Mία δεκαετία μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, το ύψος των προστίμων που κατέβαλαν οι τράπεζες στις ΗΠΑ ξεπερνά τα 150 δισ. δολάρια, ενώ αρκετές είναι οι υποθέσεις που δεν έχουν κλείσει ακόμα. Πριν από 10 χρόνια, επισημαίνει η βρετανική εφημερίδα Financial Times, η γαλλική BNP Paribas απαγόρευσε σε επενδυτές την πρόσβαση σε προϊόντα με τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια λόγω «πλήρους εξάντλησης της ρευστότητας». Η 9η Αυγούστου 2007 θεωρείται από αρκετούς οικονομικούς αναλυτές η απαρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης που κλόνισε τον τραπεζικό κλάδο και τις κυβερνήσεις των χωρών στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Αυτή κρίση είναι, σύμφωνα με κάποιους, η μεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά το κραχ το 1929.
Στην έρευνα των Financial Times περιλαμβάνονται τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν εις βάρος τραπεζών, οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης και άλλων εταιρειών του χρηματοπιστωτικού κλάδου για διάφορες υποθέσεις, από την παραπειστική πώληση τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων μέχρι την καταχρηστική κατάσχεση κατοικιών ή τη λανθασμένη αξιολόγηση επενδυτικών προϊόντων. Η τράπεζα στην οποία επιβλήθηκαν τα μεγαλύτερα πρόστιμα είναι η Bank of America. Εχει πληρώσει 56 δισ. δολάρια, στο πλαίσιο διακανονισμών με τις αρμόδιες πολιτειακές και ομοσπονδιακές αρχές των ΗΠΑ και με το υπουργείο Δικαιοσύνης της χώρας για δικές της πρακτικές και ενέργειες των Countrywide και Merrill Lynch που εξαγόρασε εν μέσω της κρίσης. Δεύτερη στη λίστα είναι η JPMorgan Chase, η οποία κατέβαλε πρόστιμα και αποζημιώσεις 27 δισ. δολαρίων για τις πρακτικές της ιδίας αλλά και των Bear Stearns και Washington Mutual, δύο τραπεζών που απέκτησε κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009 οδήγησε σε πολυετή ύφεση αρκετές οικονομίες του ανεπτυγμένου κόσμου και άλλαξε την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των ισχυρότερων τραπεζών του κόσμου. Προκλήθηκε από την ανεξάντλητη χορήγηση στεγαστικών δανείων σε αδύναμους δανειολήπτες στις ΗΠΑ, τα οποία εν συνεχεία τιτλοποιήθηκαν και «πακεταρίστηκαν» σε ριψοκίνδυνα επενδυτικά προϊόντα. Η κορύφωση των επισφαλών στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ το 2007 οδήγησε σε αλυσιδωτές αντιδράσεις που κλόνισαν τα θεμέλια των χρηματοπιστωτικών συστημάτων από τις ΗΠΑ μέχρι την Ιρλανδία και τη Βρετανία, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να παρέμβουν με κρατικά κεφάλαια για τη διάσωση μεγάλων τραπεζών. Εως τότε, η κρατικοποίηση τραπεζών θεωρούνταν θέμα του απώτατου παρελθόντος. Σήμερα εκκρεμούν κάποιες υποθέσεις. Φέτος, ορισμένες ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως η Royal Bank of Scotland, κατέληξαν σε συμβιβαστικές λύσεις με το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ – η εν λόγω τράπεζα κατέβαλε 19 δισ. δολάρια. «Μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι τα πρόστιμα είναι χαμηλά ή υψηλά. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν ελήφθησαν μέτρα για θέματα συμμόρφωσης», σχολιάζει ο Γκέρολντ Γκράσοχοφ, συνεταίρος στην εταιρεία Boston Consulting Group, στους Financial Times.
Ενα από τα πιο χαρακτηριστικά γεγονότα της κρίσης ήταν η κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008 – είχε προηγηθεί η χρεοκοπία της Bear Stearns νωρίτερα το 2008. Oπως επισημαίνουν οι Financial Times, η βρετανική HSBC είχε ανακοινώσει ζημίες από την αγορά τιτλοποιημένων δανείων των ΗΠΑ από τον Φεβρουάριο του 2007.
Επιπλέον πρόστιμα για φοροδιαφυγή
Η Boston Consulting Group υπολογίζει ότι οι τράπεζες έχουν πληρώσει πρόστιμα άνω των 321 δισ. δολαρίων, από τα τέλη του 2007 έως τα τέλη του 2016, για πάσης φύσεως υποθέσεις, από την παραπλάνηση επενδυτών στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09 μέχρι το ξέπλυμα «μαύρου χρήματος» και την παραβίαση κυρώσεων που είχαν επιβληθεί από την Ουάσιγκτον σε άλλες χώρες. Τον Φεβρουάριο του 2008, για παράδειγμα, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ επέβαλε πρόστιμο στην ελβετική τράπεζα UBS, στο πλαίσιο εξωδικαστικής λύσης, διότι βοηθούσε Αμερικανούς πολίτες να φοροδιαφεύγουν συστηματικά. Το συνολικό ύψος των προστίμων και των χρηματικών ποινών εις βάρος τραπεζών θα αυξηθεί περαιτέρω λόγω υποθέσεων που εκκρεμούν στην Ευρώπη και την Ασία, όπως αναφέρει η Boston Consulting Group σε σχετική μελέτη.
Από τα πρόστιμα των 150 δισ. δολαρίων που επιβλήθηκαν λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης στις ΗΠΑ, τα 89,1 δισ. δολάρια αφορούν υποθέσεις παραπλάνησης των επενδυτών με την πώληση τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων και επενδυτικών οχημάτων που τα ενσωμάτωναν, σημειώνουν οι Financial Times.
«Η χώρα μας δεν μπορεί να μη λάβει υπ’ όψιν τις παράνομες πρακτικές που εφάρμοζαν οι τράπεζες. Πρόκειται για περιπτώσεις που απαιτείται η άμεση εφαρμογή του νόμου», δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα η Κρίστι Γκόλντσμιθ Ρομέρο, γενική επιθεωρήτρια της Sigtarp, της ομοσπονδιακής υπηρεσίας για το έγκλημα στον χρηματοοικονομικό κλάδο.