Ο Στιβ Μπάνον, κορυφαίο στέλεχος στρατηγικής του Ντόναλντ Τραμπ, είναι ένας λευκός πολιτικός ακραίων πεποιθήσεων, o oποίος αρέσκεται να διαδίδει ψευδείς ειδήσεις. Ωστόσο, σε συνέντευξή του στο The Hollywood Reporter ακούστηκε για λίγο ως προοδευτικός οικονομολόγος. «Είμαι εκείνος που προωθεί το σχέδιο των έργων υποδομής του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων», επισημαίνει. «Με αρνητικά επιτόκια σε όλον τον κόσμο τώρα είναι η ευκαιρία να ανοικοδομηθούν τα πάντα». Τι σημαίνει αυτό; Πως οι δημόσιες επενδύσεις συνιστούν ένα πεδίο όπου οι προοδευτικοί και η νέα κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ θα βρουν κοινό τόπο; Ορισμένοι, συμπεριλαμβανομένου και του Μπέρνι Σάντερς, έχουν την άποψη αυτή. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνούμε πως έχουμε έναν νεοεκλεγέντα πρόεδρο του οποίου όλη η σταδιοδρομία είναι μια μακρά πορεία με εκκρεμείς υποσχέσεις και ξεκάθαρες απάτες. Γι’ αυτό και πρέπει πάντα με τον κ. Τραμπ να υποθέτουμε πως ό,τι λέει δεν ισχύει, μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο. Και ήδη γνωρίζουμε αρκετά, ώστε να ισχυριστούμε ότι το σχέδιο για τις υποδομές είναι κατά βάση ψευδεπίγραφο, ότι θα δώσει πλούτο σε λίγους καλά δικτυωμένους ανθρώπους εις βάρος των φορολογουμένων και ότι δεν πρόκειται να συμβάλει στην ελάφρυνση του ελλείμματος. Ωστόσο, οι προοδευτικοί δεν πρέπει να συσχετίζουν τον εαυτό τους με την οικογενειοκρατία και τον καπιταλισμό.
Θα ήταν βοηθητικό να ξεκινήσουμε με το τι ακριβώς συμβαίνει. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση όντως μπορεί να δανειστεί πολύ φθηνά. Εν τω μεταξύ, χρειαζόμαστε πραγματικά χρήματα για τα πάντα από συστήματα αποχέτευσης μέχρι οδικά δίκτυα. Η ενδεδειγμένη διαδικασία θα ήταν απλή: δανειζόμαστε στα πολύ χαμηλά επιτόκια και χρησιμοποιούμε τα κεφάλαια αυτά να διορθώσουμε ό,τι χρειάζεται επισκευή. Η ομάδα Τραμπ δεν προτείνει κάτι τέτοιο όμως. Αντ’ αυτών κάνει λόγο για τεράστιες φοροαπαλλαγές: δισεκατομμύρια δολάρια σε επιταγές για ιδιωτικές εταιρείες που επενδύουν σε εγκεκριμένα έργα, τα οποία καταλήγουν στην ιδιοκτησία τους. Λόγου χάριν, σκεφθείτε μία κοινοπραξία ιδιωτών που αναλαμβάνει την κατασκευή αυτοκινητοδρόμου με διόδια αξίας 1 δισ. δολαρίων. Ακολουθώντας το σχέδιο Τραμπ, η κοινοπραξία θα δανειζόταν 800 εκατ. δολάρια και θα τοποθετούσε κεφάλαια 200 εκατ. δολαρίων. Θα εξασφάλιζε φοροαπαλλαγή 82% και τελικώς θα διοχέτευε στο έργο μόλις 36 εκατ. δολάρια. Και η οποιαδήποτε εισροή εσόδων θα κατευθυνόταν σε εκείνους με τα 36 εκατ. δολάρια.
Πρέπει να απαντήσουμε άμεσα σε τρία ερωτήματα. Πρώτον, γιατί να κάνουμε τα πράγματα με αυτόν τον τρόπο και γιατί να μην αναλάβει το δημόσιο να δαπανήσει όπως όταν κατασκεύασε το διαπολιτειακό σύστημα αυτοκινητοδρόμων; Η ανάμειξη ιδιωτών επενδυτών δεν σωρεύει τόσο χρέος στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση όσο αν η ίδια δανειζόταν, αλλά στο τέλος το άχθος για τους φορολογουμένους είναι υψηλό ή και υψηλότερο. Δεύτερον, πώς θα αντιμετωπιστούν οι ανάγκες σε υποδομές οι οποίες δεν μπορούν αποβούν κερδοφόρες; Οι πρώτιστες προτεραιότητές μας θα πρέπει να εμπεριέχουν πράγματα όπως η απορρύπανση επικινδύνων λυμάτων και η επισκευή φραγμάτων, οπότε από πού θα υπάρξουν έσοδα; Ενδεχομένως η κυβέρνηση μπορεί να υποσχεθεί να «ενοικιάσει» τα επισκευασθέντα φράγματα ή τα έργα στους ποταμούς – κάτι τέτοιο, βέβαια, θα καθιστούσε ακόμη σαφέστερο ότι είμαστε κατά βάση δεσμευμένοι σε άσκοπη διαδικασία επιλογής επενδυτών. Τρίτον, ποιος είναι ο λόγος να πιστέψουμε ότι αυτό το μοντέλο θα δημιουργήσει νέες επενδύσεις, εν αντιθέσει με το να περιμένουμε να συμβούν όσα θα γίνονταν ούτως ή άλλως; Λόγου χάριν, πολλές πόλεις των ΗΠΑ θα πρέπει να αντικαταστήσουν τα συστήματα υδροδότησής τους τα προσεχή χρόνια με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Εάν η αντικατάσταση λάβει χώρα υπό το σχήμα Τραμπ και όχι διά μέσου του συμβατικού επενδυτικού προγράμματος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, τότε όχι μόνον δεν κατασκευάζουμε επιπλέον υποδομές, αλλά, συν τοις άλλοις, απλώς ιδιωτικοποιούμε ότι θα έπρεπε να είναι δημόσια περιουσία. Ομως, όλα αυτά είναι αχρείαστα. Εάν πρέπει να κατασκευαστεί υποδομή, κτίσε την χωρίς έμμεσες μεθόδους που εξασφαλίζουν πολύ συμφέρουσες συμφωνίες σε ελάχιστους, προσφέροντας τα εργαλεία και το κίνητρο για εκτεταμένη διαφθορά – οι ιδιοκτήτες των υποδομών θα κατέβαλλαν 18 σεντς ανά δολάριο και τα υπόλοιπα οι φορολογούμενοι πολίτες. Ή μάλλον θα έπρεπε να πω ότι είναι πολύ δύσκολο να διαπιστώσει κανείς έναν καλό λόγο για το σχήμα Τραμπ, εκτός εάν η αναπόφευκτη διαφθορά δεν αποτελεί μικρόβιο αλλά εγγενές χαρακτηριστικό.