Στο κέντρο της Ευρώπης έχει ανοίξει μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, για την αντιπροσώπευση και τον τρόπο νομιμοποίησης των αποφάσεων που λαμβάνουν τα ανώτατα διακυβερνητικά ή υπερεθνικά κοινοτικά όργανα. Είναι ένα θέμα κρίσιμο για τη δημοκρατία στην Ευρώπη, το οποίο ξεκίνησε και θα αναπτυχθεί σε βάθος χρόνου, ανεβάζοντας τις θερμοκρασίες σε πολιτικό επίπεδο. Είναι ένα μείζον ζήτημα για το ίδιο το μέλλον της Ευρώπης. Διότι, χωρίς τη δημοκρατική νομιμοποίηση και την άμεση συμμετοχή των πολιτών, αυτό το συναρπαστικό πολιτικό εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν πρόκειται να επιτύχει.
Σε μια ένωση κρατών η δημοκρατία είναι μια πολύ ευαίσθητη και αναμφίβολα πολύπλοκη ιστορία, η οποία απαιτεί καινούργιες δομές και διαδικασίες. Το ιδιαίτερα θετικό είναι ότι ο διάλογος για τη δημοκρατία και για το πώς μπορεί να μεταφραστεί η αντιπροσώπευση των πολιτών σε αυτή τη μεγάλη υπερεθνική κλίμακα άρχισε.
Το εναρκτήριο λάκτισμα έγινε από τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος –πριν από το τέλος του έτους– πρότεινε την εκλογή ενός αριθμού των ευρωβουλευτών από λίστες πανευρωπαϊκές. Ενιαία ψηφοδέλτια δηλαδή των μεγάλων συνασπισμών – κομμάτων του σημερινού Eυρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως του Eυρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, του Eυρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος, των Φιλελευθέρων, της Eυρωπαϊκής Αριστεράς, των Πράσινων κ.ο.κ., με υποψήφιους από όλες τις χώρες-μέλη. Στη βάση αυτή θα επιλέξουν τους βουλευτές όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες –ανεξαρτήτως εθνικού κράτους– που θα συμμετάσχουν στις εκλογές.
Τη σκυτάλη πήρε την εβδομάδα αυτή η Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων της Ευρωβουλής, η οποία υιοθέτησε την πρόταση του Μακρόν για δύο κατηγορίες ευρωβουλευτών. Μία κατηγορία, όπου η εκλογή θα γίνεται όπως μέχρι τώρα από το εκλογικό σώμα των εθνικών κρατών, και μία άλλη (για αρκετά μικρότερο αριθμό βουλευτών στην αρχή) που οι βουλευτές θα εκλέγονται από το σύνολο των πολιτών της Eυρωπαϊκής Ενωσης. Αυτών τουλάχιστον που θα πάνε, τον Μάιο του 2019, στις κάλπες. Ενιαία κόμματα και μία εκλογική περιφέρεια… Εξαιρετικό για να γίνει γρήγορα αληθινό!
Η μεγάλη συζήτηση ξεκίνησε. Οπως όμως και οι πρώτες αντιπαραθέσεις, τα επιχειρήματα και τα αντεπιχειρήματα. Το λογικότερο είναι ότι η εμβάθυνση και η ανανέωση των δημοκρατικών διαδικασιών θα προχωρήσουν βήμα με βήμα και λιγότερο με μεταρρυθμιστικά άλματα. Υπάρχουν εξάλλου πολλά διαφορετικά συμφέροντα και πολιτικές ισορροπίες εύθραυστες τούτη την ώρα. Με τις προτάσεις του Μακρόν συμφωνεί επίσης η Ιταλία, όπως και η Ισπανία· δεν είναι καθόλου βέβαιο όμως ότι αυτό εκφράζει και ικανοποιεί σε τούτη τη φάση τη Γερμανίδα καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ. Εχει τόσα προβλήματα στα κεφάλι της και τη δυσπιστία παράλληλα της συντηρητικής Γερμανίας απέναντι στα γρήγορα ανοίγματα και στο μοίρασμα (εξουσιών και χρημάτων) στην Ευρώπη.
Yπό το πρίσμα αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα διατύπωσε αμέσως τις επιφυλάξεις του στην προοπτική ανάδειξης ενός αριθμού ευρωβουλευτών, στις προσεχείς εκλογές, από όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Το βασικότερο επιχείρημα είναι ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση βρίσκεται ακόμη σε ένα λεπτό στάδιο εξέλιξης και ίσως έτσι, με τον εκλογικό αγώνα επικεντρωμένο σε πανευρωπαϊκή θεματολογία, κέρδιζαν πάλι έδαφος οι αντιευρωπαϊκές δυνάμεις, των λαϊκιστών και των εθνικιστών. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, η Ιστορία δεν μπορεί να περιμένει και αυτό είναι το κρισιμότερο θέμα. Υπάρχουν πράγματι σημαντικότατες αδυναμίες κατανόησης του ευρωπαϊκής προοπτικής, από ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος.
Ας δημιουργήσουμε όμως την ευκαιρία να ξεπεραστούν κοιτώντας τα προβλήματα κατάματα. Με τον διάλογο, την πολιτική ουσία και τα προφανή οφέλη που δημιουργεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το έλλειμμα δημοκρατικής νομιμοποίησης των αποφάσεων στην Ευρώπη δεν είναι μικρό και είναι αυτό (μαζί με την οικονομική κρίση και τις ανισότητες Βορρά – Νότου) που υπονόμευσε την πίστη των πολιτών στην ενιαία Ευρώπη.