Ισως να είχα άδικο που εξεπλάγην από την εκλογή του Τραμπ, αλλά αυτή ήταν η αντίδρασή μου. Ζω στο Μπρούκλιν και εργάζομαι στο Μανχάταν, δύο από τις πιο προοδευτικές περιοχές των ΗΠΑ.
Ακόμη και στο Διαδίκτυο, όμως, δεν έβλεπα ιδιαίτερα σημάδια που να με έκαναν να πιστεύω ότι θα έβγαινε πρόεδρος. Σε τι οφείλεται αυτή η ιδιότυπη τύφλωση; Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η πύλη μου στον υπόλοιπο κόσμο, το περισκόπιό μου στον κόσμο και στο πώς ο κόσμος αυτός σκέφτεται. Ο καθρέφτης αυτός, όμως, αποδείχθηκε εντελώς απατηλός.
Εκ των υστέρων, η αποτυχία μου αυτή μοιάζει εντελώς φυσιολογική. Πέρασα την τελευταία δεκαετία διδάσκοντας σε στελέχη του Facebook –αλλά και του Instagram και του Twitter– ποιες ειδήσεις και φωτογραφίες δεν θα ήθελα να βλέπω στην οθόνη μου και όλοι τους ακολουθούσαν τις συστάσεις μου. Κάθε φορά που διάβαζα ένα άρθρο που μου άρεσε ή πατούσα σε έναν σύνδεσμο ή «έκρυβα» έναν άλλον, ο αλγόριθμος των εφαρμογών κατέγραφε την προτίμησή μου και μου έδειχνε μόνο ό,τι εκτιμούσε πως θα μου αρέσει. Αυτό, όμως, με αποστασιοποίησε από τις προτιμήσεις του μέσου Αμερικανού.
Δεν κατηγορώ ασφαλώς τους αλγόριθμους. Οι μαθηματικοί αυτοί τύποι έκαναν ακριβώς αυτό που τους ζήτησα να κάνουν: να μπλοκάρουν ρατσιστικά, μισογυνικά και αντιμεταναστευτικά σχόλια και να αποκρύπτουν όσους δεν στήριζαν το κίνημα κατά της αστυνομικής βίας «Οι ζωές των μαύρων έχουν αξία». Ολα αυτά με τόση μαεστρία, που δεν συνειδητοποίησα το εύρος της δημοτικότητας του Τραμπ. Δεδομένου, όμως, ότι 40% των Αμερικανών εξασφαλίζουν την ενημέρωσή τους από το Facebook, ο εντοπισμός άλλων απόψεων δεν θα έπρεπε να είναι δύσκολος. Παρά ταύτα, επέλεξα να δημιουργήσω ιδιότυπο κουκούλι, από το οποίο δεν εξήλθα παρά μόνον μετά την 8η Νοεμβρίου.
Παρά τις γεμάτες αισιοδοξία εκτιμήσεις του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, που πιστεύει ότι το Διαδίκτυο μας επιτρέπει να μοιραζόμαστε ιδέες και απόψεις όσο ποτέ άλλοτε, η διαδικτυακή πραγματικότητα είναι ότι το πολιτικό χάσμα και η ιδεολογική πόλωση έχουν διευρυνθεί ακόμη περισσότερο.
Παρά την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης του τεράστιου όγκου δεδομένων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης –όπως το Facebook και το Instagram– υπάρχουν ακόμη ορισμένες νησίδες ψηφιακής ελευθερίας, όπως το Vine και το Snapchat, που φιλοξενούν περιθωριακές ιδέες, θεωρίες και τρόπους ζωής.
Στην εφαρμογή βίντεο Vine απέκτησα την πρώτη μου εμπειρία για τον τρόπο ζωής των γυναικών στη Μέση Ανατολή, μακριά από τα στερεότυπα των ΜΜΕ. Οι γυναίκες που είδα να δραστηριοποιούνται στο Vine επεδείκνυαν το χιούμορ τους και την κανονικότητα της καθημερινότητάς τους.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν επιλέγουμε την ομφαλοσκόπηση; Βρήκα μια απάντηση στο ερώτημα αυτό σε ένα διήγημα του συγγραφέα Τεντ Τσιάνγκ. Ο αφηγητής, παπαγάλος από το Αρεσίμπο του Πουέρτο Ρίκο (έδρα του μεγαλύτερου ραδιοτηλεσκοπίου στον κόσμο), λέει: «Το πάθος των ανθρώπων να επικοινωνήσουν με το Διάστημα είναι πανίσχυρο. Εγώ και οι άλλοι παπαγάλοι, όμως, βρισκόμαστε δίπλα τους. Γιατί δεν ενδιαφέρονται να ακούσουν τις φωνές μας;».
Το δίδαγμα κατέστη σαφές: Νοιαζόμαστε περισσότερο να εντοπίσουμε εξωγήινους πολιτισμούς παρά να κατανοήσουμε τη φύση των ειδών που ζουν ανάμεσά μας. Ετσι και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντί να μας κάνουν να γνωρίσουμε τον κόσμο, μας περιόρισαν στο κουκούλι μας.