Οπως οι εγχώριες εξελίξεις στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο αποτελούν αντανακλάσεις των όσων συμβαίνουν στον υπόλοιπο κόσμο, με την ίδια ευρύτητα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται και οι ενδοθεσμικές συγκρούσεις, ιδίως μεταξύ της εκτελεστικο-νομοθετικής και της δικαστικής λειτουργίας και να μην εκλαμβάνονται ως ελληνικές ιδιοτροπίες ή ιδιαιτερότητες. Στην ομιλία μου (δημοσιευμένη στη σελίδα www.ende.gr) στην τακτική γενική συνέλευση της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων στις 16 Δεκεμβρίου είχα την ευκαιρία να αναδείξω τους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν στην πρόσφατη συνέλευση της Διεθνούς Ενωσης Δικαστών απέναντι στο εντεινόμενο φαινόμενο χειραγώγησης του δικαστικού συστήματος από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Οι κίνδυνοι χειραγώγησης της Δικαιοσύνης υπόκεινται σε μια διαβάθμιση και είναι ανάλογοι με την κλίμακα στην οποία βρίσκεται το κάθε κράτος στην πυραμίδα της οικονομικής ανάπτυξης. Στα κράτη που βρίσκονται στη βάση αυτής της πυραμίδας οι κυβερνητικές παρεμβάσεις γίνονται ολοένα και πιο ωμές και κατατείνουν στον πλήρη έλεγχο της Δικαιοσύνης από την κυβέρνηση. Ο περιορισμός της δικαστικής ανεξαρτησίας μπορεί να γίνει με πολλά μέσα, μπορεί να πάρει πολλές μορφές και έχει πολλές διαβαθμίσεις. Μπορεί να γίνει απροκάλυπτα και με βίαια μέσα (Τουρκία), μπορεί όμως να γίνει με πιο ήπια μορφή και πιο συγκαλυμμένα. Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες ιστορικούς, πολιτικούς, οικονομικούς. Το αποτέλεσμα για τον λαό βέβαια είναι το ίδιο. Με οποιονδήποτε τρόπο κι αν περιορίζεται η δικαστική ανεξαρτησία οι συνέπειες αυτού του περιορισμού είναι η αύξηση της κρατικής αυθαιρεσίας.
Δείτε την κατάσταση της Δικαιοσύνης στην Πολωνία, ζήτημα που αναδείχθηκε τις τελευταίες ημέρες και από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η αιτία της κρατικής παρέμβασης ήταν οι δικαστικές αποφάσεις που δεν μπορούσαν να ελεγχθούν από την κυβέρνηση και ανέτρεπαν τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η γνωστή: συκοφάντηση του δικαστικού συστήματος μέσα από ένα χρηματοδοτούμενο από την κυβέρνηση πρόγραμμα, με συμμετοχή βεβαίως και μερίδας των ΜΜΕ, που ονομάστηκε «Δίκαια Δικαστήρια». Ο στόχος επιτεύχθηκε με την αλλαγή της νομοθεσίας που επιτρέπει πλέον στον υπουργό Δικαιοσύνης να διορίζει και να παύει ελεύθερα τους (μη συμμορφούμενους σε υποδείξεις) δικαστές. Και τα τελευταία ψήγματα της δημοκρατίας και της αρχής της διάκρισης των λειτουργιών εξαφανίστηκαν. Ο οδοστρωτήρας της κρατικής μηχανής μπορεί να λειτουργεί πλέον ανεμπόδιστα.
Στη χώρα μας η επίθεση στη Δικαιοσύνη ξεκίνησε το περασμένο καλοκαίρι. Πολλοί αντέδρασαν έντονα στην ανακοίνωση της Ενωσής μας που μιλούσε τότε για προσπάθεια να ακολουθηθεί το παράδειγμα της Πολωνίας. Το καλοκαίρι το σύνθημα ήταν η υποτιθέμενη συγκάλυψη υποθέσεων από τη Δικαιοσύνη και η διάθεση της κυβέρνησης να συγκρουστεί με συμφέροντα. Οι αποφάσεις των ανωτάτων δικαστηρίων αντιμετωπίζονται ως «θεσμικά εμπόδια». Στη συνέχεια με αφορμή τις δηλώσεις «πόθεν έσχες» η τακτική άλλαξε. Εγινε πλήρης στρέβλωση της αλήθειας –για την οποία έτσι κι αλλιώς κανένας δεν ενδιαφέρεται– και συντονισμένη επίθεση σε δικαστές και εισαγγελείς που τάχα δεν θέλουν να υποβάλουν δηλώσεις και ζητούν εξαιρέσεις. Η κυβέρνηση όχι μόνο έγινε τιμητής της Δικαιοσύνης και τελικός κριτής των αποφάσεων των ανωτάτων δικαστηρίων, αλλά θέτει ακόμα και ζήτημα «αποσταθεροποίησης» δείχνοντας τους δικαστές ως φυσικούς αυτουργούς.
Φυσικά το «πόθεν έσχες» είναι ένα πρόσχημα αφού καλά γνωρίζουν και οι ίδιοι ότι ούτε ειδική μεταχείριση ούτε περιορισμό της υποχρέωσής του θα ζητούσε ποτέ κανείς, που με πλήρη συνέπεια υποβάλλει τέτοιες δηλώσεις για πάνω από 20 χρόνια! Ο εχθρός όμως βρέθηκε! Τα φιλικά ΜΜΕ είναι έτοιμα να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη. Οι δικαστές ως φορείς εξουσίας αντιμετωπίζονται πάντα με προκαταβολική λαϊκή καχυποψία και ως εκ τούτου είναι εύκολος στόχος. Τη γενική κατεύθυνση την αντιλαμβανόμαστε. Τις ειδικότερες επιδιώξεις θα μας τις δείξει ο χρόνος. Θυμίζω μόνο μια φράση που αποτυπώνεται στην Παγκόσμια Χάρτα του Δικαστή: «Η δικαστική ανεξαρτησία δεν απονέμεται ως προσωπικό προνόμιο του δικαστή αλλά ασκείται προς όφελος του λαού».
* Ο κ. Χριστόφορος Σεβαστίδης είναι πρόεδρος Πρωτοδικών, πρόεδρος της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων.