ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Σε κατάσταση που οδεύει προς την υποβάθμιση-ερημοποίηση και δύσκολα μπορεί να ανατραπεί βρίσκονται πια ορισμένες περιοχές της νησιωτικής Ελλάδας. Οι πυρκαγιές και οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, η εντατική κτηνοτροφία με την υπερβόσκηση σε εδάφη που έχουν ελάχιστη βοσκοϊκανότητα, η συνεχιζόμενη διάνοιξη των δρόμων σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ξηρασία θεωρούνται οι βασικότεροι παράγοντες που οδηγούν σε φαινόμενα ερημοποίησης.
Τα Αστερούσια Ορη της Κρήτης αποτέλεσαν χαρακτηριστικό μοντέλο έρευνας για τους κινδύνους του φαινομένου της υποβάθμισης-ερημοποίησης οικοσυστημάτων στην Ελλάδα και τα συμπεράσματα, στα οποία κατέληξαν οι ερευνητές ουσιαστικά δείχνουν το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει η Πολιτεία ώστε περιοχές της Κρήτης ή άλλων νησιών που βρίσκονται σήμερα σε οριακό σημείο να μην καταλήξουν σε «μη αναστρέψιμη κατάσταση».
Ο λόγος που επιλέχθηκαν τα Αστερούσια είπε στην «K» ο ερευνητής του ΕΘνικού Ιδρύματος Αγροτικής Ερευνας δρ Γ. Τσιουρλής είναι επειδή θεωρούνται από τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές. Η Κρήτη θεωρείται άλλωστε μια από τις περιοχές της χώρας με έντονα φαινόμενα υποβάθμισης των οικοσυστημάτων και εκτός από τα Αστερούσια μεγάλα προβλήματα υποβάθμισης-ερημοποίησης αντιμετωπίζει και η Ανατολική πλευρά του νησιού.
Σύμφωνα με τον κ. Γ. Τσιουρλή η υποβάθμιση οικοσυστημάτων της Κρήτης όπως και σ’ όλη τη Μεσογειακή λεκάνη οφείλεται κυρίως σε αλόγιστες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις (πυρκαγιές, υπερβόσκηση, ξύλευση κτλ.) τόσο κοινές σε πολλές περιοχές της χώρας. Οι επεμβάσεις αυτές εντάθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες με τη διάνοιξη χωματόδρομων, με τον τουρισμό που άλλαξε την ορεινή γεωργία και κτηνοτροφία καθώς και την αύξηση των κοπαδιών, που με την υπερβόσκηση δεν επιτρέπουν σε μια περιοχή να επανακάμψει. Το αποτέλεσμα σήμερα είναι ότι τα φρύγανα αποτελούν την πιο κοινή φυσική διάπλαση της Κρήτης και καλύπτουν περίπου το 25% του νησιού. Τα φρύγανα και η πυκνότητά τους σε τέτοια οικοσυστήματα αποτελούν έναν καθοριστικό παράγοντα. «Ο κίνδυνος ερημοποίησης, τονίζει ο κ. Τσιουρλής, είναι αντιστρόφως ανάλογος της φυτοκάλυψης. Τα πυκνά φρύγανα προστατεύουν επαρκώς το έδαφος από τη διάβρωση».
Στα Αστερούσια Ορη, οι ερευνητές στο πλαίσιο δύο προγραμμάτων τα οποία χρηματοδοτήθηκαν την περίοδο 1996-1999 από την Ε.Ε. και τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας εκτός από τη λεπτομερή καταγραφή των οικοσυστημάτων σε 100 σημεία και τους 23 σταθμούς μελέτης χρησιμοποίησαν παλιότερες αεροφωτογραφίες και πρόσφατες δορυφορικές λήψεις για να συγκρίνουν το παρελθόν και το παρόν και να διαπιστώσουν ότι οι μεγάλες αλλαγές στην περιοχή έγιναν πριν από το 1940 κι ότι ορισμένες ζώνες βρίσκονται σε κατάσταση μη αναστρέψιμη, τουλάχιστον για τις επόμενες δεκαετίες.
Στα προτεινόμενα μέτρα με σκοπό τη μείωση του φαινομένου, οι ειδικοί επισημαίνουν την επιτακτική αλλαγή των κτηνοτροφικών διαχειριστικών πρακτικών, την εκ περιτροπής βόσκηση σε περιοχές, την απαγόρευση όπου χρειάζεται να αναπτυχθούν νησίδες δενδρώδους βλάστησης κ.ά. Στόχος των μέτρων είναι όχι η μείωση της κτηνοτροφίας αλλά η αειφορική χρήση τως φρυγανικών συστημάτων.
Ανωμερίτης: Το νερό δεν είναι πια ελεύθερο αγαθό
Ο υπουργός Γεωργίας, κ. Γιώργος Ανωμερίτης απαντά στην «K» για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης κατά της απερήμωσης, τους τρόπους που θα αντιμετωπιστεί στο μέλλον το πρόβλημα της λειψυδρίας και αποκαλύπτει πως σύντομα το νερό δεν θα είναι ένα ελεύθερο αγαθό…
– Μετά την κατάρτιση του ελληνικού σχεδίου δράσης κατά της ερημοποίησης τι έχει γίνει τελικά πρακτικά;
– Το υπουργείο Γεωργίας και οι περιφερειακές του υπηρεσίες ήδη εκπονούν και εκτελούν έργα. Το τελικό κείμενο του σχεδίου έχει σταλεί σε όλους τους φορείς και ο καθένας χωριστά υποβάλλει τα τοπικά σχέδια εφαρμογής. Στηρίζω προσωπικά πολλές ελπίδες στην αυτοδιοίκηση και τους φορείς των αγροτών εφόσον δουν τα συμφέροντά τους πέρα από τα συνήθη θέματα οικονομικών διεκδικήσεων.
Τιμολόγηση υπερκατανάλωσης
– Κύριε υπουργέ, υπάρχουν σκέψεις για την τιμολόγηση της υπερκατανάλωσης νερού για αγροτική χρήση;
– Είναι λανθασμένη η εντύπωση ότι οι αγρότες ποτίζουν τζάμπα. Απλώς η τιμολόγηση είναι σε πολλούς τομείς διαχειριστικού κόστους. Σίγουρα η υπερκατανάλωση θα τιμολογείται και θα συμπεριλαμβάνεται στο κόστος παραγωγής. Το νερό δεν θα είναι πλέον ένα ελεύθερο αγαθό, ένα μέσο εισροών σε επάρκεια.
– Η ελληνική επιτροπή για την καταπολέμηση της ερημοποίησης, προτείνει συγκεκριμένα μέτρα όπως ο συνδυασμός καλλιεργούμενων φυτών στον ίδιο τόπο. Εχουν γίνει κάποιες ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση;
– Πρέπει να αντικαταστήσουμε το σλόγκαν «θα διψάσουμε» με το «θα πεινάσουμε». Ο άνθρωπος θέλει 2 λίτρα νερό τη μέρα ενώ ένα φυτό για να αναπτυχθεί και να δώσει καρπό θέλει 2.500 Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συνδέσουμε τη γεωργία με την αειφορία, τις καλλιέργειες με τη διαχείριση νερού.
Εξοικονόμηση
– Ποιες είναι οι πολιτικές του υπουργείου για την εξοικονόμηση νερού δεδομένου ότι παρά τα έργα που προβάλλονται, μεγάλο ποσοστό νερού κατά τους χειμερινούς μήνες φεύγει στη θάλασσα;
– Εχουμε ήδη κατασκευάσει 62 φράγματα και λιμνοδεξαμενές και εξαγγείλαμε ένα αποκεντρωμένο πρόγραμμα μικρών δράσεων, το οποίο θα συγκρατήσει το νερό από τις ορεινές μέχρι τις πεδινές περιοχές, συνολικού κόστους 970 δισ. Παράλληλα εφαρμόζουμε δράσεις και για τους υπόγειους υδροφορείς, τα καρστικά νερά (νερά σε μεγάλα βάθη) και νερά από βιολογικούς καθαρισμούς. Βασικό στοιχείο της νέας περιόδου θα είναι «κάθε φυτό και το δικό του νερό» δηλαδή σύστημα στάγδην ποτίσματος.
Το 50% των εδαφών μας κινδυνεύει
Στις 17 Ιουνίου θα «γιορτάσουμε» μια ακόμα μέρα για το περιβάλλον, την παγκόσμια μέρα κατά της απερήμωσης. Ομως τα δεδομένα δυστυχώς δεν ανατρέπονται με τυμπανοκρουσίες. Το 50% των εδαφών της χώρας μας κινδυνεύει με ερημοποίηση, αποτέλεσμα κυρίως της υπερεκμετάλλευσης των εδαφικών και των υδάτινων πόρων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Σύμφωνα με την ελληνική επιτροπή, που έχει καταρτίσει το ελληνικό σχέδιο δράσης κατά της Ερημοποίησης, το 50% των εδαφών της χώρας μας, όπου κατοικεί το 90% του πληθυσμού της διατρέχει διαφόρου βαθμού κίνδυνο ερημοποίησης. Συγκεκριμένα οι περιοχές που έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η Αττική, η Κρήτη, η Ανατολική Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, η Ανατολική Μακεδονία, η Θεσσαλία και τα νησιά του Αιγαίου. Ερημοποίηση είναι η υποβάθμιση της παραγωγικής ικανότητας των εδαφών, που οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων κυρίως όμως, όπως επισημαίνει η επιτροπή, οφείλεται στους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται τη φύση. Οι πυρκαγιές, η εντατική καλλιέργεια, η υπερβόσκηση, οι αλόγιστες αρδεύσεις και η ανάπτυξη δραστηριοτήτων εποικισμού βιομηχανίας και τουρισμού με τρόπο εντατικό, επιδρούν αρνητικά στους απειλούμενους φυσικούς πόρους. Η Επιτροπή προτείνει τους άξονες δράσεις, που πρέπει να ακολουθηθούν ώστε να σταματήσει η διαδικασία της ερημοποίησης και να εξασφαλιστεί η από όλους επικαλούμενη αειφόρος ανάπτυξη. Προς το παρόν όμως τα δάση συνεχίζουν να καίγονται, η διάβρωση των εδαφών εντείνεται και πολλά κυβικά μέτρα νερό καταλήγουν κάθε χρόνο στη θάλασσα. Τ. Γ.