Η νομισματική πολιτική εξακολουθεί να λειτουργεί αποτελεσματικά στην Ευρωζώνη, ίσως λιγότερο απ’ ό,τι σε προηγούμενες περιόδους, ωστόσο συνεχίζει να φέρνει αποτελέσματα. Τον Ιούλιο η πιστωτική επέκταση είχε ενισχυθεί ελαφρώς με τη δυναμική που έχει αναπτύξει να συμβαδίζει με ανάπτυξη γύρω στο 1,6%. Μπορεί το Brexit, η πολιτική αβεβαιότητα και η εμφάνιση νέων ανησυχιών για την Κίνα να περιορίζουν ελαφρώς την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη το δεύτερο εξάμηνο του έτους, ωστόσο προβλέπουμε ότι θα υπάρξει ανάκαμψη από την αρχή του 2017.
Η νομισματική πολιτική ανά τον κόσμο φαίνεται ότι είναι λιγότερο αποτελεσματική στο να ενισχύσει την εσωτερική ζήτηση απ’ ό,τι τα προηγούμενα χρόνια. Με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και την ακόλουθη κρίση εμπιστοσύνης του ευρώ εξακολουθεί να υπάρχει φόβος. Τα νοικοκυριά διστάζουν πιο πολύ να δανειστούν και οι εταιρείες φοβούνται να επενδύσουν σε σχέση με προηγούμενες περιόδους ανάκαμψης. Το αποτέλεσμα είναι η ζήτηση για πιστώσεις να είναι περιορισμένη και η τάση για αποταμίευση ισχυρότερη από το συνηθισμένο, με κατάληξη την υποχώρηση των πραγματικών επιτοκίων δανεισμού σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα. Συνεπώς για να ενισχυθεί η ζήτηση για πιστώσεις και η εσωτερική ζήτηση, η νομισματική πολιτική θα πρέπει να είναι πιο επιθετική σε σχέση με το παρελθόν. Από τότε που η ΕΚΤ είχε αρχίσει να κινείται, στα μέσα του 2014, προς την ποσοτική χαλάρωση, έχει αρχίσει και να ενισχύεται η πιστωτική επέκταση στην Ευρωζώνη. Τον Ιούλιο του 2016 ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις είχε αυξηθεί κατά 1,9% σε ετήσια βάση, ποσοστό που είναι το υψηλότερο που έχει καταγραφεί από το φθινόπωρο του 2011. Μέχρι τα τέλη του 2015 είχαμε πιστωτική συρρίκνωση στην Ευρωζώνη.
Ορισμένοι ανησυχούν πως υπάρχει ο κίνδυνος η ΕΚΤ να δημιουργήσει «φούσκες», για παράδειγμα στην αγορά ακινήτων. Τα στοιχεία δεν υποστηρίζουν αυτόν τον ισχυρισμό. Οντως ο τραπεζικός δανεισμός για απόκτηση κατοικίας δεν είναι τόσο περιορισμένος όσο ο συνολικός δανεισμός. Ομως ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης για στεγαστικά δάνεια 2,3% τον Ιούλιο είναι περίπου ο μισός απ’ όσο ήταν σε προηγούμενες περιόδους. Η ΕΚΤ απέχει πάρα πολύ από το να δημιουργήσει μια «φούσκα» οπουδήποτε. Τα στοιχεία για την πιστωτική επέκταση δικαιώνουν την απόφαση της ΕΚΤ να ενισχύσει την ποσοτική χαλάρωση τον περασμένο Μάρτιο, ωστόσο φαίνεται ότι δεν υπάρχει η ανάγκη για τη λήψη νέων μέτρων στήριξης της οικονομίας.
Ο δείκτης Μ1 προσφοράς χρήματος (περιλαμβάνει χαρτονομίσματα και νομίσματα σε κυκλοφορία, τρεχούμενους λογαριασμούς, προθεσμιακές καταθέσεις) αποτελεί τον καλύτερο τρόπο ώστε να αντιληφθούμε σημαντικές μεταβολές στον επιχειρηματικό κύκλο της Ευρωζώνης περίπου τρία τρίμηνα προτού εκδηλωθούν αυτές. Ο ρυθμός αύξησης της προσφοράς χρήματος παραμένει αρκετά υψηλός, αν και έχει υποχωρήσει σημαντικά τα τελευταία τρία τρίμηνα. Εκ πρώτης όψεως αυτό θα μπορούσε να σημαίνει πως περιορίζεται η εσωτερική ζήτηση στα τέλη του 2016 και στις αρχές του 2017. Τον Ιούλιο ο ονομαστικός ρυθμός αύξησης της προσφοράς χρήματος Μ1 είχε υποχωρήσει στο 8,4% σε ετήσια βάση από 8,7% τον περασμένο Φεβρουάριο. Παρ’ όλα αυτά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τη δυναμική της προσφοράς χρήματος. Πρώτον, ο ρυθμός αύξησής της εξακολουθεί να είναι αρκετά ισχυρός, ώστε να υποστηρίζει σημαντική αύξηση της κατανάλωσης από νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Δεύτερον, ζούμε σε έναν κόσμο όπου η ΕΚΤ επιβάλλει σημαντική ποινή σε τράπεζες που καταθέτουν πλεονάζοντα κεφάλαια στην κεντρική τράπεζα, με αποτέλεσμα αυτές να προσπαθούν να περάσουν το κόστος στους μεγάλους πελάτες τους και οι τελευταίοι με τη σειρά τους να αποσύρουν καταθέσεις. Θα χρειαστεί να περάσει κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να μάθουμε αν εξακολουθεί να ισχύει η παλιά σχέση μεταξύ του δείκτη Μ1 και της μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ. Παρ’ όλα αυτά ο δείκτης Μ1 στέλνει αντικρουόμενα σημάδια.
* Ο αρθρογράφος είναι επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank.