«Φανταστείτε το βυθό της θάλασσας ως μια βιβλιοθήκη, κάθε ναυάγιο ως ένα βιβλίο και κάθε αρχαιότητα από τα πλοία αυτά ως μια σελίδα. Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων είναι ένα από αυτά τα βιβλία και η ανασκαφή του το προσεκτικό διάβασμά του. Η Μεσόγειος περιλαμβάνει ένα εκατομμύριο ναυάγια, ‘βιβλία' που αν το επέτρεπε η τεχνολογία θα ήθελα να τα διαβάσω όλα».
Με την παραπάνω παρομοίωση ο αρχαιολόγος Μπρένταν Φόλεϊ από το αμερικανικό Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole συνόψισε τι σημαίνει για εκείνον η ενάλια έρευνα που διενεργείται τα τελευταία χρόνια στην περιοχή των Αντικυθήρων.
Αφορμή στάθηκε η συνέντευξη Τύπου που έδωσαν σήμερα ο ίδιος και η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, Αγγελική Σίμωσι, σ΄ένα χώρο που δεν θα μπορούσε να ταιριάξει καλύτερα στην παραπάνω αναφορά: στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λακαρίδου, στον Πειραιά, η ιστορική και δανειστική βιβλιοθήκη του οποίου περιλαμβάνει περισσότερους από 320.000 τόμους και πλούσιες συλλογές λογοτεχνικών και ιστορικών αρχείων.
Εκεί, στον πρώτο όροφο του κτιρίου επί της Ακτής Μουτσοπούλου (και ΙΙας Μεραρχίας) εγκαινιάζεται αύριο, παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας, η έκθεση «Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων – Οι νέες αρχαιολογικές ανακαλύψεις» που περιλαμβάνει 30 αντικείμενα, τα περισσότερα από τις πρόσφατες έρευνες που έγιναν στο περίφημο ναυάγιο του 1ου αι. π. Χ.
Τι κάνει όμως τόσο ξεχωριστό αυτό το ναυάγιο;
«Η μεταφορά αγαλμάτων την εποχή εκείνη ήταν πολύ γνωστό φαινόμενο. Όλοι οι πλούσιοι Ρωμαίοι παράγγελναν αγάλματα, πρωτότυπα ή αντίγραφα, από την Ανατολή για να διακοσμήσουν επαύλεις στις ακτές της Ιταλίας. Με το «μεράκι» να αποτυπώνουν τον ελληνικό τρόπο ζωής, έγιναν άθελά τους Έλληνες, «εξελληνίστηκαν». Παρόμοιο ναυάγιο δεν έχει βρεθεί ακόμα στα ελληνικά νερά που να κάνει αυτή τη μεταφορά των αγαλμάτων. Το ναυάγιο των Αντικυθήρων είναι γι' αυτό το λόγο μοναδικό», ανέφερε, μεταξύ άλλων, η κ. Σίμωσι, η οποία έκανε και μια αποκάλυψη: Με την ολοκλήρωση των ερευνών στην περιοχή, οι οποίες μπορεί να κρατήσουν ως και τέσσερα χρόνια, η ίδια και ο κ. Φόλεϊ θα αλλάξουν κατεύθυνση. «Θα πάμε στον κόλπο του Ναυαρίνου. Εκεί πιστεύουμε ότι θα βρούμε σημαντικά κομμάτια από την ιστορία της Ελλάδας», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Επίσης, στη συνέντευξη αναφέρθηκε ότι η ύπαρξη ενός δεύτερου ναυαγίου, περίπου 300 μ. από το αρχικό, υπάρχει ως ενδεχόμενο, γεγονός που αποδεικνύεται κυρίως από τις διαφορές των αντικειμένων. Η έρευνά του, ωστόσο, δεν είναι μέσα στις άμεσες προτεραιότητες του προγράμματος.
«Δεν θα επικεντρωθούμε στο δεύτερο ναυάγιο, πρώτα θα ολοκληρώσουμε την έρευνα στο πρώτο, που πιστεύω ότι θα φέρει στο φως κι άλλα πράγματα, όχι μόνο αντικείμενα, αλλά και ό,τι έχει σχέση με τη δομή του πλοίου, τους εμπορικούς δρόμους, τη ναυτιλία της εποχής. Δεν ξέρω αν έχει και την ίδια σημασία το δεύτερο ναυάγιο, μπορεί να ήταν κάποιο βοηθητικό σκάφος», ανέφερε η κ. Σίμωσι. Όσο για τα δύο δόρατα που βρέθηκαν στις πρόσφατες έρευνες, ειπώθηκε ότι δεν θα μπορούσαν να ανήκουν στους επιβάτες του πλοίου. Είναι χάλκινα, μασίφ και πολύ βαριά. «Υπάρχουν πολλά αρχαία αγάλματα που κρατούσαν δόρυ. Η θεά Αθηνά κρατούσε. Μπορεί να βγει θεός, γιατί όχι μια Αθηνά;», δήλωσε με έμφαση η ίδια. Τέλος, ως προς το σκελετικό υλικό, «ο πρώτος σκελετός αρχαίου ναυαγίου στη Μεσόγειο από την εποχή που άρχισε η έρευνα του DNA», όπως δήλωσε ο κ. Φόλεϊ, η αδειοδότηση έχει σχεδόν ολοκληρωθεί ώστε τα δείγματα να πάνε σε εργαστήρια στην Κοπεγχάγη.
Η έκθεση που θα διαρκέσει ως τα μέσα Ιανουαρίου περιλαμβάνει περισσότερα από 20 αντικείμενα από την ενάλια αρχαιολογική έρευνα των ετών 2014 έως 2016, η οποία διεξάγεται από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων με την τεχνολογική υποστήριξη του αμερικανικού Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole. Μεταξύ άλλων, θα παρουσιαστούν το χρυσό δακτυλίδι που βρέθηκε στην πρώτη ανασκαφική περίοδο του 2016, τα δύο χάλκινα δόρατα, τμήματα πολύτιμων γυάλινων αγγείων και μέρη από τον εξοπλισμό του σκάφους, καθώς και ένα κομμάτι από τον ξύλινο σκελετό του, το οποίο θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά. Μεγάλο μέρος του υλικού θα εκτεθεί σε δεξαμενές γλυκού νερού, καθώς ακόμα βρίσκεται σε διαδικασία συντήρησης.
Μία ανακατασκευή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, η οποία ανήκει στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, θα συμπληρώσει την εικόνα του ναυαγίου. Εξαιρετικό επίσης έκθεμα αποτελεί τμήμα του ανθρώπινου σκελετού που εντοπίστηκε το Σεπτέμβριο του 2016. Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό, με ώρες και ημέρες λειτουργίας Δευτέρα έως Παρασκευή 10:00 – 16:00, Σάββατο και Κυριακή 10:00 – 13:00 (κλειστή στις 25/12, 26/12, 31/12, 1/1, 2/1, 6/1).