«Καθαρή ψυχή, καθαρή ζωή»

3' 47" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Από το 1974 και για αρκετά χρόνια ήμουν ανάμεσα στους νέους που τα «Μουσικά Νιάτα», ομοσπονδία εδρεύουσα στο Βέλγιο, είχαν επιλέξει για συναυλίες εντός-εκτός χώρας. Η παραγωγός εκπομπών του Τρίτου Προγράμματος Ειρήνη Σαλονικιού ήταν η επίσημη εκπρόσωπός μας. Κάποια μέρα, στον διάδρομο του Τρίτου μού προσφέρει μια κριτική πρόσφατης συναυλίας μου στο Ζάγκρεμπ και μου προτείνει να επισκεφθούμε την καλή της φίλη Ρένα Κυριακού για να τη γνωρίσω. Ενθουσιάστηκα, αλλά με πρόλαβε: είναι αυστηρή, δύσκολη αλλά με καρδιά.

Η συνάντηση δεν άργησε. Ξεκινώντας από αναμνήσεις της από το Ζάγκρεμπ φτάσαμε στον δάσκαλό μου Χαράλαμπο Κρητικό, φίλο της από τα χρόνια που σπούδαζαν στο Παρίσι. Κάθε φορά που μιλούσε για τα παιδικά της χρόνια στο Παρίσι, η μελωδική φωνή της γινόταν γλυκύτερη. Της ανέφερα ότι εκείνος μου μιλούσε με θαυμασμό για την προσωπικότητά της, συνθετική και πιανιστική.

Το ύφος της σκλήρυνε: δεν υπάρχουν μεγάλες προσωπικότητες. Ολοι κάνουμε κάτι καλύτερα και κάτι χειρότερα από τον διπλανό. Οσο για τα έργα μου, παλιές ιστορίες…

Εκανε το πρώτο βήμα, πηγαίνοντας πρώτη στο πιάνο. Ακολούθησα. Αρχισε να παίζει κι εγώ να ανακαλύπτω έναν άλλο κόσμο. Ευτυχώς, είχα τη συνήθεια να σημειώνω γιατί είπαμε πολλά χρήσιμα και πρωτάκουστα.

Μήνες μετά, ξαναβρεθήκαμε. Η Κυριακού είχε ζητήσει ήδη τη γνώμη του Μάνου Χατζιδάκι, όπως ο ίδιος μου είπε αργότερα, λέγοντάς του ότι «η νεαρή έχει οργανωμένο μυαλό, συνέπεια και φύση». Εκείνος της είπε το αμίμητο: «Ναι, σου μοιάζει σε όλα! Είστε δύο… αξιαγάπητες στριμμένες σε λα μείζονα».

Οι συναντήσεις μας ήταν μόνον τέσσερις. Σχεδόν ολοήμερες, αυστηρά περιεκτικές, γεμάτες ενδιαφέρον. Συνθέτες, έργα, τεχνική, αναμνήσεις, απόψεις, συμβουλές απαιτητικά διατυπωμένες. Μάλιστα, ψέλλισα κάποια στιγμή σε μια της παρότρυνση. «Δεν θα λες μάλιστα, έχεις δικαίωμα στη γνώμη σου, εσύ παίζεις όχι εγώ. Να προσέχεις όμως. Το νου σου σε σένα! Να μη σε κλέψει η μετριότητα».

«Σας ευχαριστώ, ήταν σπουδαία εμπειρία αυτή μαζί σας», της είπα πριν φύγω και ρώτησα: τι σας οφείλω; «Οφείλεις να κάνεις όσα σου είπα και να ξανάρθεις για να δούμε άλλους συνθέτες, για να μάθεις πώς να πηγαίνεις στην καρδιά των δημιουργών και πώς θα επικοινωνείς με τα δάχτυλά σου, πώς θα σου λένε και θα τους λες. Προϋπόθεση, όμως, είναι να φέρεις και ένα έργο του Μέντελσον. Είμαι σίγουρη ότι δεν τον αγαπάς». Πώς το κατάλαβε; Αργότερα συνειδητοποίησα βέβαια ότι ήταν απλό να διακρίνει ένας ιδιοφυής μουσικός το τι αγαπάει ένας νέος, άπειρος, αδαής.

Με διαφορά μηνών πραγματοποιούσαμε κάθε επόμενη συνάντηση, με διαφορετικά πάντα προγράμματα, λεπτομερείς, εξαντλητικές ασκήσεις και συζήτηση. Με μάλωνε, με επιβράβευε και με ωθούσε στα άκρα. Αυτό κρατούσε ώρες.

«Ο,τι πρέπει»

Οταν έβρισκα ευκαιρία προσπαθούσα να την πείσω ότι θα με ενδιέφερε να παίξω συνθέσεις της. Πράγματι, η μουσική περιέργεια με ωθούσε στις συνθέτριες και στη μουσική τους. Αντιδρούσε κάθετα, αποτρεπτικά, δεν ήθελε ούτε να ακούσει! «Θα κάνεις ό,τι πρέπει.

Είναι έξυπνο να ζητάς κάτι που δεν ξέρεις αν είναι καλό; Πέντε κομμάτια έγραψα. Εσύ παίζεις οκτακόσια ελληνικά έργα, τα δικά μου θέλεις»; Δεν έγραψε, όμως, πέντε, αλλά εβδομήντα πέντε κομμάτια.

«Ξεκινήσαμε», είπε την τελευταία φορά που βρεθήκαμε, «από τα χρόνια σου της Μόσχας και φτάσαμε στα χρόνια σου της Γενεύης. Μέτρησε πόση δουλειά χρειάστηκες μέχρι σήμερα και αποφάσισε αν πρόκειται να αντέξεις τη δεκαπλάσια από σήμερα, σε συνθήκες απόλυτης μοναξιάς και χωρίς αποδοχή και ψυχολογική στήριξη από κανέναν».

Η Κυριακού δεν καμωνόταν τη σπουδαία. Ηταν απλή, έλεγε καθαρά ό,τι ήθελε να πει, έβαζε απαράβατους κανόνες, με στρίμωχνε αλλά πάντοτε εξηγούσε με την τόσο εκφραστική νεανική φωνή της γιατί το κάνει. Εψαχνε παντού την ουσία. Αυτή την εικόνα μιας προσωπικότητας που αντιστάθηκε συνειδητά σε ό,τι φτιαχτό, για να υπερασπίσει με κάθε κόστος την αλήθεια της, δεν την ξεχνώ.

Θα μείνει αξέχαστη και η παρότρυνση που προέκυψε από μια συζήτηση για ένα παλιό πέσιμο από το ποδήλατό της, που της άφησε κάποια σχετική δυσκολία στο περπάτημα: «Εφούλα, μάθε παιδί μου να στηρίζεσαι στην ψυχή όχι στα πόδια. Εκεί γεννιούνται και πεθαίνουν όλα. Εκεί έχει το σπίτι του το θάρρος. Καθαρή ψυχή, καθαρή ζωή».

Η Ρένα Κυριακού, πρόσωπο διακεκριμένο παγκοσμίως αλλά υποτιμημένο εδώ, δεν έκρυψε ποτέ το πόσο σκληρός είναι ο κόσμος του μουσικού επαγγέλματος. Πιο σκληρή όμως θεωρούσε τη μελέτη του ήχου. Να τρίβεις σίδερο για να ακουμπήσεις τον ήχο, με τέχνη και τεχνική. Μαζί αυτά τα δύο. Αλλιώς δεν γίνεται. Την ευχαριστούσε πολύ να τη ρωτάω συνεχώς, γιατί;

Μια συναυλία γι’ αυτήν είναι το ελάχιστο, αλλά εύχομαι να γεννηθεί σύντομα το ενδιαφέρον για την προβολή του πρωτοπόρου συνθετικού της στίγματος.

​​H σολίστ του πιάνου κ. Εφη Αγραφιώτη ερμηνεύει έργα της Ρένας Κυριακού, καθώς και μεγάλων ξένων συνθετών στις 23 Απριλίου, στις 8.30 μ.μ., στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή