Ενα ταξίδι που δεν έχει προοπτική

Ενα ταξίδι που δεν έχει προοπτική

3' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΜΠΡΑΝΙΜΙΡ ΣΤΣΕΠΑΝΟΒΙΤΣ

Στόμα γεμάτο χώμα

μτφρ.: Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης

εκδ. Παρασκήνιο, σελ. 95

Στο καθεστώς της διάχυτης και κάπως αφηρημένης αγανάκτησης όλων απέναντι σε όλους και όλα, θυμήθηκα το βιβλίο του Σέρβου συγγραφέα Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς (1937-), «Στόμα γεμάτο χώμα». Για το βιβλίο δεν γράφτηκαν πολλά στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια παλιά έκδοση, ένα λογοτεχνικό διαμάντι μικρό σε έκταση που από την πρώτη κιόλας σελίδα διεκδικεί και κερδίζει την προσήλωση του αναγνώστη. Με το μοτίβο των παράλληλων αφηγήσεων –στη δεύτερη αφήγηση χρησιμοποιούνται πλάγια στοιχεία που διευκολύνουν πολύ στην ανάγνωση– ο συγγραφέας μάς συστήνει τον βασικό ήρωα.

Ταξιδεύει μόνος σ’ ένα τρένο με προορισμό την πατρογονική του γη, το Μαυροβούνιο. Πολύ σύντομα αντιλαμβανόμαστε ότι η ψυχική του κατάσταση επιβαρύνεται από την παρουσία των άλλων επιβατών. Το δικό του ταξίδι δεν έχει ούτε επιστροφή ούτε προοπτική. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός που έμαθε ότι πάσχει από μια ανίατη ασθένεια. Εχει άλλους τρεις μήνες ζωής. Ο επικείμενος θάνατος συνοδεύει το ταξίδι –και το κείμενο– ως δαμόκλειος σπάθη και ερμηνεύει τη διαρκή ανάγκη του ήρωα για απομόνωση.  Δεν έχει συγγενείς να τον περιμένουν, ούτε καν κάποιο οικείο πρόσωπο να τον παρηγορήσει.

Εχει φύγει από το Μαυροβούνιο για περισσότερο από τριάντα χρόνια και επιστρέφει εκεί, γιατί αυτόν τον τόπο αντιλαμβάνεται ως αφετηρία του ταξιδιού της ζωής του. Είναι η «επιστροφή» λίγο πριν από το αναπότρεπτο τέλος. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, ενοχλημένος από τη φασαρία των συνεπιβατών του επιλέγει αυθόρμητα να κατέβει σε έναν παραμεθόριο σταθμό κι από κει, ξεκινάει πεζή ένα ταξίδι στο δάσος κι εν συνεχεία στις αχανείς εκτάσεις του βουνού της παιδικής του ηλικίας.

Η δεύτερη αφήγηση αφορά την ιστορία δύο κυνηγών στον ίδιο τόπο και χρόνο με αυτόν του ταξιδιώτη. Ξαπλωμένοι σε μια πλαγιά του βουνού, σε απόλυτη χαλάρωση, απολαμβάνουν τη φύση και την πολύτιμη ηρεμία. Σε μια ανύποπτη στιγμή που ορίζεται και ως νεκρός χρόνος του βιβλίου, ο χρόνος που συμπυκνώνει τις προθέσεις, τις προδιαθέσεις, τη δυναμική της ζωής και του θανάτου, τα βλέμματα των δύο κυνηγών συναντούν το βλέμμα του μελλοθάνατου μέσα στην απέραντη απομόνωση του παρθένου τοπίου. Αυτή η συνάντηση έχει κάτι δυσάρεστο. Τόσο για τους κυνηγούς που αναγκάζονται να διακόψουν την περισυλλογή τους όσο και για τον ταξιδιώτη που μετράει άλλη μια αποτυχία στην προσπάθειά του να ξεφύγει απ’ όλους αυτούς που διαρκώς διαταράσσουν την εσωτερική του ειρήνη. Και τότε γίνεται κάτι παράδοξο. Ο ταξιδιώτης το βάζει στα πόδια. Αρχίζει να τρέχει μακριά τους με όλη του τη δύναμη.

Καταδίωξη

Θα περίμενε κανείς οι κυνηγοί να μην πράξουν τίποτα. Να αφήσουν τον άνθρωπο και τη στιγμή να περάσει. Ομως αποφασίζουν να τον κυνηγήσουν. Κι έτσι ξεκινάει μια καταδίωξη με ασαφείς ή καθόλου προθέσεις που μεγεθύνεται σαν χιονοστιβάδα, καθώς στο γκρουπ των κυνηγών προστίθενται και άλλοι εξίσου φανατικοί διώκτες. Ενας εκδικητικός βοσκός, ένας εξουσιαστικός δασοφύλακας, άντρες που ξεπηδούν από το χώμα, γυναίκες ντυμένες στα μαύρα που τραγουδάνε μοιρολόγια, όλοι αυτοί οι ετερόκλητοι άνθρωποι, ενώνουν το μίσος τους και καταδιώκουν τον ταξιδιώτη. Οι εναλλαγές στην αφήγηση, τα αντιφατικά συναισθήματα διωκτών και διωκόμενου, ο τρόπος που η ανάγκη για έναν ήσυχο θάνατο μετατρέπεται σε λυσσασμένη ανάγκη για ζωή, εκεί όπου η αγανάκτηση μεταλλάσσεται σε κλιμακούμενο μίσος ικανό να αναστήσει και νεκρούς, το μοιραίο, η περιέργεια, η απόγνωση, η ταπείνωση, όλα κορυφώνονται μέσα σε μια ατμόσφαιρα ζοφερή και αγωνιώδη.

Ο Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς στο κλασικό πλέον έργο στη σερβική λογοτεχνία «Στόμα γεμάτο χώμα», που έγραψε το 1974, στήνει με μοναδικό ποιητικό ύφος ένα αλληγορικό γαϊτανάκι διωκτών και διωκομένων. και κάνει τον αναγνώστη «συνεργό». Ολους όσοι δίχως αρχή και δίχως τέλος κυνηγάνε άκριτα ό,τι δεν καταλαβαίνουν, παλεύουν να ξεφύγουν απ’ ό,τι φοβούνται να αντιμετωπίσουν. Και ξοδεύονται επενδύοντας στην καχυποψία αντί για την κατανόηση. Ο Στσεπάνοβιτς μιλάει με φοβερή σαφήνεια για το σήμερα. Η λογοτεχνία σαν καθρέφτης και ανατόμος της ανθρώπινης ύπαρξης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή