Η Ευρώπη και το παράλογο

3' 38" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μ​​έσα στους πανηγυρικούς για τα 60 χρόνια από την υπογραφή των Συνθηκών της Ρώμης που οδήγησαν στην Ευρωπαϊκή Ενωση, μέσα στην αγωνία για την Ευρώπη και για το μέλλον των λαών της, καλό θα είναι να θυμόμαστε ότι τα περισσότερα από τα σημερινά της προβλήματα πηγάζουν από τη διεθνή οικονομική κρίση που ξέσπασε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2008 και από την κακή διαχείριση των συνεπειών της κρίσης. Με αυτή τη σκέψη πρέπει οι ηγέτες της Ευρώπης να σκεφτούν τα επόμενα βήματα της Ενωσης.

Ας αρχίσουμε με το ερώτημα, «Γιατί οι ΗΠΑ εξήλθαν γρήγορα από την κρίση, ενώ η Ε.Ε. βρίσκεται σε κίνδυνο διάλυσης;». Η απάντηση είναι απλή: η Ευρώπη δεν είχε μία κυβέρνηση να διαχειριστεί το πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά πολλές κυβερνήσεις, που η καθεμία έθετε πάνω απ’ όλα το βραχυπρόθεσμο εθνικό συμφέρον. Με ό,τι άλλο και αν διανθίσουμε την απάντησή μας, αυτή είναι η ουσία. Η «Λευκή Βίβλος» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τα πέντε σενάρια που κυμαίνονται από τη διάλυση της πολιτικής ένωσης έως την ενίσχυση της πολιτικής και οικονομικής ένωσης, θα συζητηθεί από τους ηγέτες των 27 χωρών-μελών στη Ρώμη σήμερα, με την ηχηρή απουσία της Βρετανίας. Τα σενάρια παρουσιάστηκαν την 1η Μαρτίου ως περιγραφές πιθανών λύσεων, και όχι ως προτάσεις, μέσα στο κλίμα φοβίας που κυριαρχούσε πριν από τις ολλανδικές εκλογές της 15ης Μαρτίου. Το γεγονός ότι ο ακροδεξιός εχθρός της Ε.Ε. δεν κέρδισε τις εκλογές εμφανίστηκε ως θρίαμβος της ιδέας της ενωμένης Ευρώπης, ένδειξη του μεγέθους του πανικού που κατέχει τους ηγέτες της Ε.Ε. Κι όμως, η ανόητη επιχειρηματολογία του μεγάλου χαμένου των ολλανδικών εκλογών, του κεντροαριστερού Γερούν Ντάισελμπλουμ, ότι οι χώρες του Νότου δεν μπορούν να σπαταλούν χρήματα σε «ποτά και γυναίκες» και μετά να αναζητούν στήριξη, είναι, όμως, πολύ σοβαρότερη απ’ ό,τι φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση. Είναι η απόδειξη ότι η Ευρώπη έχει ποτιστεί βαθιά με το δηλητήριο του διχασμού. Είναι μια ήττα πολύ μεγαλύτερη από το πολιτικό ανάστημα του προέδρου του Eurogroup. Οταν οι θεωρούμενοι ως «σοβαροί» πολιτικοί υιοθετούν εθνικά στερεότυπα και τα επιχειρήματα διαφόρων «ψεκασμένων», χωρίς να δείχνουν επίγνωση της ζημίας που προκαλούν, τότε η Ευρώπη βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο.

Ηττα, επίσης, είναι η στήριξη που παρείχε στον Ολλανδό υπουργό Οικονομικών ο Γερμανός ομόλογός του – άλλη μια επιβεβαίωση ότι όσο «κάνουμε τη δουλειά μας», όσο κάτι μας συμφέρει σε εθνικό επίπεδο, το κύρος και η ενότητα της Ε.Ε. βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα. Είναι τρομακτική η ταχύτητα με την οποία η Ευρώπη έφθασε σε αυτό το σημείο, μετά δεκαετίες επίπονων προσπαθειών να επικρατήσει η ειρήνη και να εξασφαλιστεί η ευημερία των χωρών-μελών. Και πριν από τις Συνθήκες της Ρώμης το 1957 είχαμε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα το 1951, που στόχευε να «δέσει» μαζί τη Γερμανία και τη Γαλλία ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο νέου πολέμου μεταξύ τους. Το ίδιο σκεπτικό οδήγησε στη σύσταση του ΝΑΤΟ το 1949. (Παρεμπιπτόντως, και το ενιαίο νόμισμα που κυκλοφόρησε το 2002, ήταν μια προσπάθεια να τιθασευθεί η ισχύς της Γερμανίας). Η Συνθήκη Σένγκεν το 1985 κατήργησε εσωτερικά σύνορα, ενώ η Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 έθεσε τα θεμέλια για νομισματική και περισσότερη πολιτική ένωση. Η ένταξη εννέα χωρών της Ανατολικής Ευρώπης το 2004 σηματοδοτούσε το τέλος του ιδεολογικού διχασμού της ηπείρου.

Η Ε.Ε. έφθασε τους 500 εκατομμύρια ανθρώπους, ή το 7% του πληθυσμού της Γης, πριν αρχίσει το ξήλωμα με το περυσινό δημοψήφισμα των Βρετανών υπέρ της αποχώρησής τους. Οσο και αν ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός οδηγούν κι άλλους να ονειρεύονται ότι μπορούν να γυρίσουν πίσω το ρολόι, μεμονωμένες χώρες δεν θα μπορέσουν να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις εξελίξεις σε έναν κόσμο που μεταμορφώνεται από κλιματικές αλλαγές, ρύπανση, τρομοκρατία, μετανάστευση, δημογραφικά προβλήματα, κ.ά. Οσο και αν οπισθοδρομήσει η Ευρώπη, οι λαοί της θα αναγκαστούν να συνεχίσουν κάποια στενή συνεργασία – για την επιβίωσή τους.

Η κρίση του 2008 ανέδειξε την ανάγκη για μηχανισμούς διαχείρισης προβλημάτων. Ανέδειξε όμως και την άγνοια για τη «συναισθηματική» πλευρά της Ε.Ε. – το γεγονός ότι η θρησκεία, η φυλή, το έθνος κυριαρχούσαν ακόμη και ότι ήταν πολύ εύκολο να προκληθούν σοβαρές εντάσεις μεταξύ λαών. Η Ε.Ε. στήθηκε πάνω σε αρχές του Διαφωτισμού χωρίς να λάβει κανείς υπ’ όψιν την «παράλογη» πλευρά των πολιτών και της πολιτικής. Γι’ αυτό παραμένει ισχυρή η έλξη του λαϊκισμού, με τις εύκολες λύσεις και απόλυτες απόψεις, σε μια Ενωση που ενώ έδειχνε ότι χτιζόταν πάνω στον ορθολογισμό βασιζόταν σε ευσεβείς πόθους. Το μέλλον απαιτεί ισχυρότερες βάσεις. Οποιο σενάριο και αν ισχύσει.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή