Ενόσω στην Ελλάδα η μάστιγα του ράντζου στη δημόσια υγεία δεν έχει εκλείψει, στην Αγγλία –με ελληνική συμμετοχή– βρίσκεται σε εξέλιξη το «Careful» project. Ενα έργο που επιχειρεί να βοηθήσει το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό να ενδυναμώσει την ενσυναίσθησή του απέναντι στον ασθενή, αλλά και να στρέψει το ενδιαφέρον του φροντιστή στον τομέα της υγείας προς τον ίδιο του τον εαυτό, προκειμένου να είναι ακέραιος και υγιής, σε θέση να παρέχει καλύτερες υπηρεσίες προς τους νοσηλευομένους.
Η παράσταση «Careful» λαμβάνει χώρα με διττό τρόπο: είτε στη θεατρική σκηνή, ήδη έχει παιχτεί στο θέατρο «Rose», είτε στην εκπαιδευτική νοσοκομειακή πτέρυγα του Πανεπιστημίου Kingston, με το κοινό να ξαπλώνει στα κρεβάτια και να παρακολουθεί την παράσταση συμμετέχοντας διαδραστικά. Πρόκειται για χοροθέατρο που έχει στηθεί από τη σκηνοθέτιδα Alex Mermikides και μια πενταμελή ομάδα χορευτριών. Χρηματοδοτείται από το Arts Council της Αγγλίας. Η πιο πρόσφατη παράσταση πραγματοποιήθηκε στις 4 Μαρτίου στο Ivy Arts Centre.
Η σκηνοθέτις έζησε προσωπικά μια έντονη εμπειρία, με τον αδερφό της, Milton, να νοσεί από λευχαιμία και την ίδια να γίνεται δότρια μυελού των οστών. Ο αδερφός της σώθηκε και έχει γράψει πια τη μουσική της παράστασης, με ήχους από το νοσοκομείο και την καθημερινότητα μέσα σ’ αυτό, καθώς ο ίδιος είναι μουσικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Surrey. Η σκηνοθέτις εστιάζει και στην ακόμη πιο δική της κατάσταση, όταν έφερε στον κόσμο το πρώτο της παιδί και τι αντιμετώπιση είχε η ίδια από το νοσηλευτικό προσωπικό του μαιευτηρίου. Ηταν ακόμα ένα κίνητρο ώστε να «μιλήσει» με την τέχνη της για αυτές τις συνθήκες, η ίδια διδάσκει άλλωστε δραματουργία στο Πανεπιστήμιο του Kingston. Το κοινό βίωμα με τον αδερφό της υπήρξε καθοριστικό και για τους δυο τους, αλλά ο παράγων εκείνος που έδωσε το έναυσμα για εκτεταμένη έρευνα πάνω στο θέμα και την εν λόγω παράσταση ήταν ένα ιατρικό σκάνδαλο, γνωστό ως «Francis Report», που ξέσπασε στην Αγγλία και αφορούσε τα τρωτά του νοσηλευτικού συστήματος. Μου αφηγείται την παράσταση «Careful» και όλη τη διαδικασία δημιουργίας της η κ. Θάλεια-Μαρί Παπαδοπούλου που παίζει στo έργο – με την πράσινη στολή νοσοκόμας. Η ίδια, με σπουδές Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, χορογράφος, χορεύτρια, πιανίστα και μουσικοπαιδαγωγός, εργάζεται ως καλλιτεχνική συνεργάτις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο τμήμα Εκπαιδευτικών και Κοινωνικών Δράσεων. Με επίσης βιωμένη προσωπική εμπειρία, μου λέει πως κάποια στιγμή όλοι βρισκόμαστε στην ίδια θέση, είτε να νοσηλευτούμε είτε να συνοδεύσουμε ασθενή και να τον στηρίξουμε.
Κι εγώ που ενδιαφέρθηκα για τη θεματολογία αυτής της παράστασης, είχα την εμπειρία πολυήμερης νοσηλείας συγγενικού μου προσώπου στην καρδιολογική κλινική του Νοσοκομείου του Αργους, με ταυτόχρονη φροντίδα από το Τεχνητό Νεφρό του ίδιου θεραπευτηρίου.
Εκεί ήρθα σε πλήρη γνώση τού τι εστί ενσυναίσθηση, ευγένεια, σεβασμός, ανθρωπιά από τους γιατρούς, τον επικεφαλής και τις διαβαθμίσεις τους, το νοσηλευτικό προσωπικό, μέχρι τις καθαρίστριες. Πείστηκα ότι δεν αρκούν μόνο οι ιατρικές γνώσεις που οφείλουν να είναι πλήρεις, αλλά υπάρχει ένα άλλο κομμάτι, εκείνο της ψυχολογίας του ασθενούς, που χτίζεται από την αγάπη και τη δοτικότητα του περιβάλλοντος. Μικρές κινήσεις που μπορεί να σημαίνουν τα πάντα. Ενα χάδι στο προσκέφαλο, το να θυμάσαι το όνομα του ασθενούς και να του απευθύνεσαι με γλυκύτητα, ένα «αφήστε τον να κοιμηθεί, θα περάσω αργότερα», που μέσα σε τέτοιες ειδικές συνθήκες έχουν τη βαρύτητα της μητρικής αγάπης για τον ευπαθή άνθρωπο στο κρεβάτι της ασθένειας.
Η χορογράφος μού θυμίζει ότι ο νοσοκόμος, όπως και ο χορευτής, έχουν το ίδιο εργαλείο: το σώμα. Μου τονίζει πως οι γιατροί κι οι νοσοκόμοι βιώνουν την κατάρρευση των σωματικών και ψυχικών τους δυνάμεων (burn out), και ουσιαστικά το «Careful» θέλει να κινητοποιήσει προς την κατεύθυνση της αυτοφροντίδας, ώστε οι θεραπευτές να λάβουν ικανές βοήθειες στην εκπαίδευσή τους –ασκήσεις αναπνοής, συμβουλές για να ξεκουράζονται σωματικά και ψυχικά την ίδια την ώρα της εργασίας τους– για να αντέχουν. «Αυτό που πραγματευόμαστε», μου λέει η κ. Παπαδοπούλου, «είναι όλες τις φάσεις, μέσα σε μία μέρα, της εργασιακής ζωής ενός νοσηλευτή με τους ασθενείς. Από τη μια πλευρά είναι η ενσυναίσθηση, θες να δώσεις όλη τη φροντίδα και τη συμπόνια, αλλά από την άλλη υπάρχουν και οι συνθήκες που συνειδητοποιείς ότι είσαι άνθρωπος και δεν μπορείς να συνεχίσεις. Κι αυτή είναι η στιγμή που φαίνεται ο νοσοκόμος ως χαρακτήρας, ως άνθρωπος. Στο έργο, οι χαρακτήρες είναι κάθε μία νοσοκόμα σε άλλη φάση της καριέρας της. Πέντε πολύ χαρακτηριστικές περιπτώσεις, οι πιο συνήθεις ασθένειες. Ο ηλικιωμένος με εγκεφαλικό, ο καρδιοπαθής, ένας έφηβος διαβητικός, η μαία που ξεγεννάει συνέχεια – εμφανίζεται μάλιστα σαν μαζορέτα, σε συνεχή γιορτή και χαρά… Το ενδιαφέρον είναι ότι το κοινό αποτελεί το σενάριό μας. Είτε είναι στη σκηνή είτε στα κρεβάτια. Το κοινό ήταν φοιτητές νοσηλευτές, προσωπικό του πανεπιστημίου, ύστερα γιατροί και νοσοκόμοι, αλλά και απλός κόσμος. Πρόκειται για μια συνεργασία καλλιτεχνών και ερευνητών, ακαδημαϊκών, δεν είναι μόνο η προσωπική οπτική κάποιου –που σαφώς υπάρχει κι αυτό το στοιχείο– αλλά είναι ταυτόχρονα μια έρευνα. Θέλουμε η τέχνη να δώσει εργαλεία και στους νοσοκόμους και τους γιατρούς για την αυτοφροντίδα τους, να είναι οι ίδιοι κατ’ αρχήν καλά, να μην εξοντώνονται και κουράζονται τόσο ώστε να γίνονται μετά αυτοί οι τοίχοι που δεν διαπερνάς με τίποτα…».
Μιλώντας με πάθος για τον χορό, μου εξιστορεί πώς ξεκίνησε ως θεραπευτικό μέσον αρχικά (με παράδειγμα την ταραντέλα) και δεν είναι μόνο η πολυτέλεια που νομίζουμε σήμερα. Η ίδια πιστεύει στον ακτιβισμό της τέχνης, στο ανοικτό σύστημα που είναι η τέχνη και που μπορεί να λειτουργεί ευεργετικά σε τόσους πολλούς τομείς της ζωής μας. Δίπλα στα θέατρα της αρχαιότητας άλλωστε, υπήρχε συνήθως κι ένα Ασκληπιείο… Για τη δε ενσυναίσθηση, την περιγράφει αδρά ως τη μετακίνηση μέσα μας ενός τεράστιου ογκόλιθου που συνήθως είναι το εγώ μας, ώστε να γίνει χώρος και για τον άλλον.
Η ταυτότητα της παράστασης
Σύνδεσμος: https://chimeranetwork.org
Σκηνοθεσία: Alex Mermikides
Ηχος: Milton Mermikides
Χορογραφία: Adam Kirkham
Φωτισμοί: Andrew Nasrat
Performance: Archana Ballal (μοβ στολή), Philippa Hambly (γαλάζια στολή), Thalia-Maria Papadopoulou (πράσινη στολή), Helena Rice (σκούρα μπλε στολή), Dominique Vannod (μαύρη-άσπρη στολή)