Αποψη: Γιατί η Ευρώπη χρειάζεται κοινωνικούς επιχειρηματίες

Αποψη: Γιατί η Ευρώπη χρειάζεται κοινωνικούς επιχειρηματίες

6' 38" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

H ​​Ευρώπη έχει ανάγκη από μια νέα γενιά επιχειρηματιών. Οχι μόνο επιχειρηματίες στον τομέα της τεχνολογίας, που πρώτα επωφελούνται  –ανέξοδα– από τα προσωπικά μας δεδομένα και στη συνέχεια γίνονται φιλάνθρωποι, αλλά κοινωνικούς επιχειρηματίες που, μέσω των καινοτόμων εγχειρημάτων τους, τολμούν να ενισχύσουν την κοινωνία χωρίς να την αποδυναμώσουν. Ποιοι είναι αυτοί οι κοινωνικοί επιχειρηματίες; Είναι εκείνοι που τολμούν να δράσουν στο τμήμα της κοινωνίας που τους χρειάζεται περισσότερο: τις κοινότητές τους. Εκεί που άλλοι βλέπουν μόνο αδιέξοδα και προβλήματα, οι κοινωνικοί επιχειρηματίες βλέπουν ευκαιρίες και κινητοποιούν τις κοινότητές τους προς τα εμπρός. Δημιουργούν ισχυρούς παραγωγικούς δεσμούς μεταξύ επιχειρήσεων, κυβέρνησης, εκπαίδευσης και κοινωνίας, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία νέων καινοτόμων κοινωνικών θεσμών, πρακτικών και κανόνων. Λειτουργώντας στο επίπεδο των πολιτών, οι κοινωνικοί επιχειρηματίες δημιουργούν συνεργατικά προνόμια, τα οποία καθιστούν τις κοινότητές τους ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το βασικό ερώτημα, λοιπόν, είναι το εξής: πώς ενδυναμώνουμε τους κοινωνικούς επιχειρηματίες;

Η πρόσφατη εθνικιστική/λαϊκίστικη πρόκληση έχει υποδείξει ότι οι υπάρχοντες κοινωνικοί θεσμοί στην Ευρώπη έχουν αποτύχει να αξιοποιήσουν τις πραγματικές δυνατότητες των κοινωνιών μέσα στις οποίες λειτουργούν. Το αποτέλεσμα: ένα αυξανόμενο αίσθημα ανικανότητας μεταξύ των πολιτών. Πρέπει λοιπόν να εφευρεθεί μια νέα σχέση μεταξύ της πολιτικής, των πολιτών και των κοινοτήτων, σχεδιασμένη με τέτοιον τρόπο που να παρέχει στους πολίτες τα εργαλεία για την κοινωνική και οικονομική τους ενδυνάμωση. Και, παρόλο που είναι ακόμα νωρίς για να κρίνουμε, οι ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές.

Στην Ευρώπη παρατηρούμε την εμφάνιση νέων μορφών κοινωνικού ακτιβισμού και επιχειρηματικότητας. Η πρόσφατα ιδρυθείσα Pulse of Europe οργανώνει σε όλη την Ευρώπη συναντήσεις μεταξύ φιλοευρωπαίων και κατεβάζει στον δρόμο κόσμο προς υποστήριξη μιας ενωμένης Ευρώπης, αψηφώντας τις φωνές του λαϊκισμού. Η The Good Lobby είναι η πρώτη υποστηρικτική κοινότητα στον κόσμο για την από κοινού χρήση δεξιοτήτων. Φέρνει σε επαφή επαγγελματίες με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με σκοπό να τις βοηθήσουν να «ακουστούν» και εκπαιδεύει μια νέα γενιά κοινωνικών εκπροσώπων (lobbyists). Η 1989 Generation Initiative, με οκτώ υποκαταστήματα ανά την Ευρώπη, χρησιμοποιεί ένα μείγμα πληθοπορισμού (crowd-sourcing), διαλόγου μεταξύ πολιτών και ανάλυσης δεδομένων, με σκοπό τη δημιουργία προτάσεων πολιτικής που απευθύνουν προς τους βασικούς πολιτικούς παράγοντες της Ε.Ε.

Οι προσπάθειες των οργανώσεων αυτών είναι αξιοθαύμαστες, ο αντίκτυπός τους αυξάνεται, όμως η συλλογική –πανευρωπαϊκή– τους επιρροή παραμένει περιορισμένη. Ευρείας κλίμακας κοινωνικής καινοτομίας από τους Ευρωπαίους κοινωνικούς επιχειρηματίες θα υπάρξει μόνο αν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την κινητοποίησή τους. Παρουσιάζουμε ιδέες σχετικά με το πώς μπορούμε να ενδυναμώσουμε τους κοινωνικούς μας επιχειρηματίες, μέσω πέντε συγκεκριμένων πρωτοβουλιών.

1. Διασύνδεση ώστε να δημιουργηθεί «κρίσιμη μάζα»: Υπάρχουν εκατοντάδες πρωτοβουλίες ανά την Ευρώπη οι οποίες, αν και όχι ιδιαίτερα γνωστές, παρέχουν καινοτόμες και χαμηλού κόστους λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν η κοινωνία και οι δημόσιες αρχές. Μερικές από αυτές τις οργανώσεις έχουν τη μορφή συλλόγων βάσης (grassroots), άλλες είναι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλες αποτελούν αναδυόμενα, διακρατικά πολιτικά κινήματα. Δυστυχώς, αυτές οι οργανώσεις είναι απομονωμένες, δεν γνωρίζονται μεταξύ τους και δυσκολεύονται να έρθουν σε επαφή. Για να λύσουν αυτό το πρόβλημα, οι δημόσιες αρχές, η κοινωνία των πολιτών και οι επιχειρήσεις πρέπει να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον ευνοϊκό στην αμοιβαία ανταλλαγή. Ενα Ευρωπαϊκό Ταμείο Κοινωνικής Καινοτομίας που θα συμπληρώνεται από τον ιδιωτικό τομέα μπορεί να βοηθήσει τη διασύνδεση. Αντί να διοικείται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, το Ταμείο πρέπει να λειτουργεί αποκεντρωμένα και πιο κοντά στους δυνητικούς αποδέκτες της. Με αυτό τον τρόπο θα υποστηρίζονται τόσο τα διεθνή όσο και τα τοπικά κοινωνικά επιχειρηματικά εγχειρήματα, που έχουν την ικανότητα να γεφυρώνουν τις κοινότητες μεταξύ τους και που προωθούν ένα νέο όραμα μιας ενωμένης ευρωπαϊκής κοινωνίας.

2. Ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρηματιών: Για να γίνει κάποιος κοινωνικός επιχειρηματίας απαιτείται συγκεκριμένη εκπαίδευση. Παρ’ όλα αυτά, κανένα πανεπιστήμιο ή άλλος θεσμός δεν παρέχει εξειδικευμένη ακαδημαϊκή εκπαίδευση. Πώς ακούγεται η ιδέα ενός μεταπτυχιακού στην κοινωνική επιχειρηματικότητα; Ακόμα καλύτερα, πώς ακούγεται η ιδέα της ένταξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στη διδακτέα ύλη; Και το σημαντικότερο: Πώς μπορούμε να μετατοπιστούμε από το παραδοσιακό σύστημα εκπαίδευσης προς ένα σύστημα χειροπιαστής εκπαίδευσης, ικανό να βελτιστοποιήσει τις κοινωνικές δεξιότητες των σπουδαστών σε κάθε μάθημα; Το Erasmus, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, υπήρξε πρωτοποριακό. Σήμερα όμως πρέπει να διευρυνθεί σημαντικά, πέρα από το παρόν μοντέλο ανταλλαγής φοιτητών, και να μεταρρυθμιστεί –σύμφωνα και με την πρόσφατη πρόταση του Γάλλου  προέδρου Μακρόν– έτσι ώστε να εμπεριέχει μια υποχρεωτική εξάμηνη παραμονή σε χώρες του εξωτερικού τόσο για φοιτητές όσο και για επαγγελματίες. Με αυτή την έννοια, πρέπει να περιέχει στοιχεία θεμελιωδών ικανοτήτων, έτσι ώστε να βελτιώσει τη γνώση σχετικά με την Ε.Ε., να προωθήσει την κοινωνική επιχειρηματικότητα και να συμπεριλάβει την ψηφιακή εκπαίδευση.

3. Ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας: Η ανεργία (κυρίως η ανεργία των νέων) πλήττει την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τη μεγάλη ύφεση του 2008-9. Εν τω μεταξύ, καθώς μεγάλες μητροπόλεις κυριαρχούν στις δυτικές οικονομίες, οι μικρές μας κοινότητες έχουν απομονωθεί και έχουν γίνει λιγότερο παραγωγικές, ενώ προσφέρουν λιγότερες δυνατότητες για τη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων ή την ανάπτυξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Για να καταπολεμηθεί αυτό το πρόβλημα, πρέπει να δημιουργηθούν κέντρα ευρωπαϊκής ανάπτυξης και καινοτομίας στις διάφορες περιοχές της Ευρώπης μέσω των οποίων θα δημιουργούνται συνεργασίες μεταξύ δήμων/περιφερειών, ιδιωτικών επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και της κοινωνίας των πολιτών. Τα κέντρα αυτά θα επιτρέπουν σε αυτές τις διατομεακές ομάδες να καθορίζουν και να υλοποιούν από κοινού δράσεις που αφορούν την κοινότητα. Συγκεντρώνοντας οικονομικούς και τεχνικούς πόρους καθώς και το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό, τα κέντρα αυτά θα μπορούν να συντονίζουν μεγαλύτερα και πιο καινοτόμα νεοφυή εγχειρήματα από ό,τι θα ήταν διαφορετικά δυνατό, δημιουργώντας περισσότερες θέσεις εργασίας και προσελκύοντας εξωτερικούς συνεργάτες. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνοχής μπορεί να αναδιοργανωθεί γύρω από αυτά τα κέντρα, κατευθύνοντας προς αυτά σημαντικότερο μέρος κονδυλίων από τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών. Το εγχείρημα τοπικών εταιρικών σχέσεων (ΤΕΣ) στο Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί ένα χρήσιμο παράδειγμα.

4. Συμμετοχή των ακαδημαϊκών: Παρά το γεγονός ότι οι ακαδημαϊκοί σταδιακά αποστασιοποιούνται από τα κοινά, ιστορικά έχουν συμβάλει στην εύρεση λύσεων αναφορικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες που τους περιβάλλουν. Εχει έρθει η ώρα να προωθήσουμε μια νέα κουλτούρα συμμετοχής των ακαδημαϊκών στα κοινά, κουλτούρα που πιθανόν να εμπνεύσει μια νέα γενιά ακαδημαϊκών που θα είναι διατεθειμένοι να κάνουν τη θεωρία πράξη μέσω νεοφυών εγχειρημάτων. Πρόσφατα είδαμε την εμφάνιση διαφόρων κοινωνικών εργαστηρίων και «κλινικών» κοινωνικής υπεράσπισης. Τα νέα αυτά εγχειρήματα επικεντρώνουν τη δράση τους στη συνεργασία με φοιτητές που είναι διατεθειμένοι να παρέχουν δωρεάν νομικές και επιχειρηματικές συμβουλές, καθώς και συμβουλές πολιτικής, σε άτομα και οργανώσεις που δυσκολεύονται να πληρώσουν για αυτές τις υπηρεσίες. Οι κλινικές που προωθούν αυτού του είδους την επιχειρηματικότητα μέσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει να συν-δημιουργούνται και να παρέχονται μέσω της συνεργασίας πανεπιστημίων και επιχειρήσεων.

5. Εδραίωση κουλτούρας κοινωνικής επιχειρηματικότητας: Η αναγνώριση μετράει. Ενα ευρωπαϊκό βραβείο ή τίτλοι που απονέμονται κάθε χρόνο από Ευρωπαίους πολιτικούς, επιχειρηματίες και ηγετικά στελέχη της κοινωνίας των πολιτών σε επιτυχημένους κοινωνικούς επιχειρηματίες, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μία κουλτούρα αναγνώρισης, εμπνέοντας όλους όσοι θέλουν να αναλάβουν τέτοιου είδους εγχειρήματα για το καλό της Ε.Ε. Σήμερα, σχεδόν όλα τα βραβεία που χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. αφορούν τρέχοντα ερευνητικά προγράμματα της Ε.Ε., αφήνοντας έτσι στην άκρη πολλές «εκ των κάτω» ουσιαστικές πρωτοβουλίες.

Η ευρωστία και η επιβίωση των ευρωπαϊκών μας κοινωνιών βασίζονται στην καλλιέργεια καινοτόμων επιχειρηματιών με κατανόηση και ανθρωπιά, που τολμούν να υψώσουν το ανάστημά τους και να υποστηρίξουν τις απόψεις τους στις κοινότητές τους. Οι υπάρχουσες ενδείξεις επιβεβαιώνουν την ανάπτυξη ενός νέου χώρου, αποτελούμενου από κοινωνικούς επιχειρηματίες που είναι διατεθειμένοι να αναθεωρήσουν και να επαναδιαμορφώσουν την ευρωπαϊκή κοινωνία από τη βάση προς τα πάνω. Δυστυχώς, αυτές οι πρωτοβουλίες δεν υποστηρίζονται, ούτε καν από τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. που δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με τις κοινωνικές αλλαγές.

Παραδόξως, μόνο οι κοινωνικοί επιχειρηματίες θα μπορέσουν να ξεπεράσουν αυτό το αδιέξοδο. Αποδεικνύοντας την αξία τους, θα δώσουν τη δυνατότητα να αναπτυχθεί μια νέα γενιά Ευρωπαίων επιχειρηματιών που θα μετρούν την επιτυχία όχι μόνο με βάση το κέρδος και τα έσοδα, αλλά με βάση τον ευεργετικό αντίκτυπο στην κοινωνία και το περιβάλλον.

* Ο κ. Μιχάλης Κωττάκης είναι πολιτικός επιστήμων και πρόεδρος του πανευρωπαϊκού think tank 1989 Generation Initiative στο LSE.

** Ο κ. Αλμπέρτο Αλεμάνο είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο HEC Paris και ιδρυτής του The Good Lobby.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή