Οι ιταλικές εκλογές άφησαν πολλά σημεία αβεβαιότητας. Ποιος θα ηγηθεί της νέας κυβέρνησης; Ποιες θα είναι οι πολιτικές της (μάλλον δημοσιονομικά επεκτατικές); Πόσο θα διαρκέσει;
Υπάρχουν όμως και κάποιες βεβαιότητες: Δεν θα υπάρξουν ουσιώδεις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ιταλία στο ορατό μέλλον. Και η χώρα δεν θα παίξει ενεργό ρόλο στις συνομιλίες για την αναμόρφωση της Ευρωζώνης. Κάποιος κυνικός ίσως πει ότι όλα αυτά ήταν, βέβαια, πολύ πριν από τη νύχτα των εκλογών. Ο συνδυασμός τους όμως μπορεί να αποδειχθεί τοξικός – για την Ιταλία και την Ευρωζώνη.
Το βάρος τώρα πέφτει στο Βερολίνο και στο Παρίσι να θωρακίσουν την Ευρωζώνη χωρίς τη βοήθεια, και ενδεχομένως με κάποιους μη βοηθητικούς περισπασμούς, από τη Ρώμη. Προς το παρόν, η Ιταλία παραμένει πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει και πολύ μεγάλη για να διασωθεί.
Η ελπίδα είναι ότι η αναμόρφωση της Ευρωζώνης θα κατέληγε να ενισχύει τις προοπτικές ευημερίας της Ιταλίας εντός του κοινού νομίσματος. Αυτό θα συνέβαινε χάρη στο άνοιγμα των κλάδων υπηρεσιών των κρατών-μελών στους ιταλικούς παρόχους, στην καλύτερη πρόσβαση σε ρευστότητα μέσω ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης και της αποσύνδεσης τραπεζών και των κρατών όπου έχουν την έδρα τους, αλλά και μέσω στοχευμένων ευρωπαϊκών επενδύσεων. Θα συνέβαινε επίσης με την παροχή κινήτρων στην Ιταλία για αναπτυξιακές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Είναι κρίσιμο οι αλλαγές στην Ευρωζώνη να δημιουργήσουν τις συνθήκες για να επανέλθει η χώρα από την επόμενη ύφεση, με επαρκή διαμοιρασμό του κινδύνου και με τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους.
Η ανησυχία είναι ότι η μεταρρυθμιστική διαδικασία στην Ευρωζώνη δεν θα στηρίξει την Ιταλία, αλλά θα επιχειρήσει να θωρακίσει το κοινό νόμισμα από αυτήν – όπως έγινε με την Ελλάδα το 2015. Αυτό θα ήταν μικρή τραγωδία για την Ευρωζώνη και ενδεχόμενη καταστροφή για την Ιταλία.
Ο μεγαλύτερος φόβος, όμως, είναι ότι το ιταλικό αποτέλεσμα θα δώσει την αφορμή για την περαιτέρω καθυστέρηση ή την αραίωση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στην Ευρωζώνη. Δυστυχώς και τα δύο αυτά σενάρια παραμένουν ευλογοφανή.
Εξίσου ατυχές είναι ότι συνεπάγονται τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση των αναγκών της ελληνικής οικονομίας στις συνομιλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς η Ιταλία θα είναι ξανά η προτεραιότητα. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα στην καλύτερη περίπτωση θα λάβει ελάφρυνση χρέους περιορισμένης έκτασης και υπό όρους – και ίσως ούτε καν αυτό.
Τα καλά νέα είναι ότι η πραγματική δοκιμασία για την Ευρωζώνη και την Ιταλία δεν θα έλθει άμεσα. Προς το παρόν, οι χρηματαγορές έχουν αντιμετωπίσει με αξιοσημείωτη ηρεμία το ιταλικό αποτέλεσμα. Η ιταλική οικονομία, όπως η Ευρωζώνη συνολικά, αναπτύσσονται και το ιταλικό χρέος έχει αρχίσει –έστω οριακά– να μειώνεται. Η Ελλάδα οδεύει προς μια ομαλή έξοδο από το πρόγραμμά της. Υπάρχει ακόμη χρόνος και ελπίδα.
Αλλά ας μην απατώμεθα. Η επόμενη ύφεση είναι αναπόφευκτη και η Ιταλία και η Ευρωζώνη δεν είναι έτοιμες για να την αντιμετωπίσουν. Ο συνδυασμός μάλιστα υψηλών αποτιμήσεων στις χρηματαγορές και αυξανόμενης μεταβλητότητας, αναδυόμενου πληθωρισμού, αύξησης των επιτοκίων και απειλής εμπορικού πολέμου υποδηλώνει ότι η επόμενη καθοδική στροφή της παγκόσμιας οικονομίας μπορεί να είναι πιο κοντά από ό,τι υπολογίζαμε. Αρα είναι επείγον η Ευρωζώνη να φροντίσει τα του οίκου της.
Διαφορετικά, η βεβαιότητα που καραδοκεί είναι ότι οι μελλοντικές εκλογικές αναμετρήσεις θα έχουν ως βασικούς αντιπάλους την άκρα Αριστερά και την Ακροδεξιά.
* Ο κ. Εμπραχίμ Ραχμπάρι είναι επικεφαλής Παγκόσμιων Μακροοικονομικών στη Citi.