Δύο μήνες μετά τις ιταλικές εκλογές, ο σχηματισμός κυβέρνησης από το Κίνημα των 5 Αστέρων και τη Λέγκα του Βορρά –δύο κόμματα που πολέμησαν με πάθος τις Βρυξέλλες και την Ε.Ε.– παραμένει υπαρκτή προοπτική. Παρά το πρόσφατο «καβγαδάκι» μεταξύ τους, το ένα από τα δύο –ή και τα δύο– θα είναι η κινητήριος δύναμη της επόμενης ιταλικής κυβέρνησης.
Ο ηγέτης της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, χαρακτήρισε την Ε.Ε. «“Τιτανικό”, έτοιμο να βουλιάξει». Παρότι οι απόψεις του Κινήματος των 5 Αστέρων είναι λιγότερο ξεκάθαρες, με μερίδα της ηγεσίας να εμφανίζεται τώρα πρόθυμη να διατηρήσει την Ιταλία στην Ενωση, η ηγετική ομάδα μπορεί και πάλι να αλλάξει γνώμη, επιλέγοντας την ευρωσκεπτικιστική οδό.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση κινδυνεύει άραγε; Οχι ακόμη. Μην περιμένετε την Ιταλία να εγκαταλείπει το ευρώ ή την Ενωση, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν αβάστακτα δαπανηρό. Παρ’ όλα αυτά, είναι γεγονός ότι η Ιταλία, που υπήρξε η πιο φιλοευρωπαϊκή χώρα της ηπείρου μας, έχασε την πίστη της στην Ε.Ε.
Τρία πράγματα άλλαξαν. Το ένα αφορά την ευρωπαϊκή πολιτική, το δεύτερο έχει να κάνει με τους Ιταλούς πολιτικούς και το τρίτο με τους Ιταλούς ψηφοφόρους.
Πρώτον, η Ε.Ε. προκάλεσε την απογοήτευση της Ιταλίας στο μεταναστευτικό. Η συμφωνία Τουρκίας – Ε.Ε. περιόρισε δραστικά τις ροές προς την Ελλάδα. Η απουσία κρατικών δομών στη Λιβύη, όμως, άφησε ανοικτό τον δρόμο προς τη νότια Ιταλία. Η ευρωπαϊκή διστακτικότητα στο θέμα της φιλοξενίας προσφύγων έκανε τους Ιταλούς να νιώσουν προδομένοι από την Ευρώπη.
Δεύτερον, κάθε χώρα της Ευρώπης διαθέτει πολιτικό κόμμα, το οποίο οικοδόμησε τη φήμη του πάνω στον ευρωσκεπτικισμό. Στη σύγχρονη Ιταλία, όμως, η στάση αυτή υιοθετήθηκε ακόμη και από τα παραδοσιακά φιλοευρωπαϊκά κόμματα, που δεν αντιστάθηκαν στον πειρασμό να κατηγορήσουν τις Βρυξέλλες για τις δικές τους αποτυχίες.
Τρίτον, οι Ιταλοί πολίτες νιώθουν ότι η Ε.Ε. εγκατέλειψε τον παραδοσιακό της ρόλο, αυτόν της πληκτικής αλλά αξιόπιστης τροφού, πάντα έτοιμης να τιθασεύσει τους θερμόαιμους Ιταλούς πολιτικούς. Οι πρόσφατοι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες της Ενωσης, όμως, εμποδίζουν πια την κρατική γενναιοδωρία, με την πλειονότητα των Ιταλών να κατηγορεί πλέον την «τροφό» γι’ αυτό.
Παρότι το ιταλικό κοινό συνειδητοποιεί τα οφέλη που προσέφερε η Ε.Ε. στη χώρα του, οι Ιταλοί θεωρούν ότι οι Βρυξέλλες είναι πια απομακρυσμένες από τις ανησυχίες και τις επιδιώξεις τους. Η αποστασιοποίηση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η Ε.Ε. φαντάζει στους Ιταλούς ψυχρή και ανίκανη να προβάλει τις επιτυχίες της. Οι Ιταλοί ψηφοφόροι, όμως, πρέπει να ωριμάσουν και να αντιληφθούν ότι αν και η Ε.Ε. δεν είναι τέλεια, η λύση δεν βρίσκεται στην κατεδάφισή της, αλλά στη μεταρρύθμιση και στην επιδιόρθωση των ελλείψεων που εμφανίζει.
* Ο κ. Beppe Severgnini είναι διευθυντής σύνταξης του περιοδικού της εφημερίδας Corriere della Sera.