατάει με αγωνία το κεφάλι. Στο ερώτημα καλούνται να απαντήσουν μερικοί από τους πλέον γνωστούς διανοούμενους και συνεργάτες της επιθεώρησης, από τον συγγραφέα Τζόναθαν Κόου και τον Ντέιβιντ Ράνσιμαν μέχρι τον Γιαν Βέρνερ Μίλερ και τον Ντάνιελ Τρίλινγκ.
Η ετυμηγορία είναι ομόφωνη: πρόκειται για ένα τεράστιο λάθος. Ο Νιλ Ατσερσον, Σκωτσέζος δημοσιογράφος και συγγραφέας, διατυπώνει την εξής προφητεία: «Η Βρετανία θα περάσει τα επόμενα τρία χρόνια προσπαθώντας να βγει από την Ε.Ε. και τα επόμενα τρία επιχειρώντας να επιστρέψει στην Ε.Ε… Η Αγγλία θα γίνει ένας τόπος στον οποίο οι νέοι θα θέλουν να φύγουν σε αναζήτηση καθαρού αέρα και φωτός».
Ο συγγραφέας Τζόναθαν Κόου τα βάζει κυρίως με τον επικεφαλής της καμπάνιας του Brexit, Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος αποσύρθηκε από την κούρσα της διαδοχής στους Τόρις. «Ασφαλώς τον υποτίμησα όταν πριν από τρία χρόνια έγραφα για εκείνον στις σελίδες του ίδιου περιοδικού και κατέληγα στο συμπέρασμα πως ο Τζόνσον έχει γίνει καρικατούρα του εαυτού του.
Οι καταστροφικές του δυνάμεις αποδείχθηκαν πολύ ισχυρότερες και αν και αποσύρθηκε στη σκιά για να γλείψει τις πληγές του, θα επιστρέψει».
Για τον Γιαν Βέρνερ Μίλερ, Γερμανό καθηγητή στο Πρίνστον και συγγραφέα του βιβλίου «Η δημοκρατική εποχή. Μια πολιτική ιστορία ιδεών της Ευρώπης στον 20ό αιώνα» (Suhrkamp, 2013), «η Ε.Ε. είναι στο σημείο στο οποίο πολλά σχέδια ενοποίησης είναι μισοτελειωμένα. Το αποτέλεσμα είναι απλώς η αναποτελεσματικότητα: έχουμε ένα νόμισμα, αλλά όχι μια οικονομική διακυβέρνηση για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην Ευρωζώνη. Υπάρχει ένα κοινό σύνορο, αλλά όχι ένα συνεπές καθεστώς προστασίας των συνόρων στη Ζώνη Σένγκεν. Αυτά τα εγχειρήματα θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν ή ίσως να διαλυθούν.
Αλλά δεν μπορούν να συνεχίσουν στην τρέχουσα μορφή».
Ο Ντάνιελ Τρίλινγκ, Βρετανός δημοσιογράφος ειδικευμένος σε θέματα Ακροδεξιάς και μετανάστευσης, καταρρίπτει τον μύθο ότι το δημοψήφισμα γέννησε τον ρατσισμό από το τίποτα καθώς και ότι η ξενοφοβία αποτελεί αποκλειστικό «προνόμιο» όσων τάχθηκαν υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε. «Ηταν η κυβέρνηση Κάμερον που υιοθέτησε τον πρόσφατο μεταναστευτικό νόμο, που μετατρέπει τους ιδιοκτήτες κατοικιών σε παράρτημα της συνοριοφυλακής. Και ο ίδιος ο Κάμερον που έκανε λόγο για “ορδές” μεταναστών στο Καλαί. Παράλληλα, οι Εργατικοί χάραξαν τη φράση “περιορισμοί στη μετανάστευση” σε μια πέτρινη πλάκα στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2015», υπενθυμίζει.
Οι συνέπειες για το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ευρώπη, την προσφυγική κρίση αλλά και το πολιτικό σύστημα στην ίδια τη Βρετανία είναι αδιαμφισβήτητα καταστροφικές, μοιάζουν να συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές του έγκυρου περιοδικού.
Κι αυτό, επειδή, όπως υπογραμμίζει ο συγγραφέας Τζέιμς Μικ, το δημοψήφισμα αυτό δεν έλυσε τίποτα, αλλά δημιούργησε δεκάδες εκκρεμότητες. «Ενα δημοψήφισμα που δεν λύνει τίποτα έχει επίσης συνέπειες.
Παρόλο που δεν ξέρουμε ποιο σχέδιο θα αποτελέσει την απάντηση στο αποτέλεσμα, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι θα είναι μια τεράστια σπατάλη χρόνου και χρήματος», προειδοποιεί.
