Πριν από ένα μήνα, στα βρετανικά έντυπα δημοσιοποιήθηκε ένα στοιχείο εξαιρετικά ενδιαφέρον: Mέχρι σήμερα, περίπου 1.000 δικηγόροι, με έδρα κυρίως το Λονδίνο, «μετακόμισαν» την έδρα τους στο Δουβλίνο. Ο λόγος, προφανής όσο και εύλογος. Τρέμουν στην ιδέα ότι θα χάσουν όλες τις μεγάλες, ως επί το πλείστον, υποθέσεις των γραφείων τους, που είτε εμμέσως είτε αμέσως έχουν σχέση με την ηπειρωτική Ευρώπη, λόγω του Brexit.
Οι συγκεκριμένες φίρμες, κυρίως για λόγους οικονομίας, γλώσσας και δικαίου, προτίμησαν να μην περάσουν τη Μάγχη, αλλά να διασφαλίσουν τη συνέχιση της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας μέσω Ιρλανδίας. Από το Λονδίνο, πάντως, η έδρα τους μεταφέρθηκε.
Η μεγάλη φυγή
Το στοιχείο είναι ενδεικτικό της ψυχολογίας που τείνει να επικρατήσει στη βρετανική πρωτεύουσα. Το Brexit δεν «διώχνει» μόνο ευρωπαϊκούς θεσμούς με έδρα το νησί, αλλά μαζί και χιλιάδες φυσικά και νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα, που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δεν μπορούν και δεν θέλουν να διακόψουν τις γέφυρες με την Ε.Ε. Αρα, δεν είναι μόνο το Σίτι που βρίσκεται επί ποδός, όπως ευρέως πιστεύεται, αλλά και όλοι εκείνοι που κινούνται γύρω από αυτό, σε πάμπολλους ομόκεντρους κύκλους.
Αλλο παράδειγμα; Οι αεροπορικές εταιρείες. Η EasyJet συστήνει θυγατρική εταιρεία στην Αυστρία για να μπορεί να συνεχίσει με τις σχετικές ευρωπαϊκές ελευθερίες τις πτήσεις της στην Ευρώπη των «27» (μετά την αποχώρηση της Βρετανίας από το κλαμπ). Η εταιρεία θα ονομάζεται EasyJet Europe, θα έχει την έδρα της στη Βιέννη και θα έχει στον στόλο της περί τα 100 αεροσκάφη. Μάλιστα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Τζιάνι Πιτέλα, σε πρόσφατη συνάντηση με τη βρετανική διαπραγματευτική ομάδα, εμφανίστηκε με σακάκι της… εταιρείας. Το μήνυμα ήταν σαφές.
Το πρόβλημα με τους Βρετανούς δείχνει να είναι ότι δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος του προβλήματος. Οποιος παρακολουθεί συστηματικά τις εξελίξεις σε αυτό το ενδιαφέρον μέτωπο γνωρίζει, για παράδειγμα, ότι τις πρώτες μέρες των διαπραγματεύσεων η πλευρά τους έδειχνε να κινείται σχεδόν χωρίς πρόγραμμα. Είναι ιστορική πλέον η φωτογραφία όπου η βρετανική αντιπροσωπεία κάθεται χαμογελαστή στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης χωρίς έναν φάκελο ή έστω ένα μπλοκ σημειώσεων μπροστά της! «Μα πού νόμιζαν ότι πήγαιναν;», αναρωτιόνταν την επομένη μεγάλα ευρωπαϊκά έντυπα.
Κάτω από τη ζώνη
Βεβαίως, το πιθανότερο είναι ότι οι Βρετανοί διαπραγματευτές θα είχαν διαφορετική διάθεση αν είχαν υπόψη τους ότι η μεγάλη φυγή του σκληρού πυρήνα αυτών που θα επηρεαστούν από το νέο status quo είχε ξεκινήσει. Ο λόγος, για τις μεγάλες τράπεζες, ευρωπαϊκές και αμερικανικές, που άρχισαν να αποχωρούν από το Λονδίνο, μεταφέροντας τις ευρωπαϊκές έδρες τους σε τρίτες χώρες.
Με πρώτη απ’ όλες τη βρετανική, κατά βάση, HSBC, η οποία μάλιστα είναι η μόνη μέχρι σήμερα που επέλεξε το Παρίσι γι’ αυτόν τον λόγο. Υπ’ αυτή την έννοια, το χτύπημα κάτω από τη ζώνη ήταν οδυνηρό.
Τις επόμενες μέρες τα πρωτοσέλιδα «γέμισαν» από την απόφαση της γερμανικής Deutsche Bank, εκτός από τα γραφεία της στο Λονδίνο, να μεταφέρει στη Φρανκφούρτη και ένα αποθεματικό πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Εκεί θα πάει και το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό κομμάτι της η αμερικανική Citibank και πιθανότατα η επίσης αμερικανική JP Morgan, αν και λόγω γλώσσας, κάποια στιγμή, είχε συζητηθεί σοβαρά και η περίπτωση του Δουβλίνου.
Η Goldman Sachs, πάλι, φέρεται να εξετάζει ένα άλλο σενάριο: να «σπάσει» σε διάφορες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις τις ευρωπαϊκές διευθύνσεις της. Δηλαδή, θα μπορούσε να μεταφέρει τη βασική ευρωπαϊκή της έδρα στο Παρίσι, τη Φρανκφούρτη ή τη Βιέννη και την περιφερειακή, για παράδειγμα, στο Μιλάνο.
Αν έχετε την απορία σχετικά με το πώς λαμβάνεται μια τέτοια απόφαση –με ποια κριτήρια δηλαδή–, θα εκπλαγείτε αν πιστεύετε ότι άπτονται κυρίως θεμάτων στρατηγικής. Οσοι εμπλέκονται σε αυτό το mega project μπορούν να σας διαβεβαιώσουν ότι είναι περισσότερο θέμα προσαρμογής. Μεταξύ άλλων, μετράει το κόστος ζωής (ενοίκια, διατροφή, καθημερινότητα), η γλώσσα (όπως προαναφέρθηκε), ακόμα και οι εύκολες μετακινήσεις των υπαλλήλων των τραπεζών από τη μια χώρα στην άλλη. Για παράδειγμα, αν το Μιλάνο κριθεί «πυκνά» προσβάσιμο από πλευράς αεροπορικών δρομολογίων, τότε δεν αποκλείεται να κάνει την έκπληξη, προσελκύοντας αρκετές περιφερειακές και όχι μόνο διευθύνσεις.
Αδεια κτίρια
Οπου κι αν πάνε πάντως, το μόνο σίγουρο είναι ότι πολλά κεντρικά κτίρια στο Λονδίνο θα αδειάσουν. Σε πρώτη φάση, υπολογίζεται ότι θα μετακινηθούν 40.000 θέσεις εργασίας από το κομμάτι της παροχής οικονομικών υπηρεσιών, μόνο από τον τραπεζικό χώρο.
Ηδη, αυτή η δαιδαλώδης και εξαιρετικά κοστοβόρα διαδικασία έχει ξεκινήσει. Εκτιμάται ότι στο τέλος της ημέρας θα στοιχίσει συνολικά περίπου 1 δισ. δολάρια, μόνο στον τραπεζικό κλάδο. Οπότε μπορεί κανείς να φανταστεί το κόστος συνολικά…