Η Ελλάδα και η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι βασανιστικά κοντά στην επίλυση της διένεξής τους επί του ζητήματος της ονομασίας. Τα Σκόπια έχουν δημιουργήσει συνθήκες που διευκολύνουν τις διαπραγματεύσεις αφαιρώντας σύμβολα αλυτρωτισμού από δημόσιους χώρους. Το αεροδρόμιο «Μέγας Αλέξανδρος» μετονομάστηκε σε Αεροδρόμιο των Σκοπίων και η Λεωφόρος του Μεγάλου Αλέξανδρου μετονομάστηκε σε Λεωφόρο Φιλίας. Σε ένα σημαντικό βήμα προόδου, οι διαπραγματευτές έχουν συμφωνήσει σε μια νέα, σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό – Ανω Μακεδονία (Gorna Makedonija).
Εχει σημειωθεί πρόοδος επειδή και οι δύο χώρες πήραν τη στρατηγική απόφαση να θέσουν επί τάπητος τις διαφορές τους. Μια συμφωνία για το όνομα και τα ζητήματα που σχετίζονται με αυτό θα επέτρεπε την προσχώρηση της ΠΓΔΜ στους ευρω-ατλαντικούς θεσμούς. Θα προωθούσε επίσης τα οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα της Ελλάδας, επιβεβαιώνοντας παράλληλα τον ηγετικό της ρόλο στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.
Η ομαλοποίηση των σχέσεων θα αποτελούσε μεγάλο κέρδος για τη Βόρεια Ελλάδα. Θα επεκτείνονταν οι δραστηριότητες του λιμένα της Θεσσαλονίκης, ενισχύοντας τον ρόλο του ως πύλης εισόδου των Βαλκανίων. Αγαθά ασιατικής προέλευσης θα έφταναν εκεί μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και θα εισέρχονταν στην Ευρώπη μέσω του διαδρόμου 10, που συνδέει την Ελλάδα με τη Σερβία, την Ουγγαρία και την Κεντρική Ευρώπη. Οι αυξημένες κοινοτικές επενδύσεις σε υποδομές θα μεταφράζονταν σε περισσότερη ρευστότητα και θέσεις εργασίας.
Ενα εκατομμύριο τουρίστες από τα Σκόπια επισκέπτονται ετησίως την Ελλάδα για ψώνια και ψυχαγωγία. Αυτός ο αριθμός θα αυξανόταν θεαματικά, ειδικά όταν η Aegean Airlines θα έθετε ξανά σε λειτουργία τη γραμμή Αθήνα-Σκόπια. Η καλή θέληση που θα επεδείκνυε η Ελλάδα θα μπορούσε επίσης να μεταφραστεί σε ελάφρυνση χρέους και σε μελλοντικές χρηματοδοτήσεις που χρειάζεται η χώρα για να εδραιωθεί η οικονομική της ανάκαμψη.
Η Ελλάδα θα αποκόμιζε επίσης οφέλη στον τομέα της ασφάλειας. Η συμφωνία θα ενίσχυε τη σταθερότητα του βόρειου γείτονά της, σε μια περίοδο κατά την οποία αυξάνεται η επιρροή της Τουρκίας στα Δυτικά Βαλκάνια. Η Τουρκία πρόσφατα ζήτησε την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης και εξέφρασε εδαφικές διεκδικήσεις στη Δυτική Θράκη και ελληνικές νησίδες στο Αιγαίο. Η συμμετοχή της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ δεν θα θωράκιζε απλά την εθνική της κυριαρχία. Θα την καθιστούσε πιο ισχυρό εταίρο σε θέματα ασφαλείας – στην αντιμετώπιση του ισλαμικού εξτρεμισμού, στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, αλλά και στη συνεργασία σε ζητήματα προσφύγων και μεταναστών.
Οι διαπραγματεύσεις έχουν φτάσει σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Μπορεί να οδηγηθούν σε σημείο καμπής αν ο λαός της ΠΓΔΜ συμπεράνει ότι η κυβέρνηση έχει κάνει πολλές υποχωρήσεις χωρίς να λάβει επαρκή ανταλλάγματα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πτώση της κυβέρνησης και πρόωρες εκλογές. Στο χειρότερο σενάριο, θα υπάρξει κατάρρευση του κράτους και αιτήματα για Μεγάλη Αλβανία ή Μεγάλη Βουλγαρία.
Οπως όλοι οι λαοί, οι πολίτες της ΠΓΔΜ είναι περήφανοι για την ταυτότητά τους. Ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ έχει δεχθεί τον όρο «erga omnes», που σημαίνει ότι η νέα ονομασία θα χρησιμοποιείται σε οτιδήποτε αφορά τη διεθνή κοινότητα – ακόμα και την εθνική «κατάληξη» στο Διαδίκτυο (mk). Η Ελλάδα επιμένει η ίδια αρχή να ισχύσει και στο εσωτερικό της χώρας, απαγορεύοντας τη χρήση του όρου «μακεδονική» για την εθνότητα ή τη γλώσσα.
Η Ελλάδα επιμένει επίσης στην αναθεώρηση του Συντάγματος της ΠΓΔΜ ώστε να απαλειφθούν όλες οι αναφορές στη «Δημοκρατία της Μακεδονίας» ή τη «Μακεδονία». Η κυβέρνηση του Ζάεφ έχει μια οριακή πλειοψηφία δύο εδρών στο Κοινοβούλιο. Δεν είναι σαφές ότι θα μπορούσε να περάσει μια τέτοια αναθεώρηση του Συντάγματος. Οι αλλαγές στο Σύνταγμα της ΠΓΔΜ απαιτούν δύο ψηφοφορίες με πλειοψηφία δύο τρίτων, τη δεύτερη έξι μήνες μετά την πρώτη.
Ο χρόνος πιέζει. Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ θα λάβει χώρα στις 11-12 Ιουλίου. Αν ο Ζάεφ δεν μπορέσει να επιδείξει πρόοδο στο ζήτημα της ένταξης στο ΝΑΤΟ, οι διαπραγματεύσεις ενδέχεται να καταρρεύσουν. Παρότι η Ελλάδα έχει δικαίωμα βέτο σχετικά με τις αποφάσεις του ΝΑΤΟ, που λαμβάνονται με συναίνεση όλων των μελών, πρέπει να επιτρέψει στην ΠΓΔΜ να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ με τη νέα της ονομασία, ακόμα και αν δεν έχει αλλάξει ακόμα το Σύνταγμά της. Η πρόσκληση θα μπορούσε να περιλαμβάνει έναν όρο ανάκλησης, σε περίπτωση που η συνταγματική μεταρρύθμιση δεν λάμβανε χώρα εντός ενός έτους.
Με τον τρόπο αυτό, οι πολίτες της ΠΓΔΜ θα αποκόμιζαν απτά οφέλη από την προσχώρησή τους στο ΝΑΤΟ. Μαζί με την απόφαση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε να δώσει το πράσινο φως για την έναρξη διαπραγματεύσεων ένταξης στην Ε.Ε. Ο Ζάεφ θα είχε τη στήριξη της κοινής γνώμης για τις αλλαγές στο Σύνταγμα αν κατέγραφε πρόοδο σε θέματα με πρακτικές θετικές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων.
Πρόκειται για ένα σενάριο θετικού αθροίσματος για την Ελλάδα και την ΠΓΔΜ. Τα συμφέροντα της Ε.Ε. και των ΗΠΑ θα εξυπηρετούνταν από την επίλυση των διαφορών των δύο χωρών και την επιβεβαίωση του κοινού ευρωπαϊκού τους μέλλοντος.
* Ο κ. Ντέιβιντ Λ. Φίλιπς είναι διευθυντής του προγράμματος Δικαιωμάτων και Οικοδόμησης της Ειρήνης στο Πανεπιστήμιο Columbia. Εχει υπηρετήσει ως υψηλόβαθμος σύμβουλος στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και στη Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ.