Η προσπάθεια για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας έχει απορροφήσει όλο, σχεδόν, το ενδιαφέρον της πολιτικής και της δημοσιογραφίας. Υπάρχουν, όμως, σημαντικές εξελίξεις στην Ε.Ε. που, υπό το βάρος των πολιτικών και οικονομικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Γηραιά Ηπειρος, θα καθορίσουν την πορεία της την επόμενη περίοδο. Μία εξ αυτών είναι η υπό συζήτηση νέα συνθήκη για το ευρώ, η οποία άτυπα έχει ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν, αλλά τώρα με το κείμενο για την Εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης (ΟΝΕ) έως το 2025, που έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα η Κομισιόν, αποκτά έναν πιο θεσμικό χαρακτήρα.
Το κείμενο παραδέχεται ότι η τρέχουσα αρχιτεκτονική της ΟΝΕ είναι παρωχημένη και ότι οι τεχνικές αδυναμίες της μπορούν ν’ αρθούν με αναδιάταξη των πολιτικών και οικονομικών προτεραιοτήτων, δίνοντας έμφαση στη σύγκλιση των επιπέδων ανάπτυξης των χωρών-μελών της Ευρωζώνης. Συνοπτικά, η Κομισιόν θεωρεί ότι οι θεμελιώδεις αδυναμίες της υπάρχουσας αρχιτεκτονικής είναι οι ακόλουθες:
1. Σημαντικές παραγωγικές και εισοδηματικές αποκλίσεις μεταξύ των ισχυρότερων κι ασθενέστερων οικονομιών της Ευρωζώνης, με αποτέλεσμα την υψηλή ανεργία, τα χαμηλά επίπεδα δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων και την αδύναμη παραγωγικότητα των πιο αδύναμων (νότιων) χωρών. Η αντιμετώπισή τους είναι συνάρτηση των δομικών αλλαγών που συμβάλλουν στην παραγωγική ενδυνάμωση, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης.
2. Χρηματοοικονομική ευπάθεια, που συντηρείται από τους παραδοσιακούς δεσμούς τραπεζών και κυβερνήσεων και την αδυναμία μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η μείωση των δανείων αυτών και η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και των κεφαλαιαγορών σ’ ευρωπαϊκό επίπεδο είναι από καιρό τα ζητούμενα.
3. Υψηλά επίπεδα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους και αύξηση της συλλογικής ικανότητας μακροοικονομικής σταθεροποίησης. Η καινοτομία, εδώ, βρίσκεται στη διατήρηση των αυστηρών κανόνων δημοσιονομικής διαχείρισης με την υιοθέτηση της πρότασης για έκδοση ευρωομολόγων, εξέλιξη θετική για τις χώρες του Νότου.
4. Εξίσου θετική είναι η πρόθεση ενδυνάμωσης της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας της λειτουργίας της ΟΝΕ, με έμφαση στη δημοσιότητα και στη δημοκρατική λογοδοσία.
Οι προτάσεις αυτές δεν αποτελούν παρά το πεδίο συζήτησης που θα καθορίσει το μέλλον της Ευρωζώνης, καταδεικνύουν, όμως, ότι η δυναμική των ευρωπαϊκών πραγμάτων είναι ανοικτή και καθόλου προδιαγεγραμμένη. Η θετική υποδοχή τους από τη νέα γαλλική κυβέρνηση αντισταθμίστηκε από τις σοβαρές επιφυλάξεις του Σόιμπλε, ο οποίος τις χαρακτήρισε μη ρεαλιστικές – αντιδράσεις ενδεικτικές των αντιπαραθέσεων που θα λάβουν χώρα το επόμενο διάστημα. Η Ελλάδα δεν πρέπει να παρακολουθήσει, όπως έκανε στο παρελθόν, παθητικά τις εξελίξεις. Οι οικονομολόγοι πρέπει να συμβάλουν, διαμορφώνοντας τους όρους για μια ψύχραιμη συζήτηση, χωρίς κομματικές εμπάθειες κι αποκλεισμούς, βοηθώντας το πολιτικό σύστημα και τους πολίτες ν’ αντιληφθούν τους περιορισμούς, τις προκλήσεις και τις δυνατότητες στο ασφυκτικό περιβάλλον της διεθνούς δημοσιονομικής επιτροπείας που βρίσκεται η χώρα.
Ο Walter Benjamin έγραφε ότι η παρατεταμένη κρίση και ανέχεια του Μεσοπολέμου είχαν οδηγήσει τους εξαθλιωμένους Γερμανούς ν’ απολέσουν εντελώς την «πιο ευρωπαϊκή απ’ όλες τις κατακτήσεις, εκείνη τη λίγο-πολύ σαφή ειρωνεία με την οποία η ζωή του ατόμου απαιτεί να κυλάει χώρια από την ύπαρξη της όποιας κοινότητας του έλαχε να ζει». Η μακρόχρονη λιτότητα και οι παλινωδίες του εγχώριου πολιτικού συστήματος έχουν διαβρώσει εξίσου την αίσθηση αυτή μεταξύ των Ελλήνων πολιτών κι έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα κυνισμού, αδιαφορίας, κάποτε και εχθρότητας για τις εξελίξεις στην Ε.Ε., ενώ η αβεβαιότητα για το μέλλον της χώρας έχει συμβάλει στην έλλειψη θεώρησης της γενικότερης εικόνας, δημιουργώντας ουκ ολίγες ψευδαισθήσεις και αντικατοπτρισμούς.
Η χώρα πρέπει ν’ αποβάλει την εσωστρέφεια και να συντονίσει το βήμα της με τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, συμμετέχοντας ενεργά και δημιουργικά στη διαμόρφωση των όρων της νέας αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ. Δεν μιλώ για νέο εθνικό «αφήγημα» και άλλα σχετικά φληναφήματα του συρμού. Η χώρα δεν χρειάζεται αφηγήματα· χρειάζεται σταθερούς και αξιόπιστους θεσμούς, ψύχραιμη και τεκμηριωμένη ανάλυση των διεθνών κι εγχώριων εξελίξεων κι ένα πολιτικό σύστημα που να μπορεί να την επικοινωνεί με νηφαλιότητα στους πολίτες. Η συγκυρία το επιτρέπει. Τώρα, που εγκαταλείφθηκαν τα παίγνια και αποκαταστάθηκε η εμπιστοσύνη με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, η χώρα πρέπει να προχωρήσει, χωρίς στερεότυπα και ιδεασμούς, στην επόμενη στάση της πολιτικής και οικονομικής της ιστορίας: την ευρωπαϊκή.
* Ο κ. Γιώργος Στασινόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής Οικονομικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών.