Κύριε διευθυντά
Στην «Κ» της 10-8-2018 ο κ. Σταύρος Τζίμας αναφέρεται στην –αείποτε– προσπάθεια των Ρώσων να αναλάβουν τα πρωτεία της Ορθοδοξίας, που ιστορικά κατέχει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και επίσης να ελέγχουν το Αγιον Ορος. Κατά σύμπτωση την ίδια ημέρα, ξεφυλλίζοντας, στην Παπαχαραλάμπειο Βιβλιοθήκη της Ναυπάκτου, αλίευσα από την αθηναϊκή εφημερίδα ΣΤΟΑ, της 7.10.1879, την «είδηση» κατά την οποίαν:
«Καθ’ εκάστην εβδομάδα αναχωρούσι πολυπληθείς μοναχοί Ρώσοι εις Αγιον Ορος, λέγει η “Τερζουμάνι Χακηκά”. Διά του Οθωμανικού της παρελθούσης εβδομάδος κατήλθον εις Αθω πλέον των διακοσίων μοναχών. Καθ’ ας λαμβάνομεν πληροφορίας εξακολουθεί η αυτή εφημερίς, παρ’ επιβάτου συνταξειδεύσαντος, οι μοναχοί ούτοι ουδέν έτερον εισίν ή στρατιωτικοί, διότι κάτωθεν του μοναχικού αυτών μανδύου παρετηρούντο εις πολλούς εξ αυτών στρατιωτικαί στολαί».
Αντωνιος Ν. Βενετης, Μοναστηράκι Δωρίδος
Για τον «Παπαγάλλο» της Σοφίας Τρικούπη
Ι
Κύριε διευθυντά
Ο διαπρεπής φιλόλογος – συγγραφέας και πτυχιούχος της Νομικής Σχολής Αναστάσιος Στέφος δημοσίευσε στις 4-8-2018 στην «Καθημερινή» επιστολή του, με την οποία επέκρινε την επιμελήτρια του εκδοθέντος από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής βιβλίου της Σοφίας Τρικούπη με τον τίτλο «Ο Παπαγάλλος μου». Ο επιστολογράφος ισχυριζόταν ότι το εκδοθέν βιβλίο γέμει ανορθογραφιών και συντακτικών λαθών τα οποία εκθέτουν τη συγγραφέα –αδελφή Χαρ. Τρικούπη–, η οποία είχε παιδεία και καλλιέργεια, ώστε τα αποδιδόμενα σε αυτήν γραμματικά και συντακτικά λάθη που έχει το βιβλίο της να μην οφείλονται σε αυτήν αλλά στον επιμελητή της εκδόσεως. Στις διατυπωμένες πιο πάνω αιτιάσεις και μομφές του διαπρεπούς φιλολόγου απάντησε η κ. Ελλη Δρούλια, προϊσταμένη της διεύθυνσης της Βιβλιοθήκης της Βουλής, στην «Καθημερινή», 18-8-2018. Στην απάντησή της η κ. Δρούλια μεταξύ των άλλων αναφέρει: «Εχουν διανεμηθεί περισσότερα από 1.000 αντίτυπα σε μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, σε δημοσιογράφους και βιβλιόφιλους, οι οποίοι απέστειλαν σχόλια και συγχαρητήρια». Ομολογείται ότι το κείμενο δημοσιεύθηκε αυτούσια, όπως είχε γραφεί, δίχως καμία παρέμβαση της επιμελήτριας, δηλαδή ανορθόγραφα και ασύντακτα. Επειδή έχω ασχοληθεί με τον Χαρ. Τρικούπη, την πρωθυπουργία του και τη μεγάλη του προσφορά στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα της χώρας, θα ήθελα να παρέμβω στον διάλογο. Διαβάζοντας τις βιογραφίες, ιδίως τη δίτομη της Βουλής των Ελλήνων, πληροφορείται ο αναγνώστης ότι η αδελφή του Χαρ. Τρικούπη, Σοφία, είχε μεγάλη καλλιέργεια και μόρφωση, ώστε να αποκλείεται λανθασμένη ελληνική γραφή της από γραμματικής και συντακτικής απόψεως.
Καλόπιστα ερωτώ: Τα γραμματικά και τα συντακτικά λάθη του «Παπαγάλλου» δεν τα εντόπισαν, δεν τα διαπίστωσαν οι 1.000 διανοούμενοι της Ελλάδας; Εάν διάβασαν το βιβλίο και έστειλαν «θερμά συγχαρητήρια», δίχως παρατηρήσεις όπως εκείνες του διαπρεπούς επιστήμονα, ελληνιστή Στέφου, τους προτρέπω να ανοίξουν πάλι γραμματική και συντακτικό! Το πιθανόν είναι ότι οι κύριοι αυτοί δεν άνοιξαν το… βιβλίο. Είναι η προτιμότερη περίπτωση γι’ αυτούς. Ομως, επειδή το μορφωτικό ίδρυμα της Βουλής επιμελείται όλων των εκλεκτών εκδόσεων με εκλεκτούς πνευματικούς ανθρώπους και διανοουμένους, αποκλείεται να παρεισφρήσουν αβλεψίες και λάθη τόσο σοβαρά όσα αποδίδονται στον «Παπαγάλλο», προβληματίστηκα πολύ με την αντιδικία και θέλω να εκθέσω τις απόψεις μου.
1. Το βιβλίο γράφτηκε σε ένα έντονα πένθιμο και καταθλιπτικό περιβάλλον, λόγω των θανάτων και των δύο αδελφών της συγγραφέως. Η απουσία προσφιλών προσώπων για μερικούς είναι χειρότερη από τον θάνατο και αποδιοργανώνει τις ευαίσθητες ψυχές. 2. Τι ηλικία είχε η Σοφία Τρικούπη όταν έγραψε τον «Παπαγάλλο» της; Τότε τα 45 χρόνια ήταν «βαθύ γήρας»! 3. Σε προχωρημένη ηλικία έρχονται ασθένειες – εγκεφαλικά, γεροντική άνοια, κατάθλιψη που επηρεάζουν άμεσα την πνευματική υγεία και διαύγεια του ανθρώπου και την πνευματική, νοητική ικανότητά του για σωστό και ορθό προφορικό και γραπτό λόγο. Μήπως πρέπει να ερευνηθεί αυτή η περίπτωση; Λέγεται ότι ο ελληνολάτρης, μέγας Γερμανός ελληνιστής, ο πολύς Βιλαμόβιτς ήταν… ανορθόγραφος!
Το θέμα που ανέκυψε για πολλούς Ελληνες μπορεί να φαντάζει «περί όνου σκιάς», για τους πνευματικούς όμως ανθρώπους και για τους πολιτικούς –όσοι από αυτούς γνωρίζουν πολιτική– ο μονήρης Χαρ. Τρικούπης και η κυρία και αρχόντισσα αδελφή του, Σοφία, αποτελούν τα σεμνώματα και τα εγκολπίσματα του έθνους μας.
Γ. Σταραντζης, Δικηγόρος στον Α. Πάγο και στο ΣτΕ, πρ. επιστημονικός συνεργάτης «Αρχείου Νομολογίας», νομικός συγγραφέας