Από τις 17 έως τις Ιουνίου 2016 οργανώθηκε το Φεστιβάλ Προσφυγικής Κουζίνας στο Παρίσι. Το δρώμενο διήρκεσε πέντε μέρες και φιλοξένησε δύο σεφ, πρόσφυγες από τη Συρία, οι οποίοι συνεργάστηκαν στενά με δύο Γάλλους σεφ για να δημιουργήσουν συνταγές με τα αρώματα της συριακής κουζίνας και τη βουτυρένια υφή της γαλλικής τέχνης. Πάνω από 100 άτομα γεύτηκαν τις λιχουδιές, και οι Σύριοι πρόσφυγες είχαν, επιτέλους, τη δυνατότητα να παρουσιαστούν όχι ως αναγκαίο κακό αλλά ως πρωτομάστορες εξωτικών για τους Ευρωπαίους γεύσεων. Το παραπάνω ρεπορτάζ, που παρουσιάστηκε στο Al Jazeera English, είναι ένα από τα πολλά ανθρωπιστικά-πολιτιστικά θέματα με τα οποία ασχολείται σχολαστικά εδώ και παραπάνω από 15 χρόνια οι Αμερικανοί Marie-Helene Carleton (43) και Micah Garen (48). «Οι περισσότερες ιστορίες σχετικά με την προσέλευση προσφύγων επικεντρώνεται στη δυστυχία και στην καταστροφή. Αν και αυτό αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, είναι η μισή αλήθεια», λέει ο Louis Martin, ιδρυτής της οργάνωσης Food Sweet Food που διοργάνωσε το δρώμενο.
Η Marie-Helene Carleton και ο Micah Garen εργάζονται και ζουν μαζί. Εχουν συνεργαστεί σε δεκάδες ντοκιμαντέρ και άρθρα για το Al Jazeera English, τη Washington Post, τους New York Times και πιο πρόσφατα το Vanity Fair. Η δουλειά τους έχει διακριθεί παγκοσμίως. Το ντοκιμαντέρ τους «Identity and Exile», για τη διχασμένη ζωή του Εβραίου Matthew Cassel που παλεύει για τα δικαιώματα των Παλαιστίνιων στη Μέση Ανατολή και στις ΗΠΑ, διακρίθηκε στο Monte Carlo Film and Television Festival το 2014. Στην πρόσφατη επίσκεψή τους στο Παρίσι συζητήσαμε για την παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση, τον ρόλο της δημοσιογραφίας και το μέλλον της πολιτικής σκηνής στην πατρίδα τους.
Μία από τις πιο πρόσφατες δουλειές του Micah και της Marie-Helene ήταν το «Light on the Sea», ένα μικρό ντοκιμαντέρ για τη διαδικτυακή σελίδα του Vanity Fair, κατά τη διάρκεια του οποίου παρουσιάζεται η γενναία συνεισφορά μιας Αμερικανοσύριας εθελόντριας, της Neda, που έχει μεταβεί στη Λέσβο για να βοηθήσει τους πρόσφυγες.
«Καταλήξαμε να πούμε την ιστορία μέσα από την εμπειρία αυτής της εθελόντριας, αλλά έτσι κι αλλιώς πάντοτε χρησιμοποιούμε ως κεντρικό άξονα μια προσωπική αφήγηση για να εξανθρωπίσουμε το θέμα. Πιστεύω ότι κάθε ιστορία έχει την αξία της, κάθε ιστορία ρίχνει περισσότερο φως στο ζήτημα και στη νομοθεσία που είναι πολύ περίπλοκη – φτιάχνεις ένα μωσαϊκό για να καταλάβεις τι συμβαίνει», θα μου πει η Marie-Helene.
Το ζευγάρι δεν δίστασε ούτε στιγμή να μεταβεί στη Λέσβο όταν αυξήθηκαν δραματικά οι αριθμοί των προσφύγων που μετέβαιναν στο νησί προς αναζήτηση εισόδου στην Κεντρική Ευρώπη. Αποτέλεσμα της δουλειάς τους, πέρα από το ντοκιμαντέρ για το Vanity Fair, ήταν και η ιστορία της Αφγανής Nadia και της κόρης της Cassandane, τις οποίες η κάμερα ακολουθεί από τη στιγμή που υποβοηθούνται για να φτάσουν στη στεριά, μέχρι τη στιγμή που παίρνουν το πλοίο προς την Αθήνα. «Στην Αμερική το μεταναστευτικό είναι πολύ μακριά από τη συλλογική συνείδηση, λόγω απόστασης. Οι άνθρωποι δεν θέλουν να ακούσουν διότι, παρότι και οι πρόσφυγες φεύγουν κυνηγημένοι από τα σπίτια τους, είναι συνδεδεμένοι με την τρομοκρατία. Κι ας είναι κι αυτοί θύματα της τρομοκρατίας», θα πει η Marie-Helene. Ο Micah θα προσθέσει πως οι ΗΠΑ έχουν «συνεισφέρει» στην κατάσταση, είτε με την ενίσχυση δικτατορικών καθεστώτων, είτε με την παροχή όπλων, είτε λέγοντας ψέματα για τον πόλεμο στο Ιράκ.
Ο στόχος τους όμως δεν είναι να μεταβαίνουν σε εμπόλεμες περιοχές, αλλά περισσότερο να παρουσιάζουν ανθρωποκεντρικά ρεπορτάζ που φωτίζουν παράπλευρες αιτίες ή συνέπειες μιας διαμάχης. Στο ντοκιμαντέρ εν εξελίξει «Ο δρόμος προς την Nasiriyah» παρακολουθούν την καταστροφή πολιτιστικών μνημείων στο νότιο Ιράκ μέσα από τα μάτια του αρχαιολόγου Adbdul-Amir Hamdani. Η έρευνα ξεκίνησε στην αρχή του πολέμου, το 2003, και θα ολοκληρωθεί έως τα τέλη του έτους. Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας ο Micah αιχμαλωτίστηκε από Ιρακινούς στρατιώτες. Με βάση την προσωπική του ιστορία, και την εξαιρετικά περίπλοκη προσπάθεια διάσωσής του, όχι από τις Αρχές, αλλά από την Marie-Helene, έγραψαν μαζί το «American Hostage», το χρονικό αυτής της τραυματικής εμπειρίας. Εντεκα χρόνια αργότερα έγιναν μάρτυρες, μαζί με όλη την υφήλιο, του αποκεφαλισμού του δημοσιογράφου James Foley, στενού τους φίλου.
«Η κατάσταση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μίντια είναι τρομακτική και ανεξέλεγκτη. Οταν μεγάλωνα δεν είχες πρόσβαση σε όλες αυτές τις βίαιες πράξεις. Σήμερα ακόμη και ένα οκτάχρονο μπορεί να παρακολουθήσει ένα βίντεο αποκεφαλισμού στο iphone του», λέει ο Micah. Και ταυτόχρονα συμβαίνει κάτι το παράδοξο. «Ξαφνικά οι άνθρωποι αντιδρούν απέναντι στην εικόνα ενός νεκρού παιδιού σε μια παραλία αλλά όχι στα 10.000 παιδιά που έχουν σκοτωθεί στη Συρία», συνεχίζει. Και εκεί αποσκοπεί η δουλειά του ζευγαριού, να ευαισθητοποιήσει ξανά το κοινό.
Ντόναλντ Τραμπ, ο ορισμός της απέχθειας
Στο πλαίσιο του πολιτιστικού-ανθρωπιστικού ρεπορτάζ μετέβησαν στη Βοσνία και για το ντοκιμαντέρ «Οnce Upon a Time in Sarajevo», όπου ακολούθησαν τα χνάρια τριών ηθοποιών-περφόρμερ-κωμικών που πριν από τον πόλεμο και την αιματηρή διάσπαση του γιουγκοσλαβικού κράτους διακρίθηκαν ως καλτ κολεκτίβα. Ο πόλεμος τους χώρισε και η κάμερα παρακολουθεί τη συνάντησή τους και την προσπάθεια επανένωσής τους.
«Ο τρόπος δουλειάς μας δεν είναι να πούμε μια ιστορία, αλλά να αφήσουμε το υποκείμενο που τραβάμε να διηγηθεί τη ζωή του. Δεν ψάχνουμε μια καλή ατάκα και περνάμε πάντα πολύ παραπάνω χρόνο απ’ αυτόν που τα οικονομικά μας μάς επιτρέπουν».
Σε λίγες μέρες το ζευγάρι θα επιστρέψει στη βάση του, τη Νέα Υόρκη. Το κλίμα είναι τεταμένο. Και οι δυο τους υποστήριζαν τον Μπέρνι Σάντερς. «Οχι τον ίδιο, αλλά τις ιδέες του. Στην προεκλογική καμπάνια του Ομπάμα υπήρχε αυτός ο θετικός αναβρασμός, η ελπίδα, η διάθεση για αλλαγές. Και αυτήν την επιρροή είχε και ο Σάντερς στο Δημοκρατικό Κόμμα», λέει ο Micah. Και μόνο στο άκουσμα του Τραμπ ανατριχιάζουμε και οι τρεις. «Ο Τραμπ είναι ο ορισμός της απέχθειας. Και δυστυχώς σε όλες τις εκλογές η διαφορά των υποψηφίων είναι πολύ μικρή. Αυτή η χώρα είναι σαν εμφύλιος πόλεμος. Διαφορές μεταξύ Σάντερς και Κλίντον μπορείς να τις γεφυρώσεις. Αλλά με τον Τραμπ;», αναστενάζει ο Micah. H Marie-Helene τον συμπληρώνει: «Πιστεύω ότι το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ είναι λάθος από τη φύση του και ο Τραμπ το απόλυτο σύμβολο ενός “σπασμένου” συστήματος».
Ντοκιμαντέρ
«Once Upon a Time in Sarajevo»
«Identity and Exile»
«Call me Ehsaan»
http://www.nytimes.com/video/opinion/100000001448607/call-me-ehsaan.html
«The road to Nasiriyah»
http://www.theroadtonasiriyah. com/