Φέτος, η βρετανική κυβέρνηση θα αναγκαστεί να αποφασίσει ποιο θα είναι το αποτέλεσμα του Brexit. Οι αποφάσεις αυτές θα είναι κρίσιμες και με μακροχρόνιες συνέπειες. Μια καλή αρχή θα ήταν να διδαχθούμε από την ελληνική εμπειρία, τόσο την αρχαία όσο και τη σύγχρονη.
Ως μελετητής των κλασικών σπουδών, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον θα μπορούσε να αναλογιστεί τη μοίρα του Δεινοκράτη, που έζησε τον 2ο αιώνα π.Χ. Ο Δεινοκράτης ηγήθηκε της εκστρατείας για την αποχώρηση της Μεσσηνίας από την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Καταφέρθηκε εναντίον του συγκεντρωτισμού του στρατηγού της Συμπολιτείας Φιλοποίμενος και κατά της επιβολής νέων νόμων. H Μεσσηνία, υποστήριξε, θα έπρεπε να απελευθερωθεί και η μεγάλη δύναμη στην αντίπερα όχθη, η Ρώμη, θα ερχόταν τότε να τη συνδράμει.
Ωστόσο, η Ρώμη παρέμεινε θεατής όσο η Συμπολιτεία και η Μεσσηνία πολεμούσαν. Η Μεσσηνία, ευρισκόμενη εκτός της Συμπολιτείας, βυθίστηκε στη φτώχεια και στον λιμό, με αποτέλεσμα οι Μεσσήνιοι σύντομα να αποζητήσουν την επανένταξη της πόλης τους στο Αχαϊκόν Κοινόν.
Ο νέος Αχαιός αρχηγός, ο Λυκόρτας, ήταν ευνοϊκά διακείμενος στο αίτημα, υποσχόμενος ευμενείς όρους επανένταξης. Ο μόνος όρος που τέθηκε ήταν η άμεση απομάκρυνση του Δεινοκράτη από την εξουσία και, μάλιστα, η κατοπινή εκτέλεσή του – όπως και έγινε.
Θα μπορούσε ο βρετανικός λαός να αποζητήσει την αντιστροφή του Brexit; Δεν είναι πιθανό. Οι έρευνες κοινής γνώμης δείχνουν μόνο μία ανεπαίσθητη αύξηση του ποσοστού υπέρ του Remain σε σύγκριση με τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του 2016. Μια νέα ψηφοφορία θα μπορούσε να φέρει το ίδιο αποτέλεσμα. Ενα νέο δημοψήφισμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από την κυβέρνηση –την τωρινή ή μια καινούργια– ως ένα μέσο αποφυγής μιας κακής συμφωνίας εξόδου. Αν και ένα τέτοιο σενάριο δεν βρίσκεται στον ορίζοντα, μια νέα πολιτική κρίση θα το καθιστούσε ορατό. Πάντως, δεν μπορεί να αποκλειστεί ως ενδεχόμενο.
Ο Μπόρις Τζόνσον δεν είναι Γιάνης Βαρουφάκης. Ομως και οι δύο είναι πληθωρικοί χαρακτήρες που δυσκολεύονται να αποδεχθούν την πραγματικότητα. Οσα ξέρουμε για τον Δεινοκράτη μοιάζουν σαν πιστή περιγραφή του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών. Ο ιστορικός Πολύβιος μεταφέρει ότι ο Δεινοκράτης υπήρξε «ελκυστικός και ετοιμόλογος συνομιλητής, εύστροφος και φιλικός στις κοινωνικές του συναναστροφές. Την ίδια στιγμή, όμως, υπήρξε δεινός συνωμότης, ενώ στα δημόσια και πολιτικά πράγματα αποδεικνυόταν ανίκανος στοχοπροσήλωσης ή εκφοράς μακροπρόθεσμων απόψεων, καθώς και της υπεράσπισης της γνώμης του με καλά δομημένα επιχειρήματα, ή της ανάδειξής τους μπροστά στον δήμο».
Ο Βαρουφάκης είπε στους Ελληνες ψηφοφόρους το 2015 ότι μπορούσαν να παραμείνουν στο ευρώ και ταυτόχρονα να βάλουν ένα τέλος στη λιτότητα, να λάβουν ευρωπαϊκή βοήθεια χωρίς μνημονιακές υποχρεώσεις και όρους. Ο Αλέξης Τσίπρας έμαθε ότι το «παίγνιο της κότας» (σ.σ. η στρατηγική του εκβιασμού) δεν λειτούργησε για την Ελλάδα και αναγκάστηκε να υπογράψει μία νέα συμφωνία.
Θα μπορούσε ο Μπόρις –όπως όλοι οι καλοί λαϊκιστές αποκαλείται με το μικρό του όνομα– να εκδιωχθεί όπως ο Δεινοκράτης και ο Βαρουφάκης; Οχι ακόμα. Οι μύθοι που προωθεί ασκούν ακόμα γοητεία στον μέσο Βρετανό ψηφοφόρο. Μιμούμενος τον Βαρουφάκη υποστηρίζει ότι η Μεγάλη Βρετανία μπορεί να έχει εύκολη και απρόσκοπτη πρόσβαση στην κοινή ευρωπαϊκή αγορά και να είναι ταυτόχρονα ανεξάρτητη, με πλήρη έλεγχο των νόμων της, απαλλαγμένη από την ελεύθερη μετακίνηση προσώπων και χωρίς οικονομικές υποχρεώσεις προς τις Βρυξέλλες. Ενας άλλος υπουργός, επίσης μιμούμενος τον Βαρουφάκη, υποστήριξε ότι η συμφωνία εξόδου θα είναι η ευκολότερη στα χρονικά, μιας και οι Ευρωπαίοι τελικά θα υποχωρήσουν.
Δυστυχώς, έως τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορεί να επιδείξει ούτε μία νίκη στις διαπραγματεύσεις για το Brexit. Μοιάζουμε έτοιμοι να αντιγράψουμε την Ελλάδα του 2015. Εχουν τεθεί και στις δύο περιπτώσεις ανέφικτοι στόχοι, που επιδιώκονται με παρεμφερή ρητορική. Δίνουμε μια μάχη ελπίζοντας ότι κάποιοι τελικά θα σταθούν στο πλευρό μας. Ισχυριζόμαστε ότι θα αποχωρήσουμε αν δεν υπάρξει συμφωνία, προσδοκώντας ότι τότε τα άλλα μέρη θα εξαναγκαστούν σε υποχώρηση. Εάν ενδώσουμε, λέμε, θα καταντήσουμε υποτελές κράτος. Η άλλη πλευρά δεν κάνει καμία παραχώρηση γιατί θέλει να μας καθυποτάξει.
Η λαϊκιστική εκστρατεία τελειώνει, όμως, με δάκρυα. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να γίνει και διαφορετικά. Χρειάζονται «ενήλικες στο δωμάτιο» προκειμένου να βρεθεί ένας συμβιβασμός.
Η Τερέζα Μέι έχει δηλώσει ότι το «Brexit σημαίνει Brexit». Φέτος είναι η χρονιά που θα αναγκαστεί να το ορίσει με πολύ πιο σαφείς όρους. H κυβέρνηση αμφιταλαντεύεται, καθώς δεν μπορεί να συμφωνήσει ποιο θα πρέπει να είναι το τελικό ζητούμενο. Ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις –με χρονικό όριο τα δύο έτη που ορίζει το άρθρο 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση, χωρίς να ξέρει ποιο είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν αυτές οι τακτικές είναι χρήσιμες για τη βραχυπρόθεσμη διατήρηση εσωκομματικών ισορροπιών, είναι σίγουρα παράλογες για τη χώρα. Η κυβέρνησή της βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση.
Αυτή τη στιγμή, η δυναμική είναι υπέρ του Μπόρις και ενός σκληρού Brexit. Ο υπουργός Εξωτερικών ακόμα δείχνει να αντιγράφει τον Βαρουφάκη. Θα μπορούσε ίσως ο κ. Τσίπρας να ενημερώσει την κ. Μέι ότι αυτή η τακτική δεν λειτουργεί; Και αν αυτό καταστεί απαραίτητο, θα μπορούσαμε ίσως να επανενταχθούμε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία;
* Ο κ. Κέβιν Φεδερστόουν είναι καθηγητής της έδρας Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών «Ελευθέριος Βενιζέλος» στο London School of Economics.