Ασπίδες μνήμης και συμπόνιας

Ασπίδες μνήμης και συμπόνιας

3' 4" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Α​​κούγοντας τον Κινέζο καλλιτέχνη και ακτιβιστή Ai Weiwei να μιλάει, αισθάνθηκα ότι μιλούσε ως ταπεινός εκπρόσωπος του μεγάλου τμήματος της ανθρωπότητας που δεν μιλάει, που δεν φαίνεται παρά μόνο όταν βρίσκεται ξαφνικά στη δίνη συγκλονιστικών γεγονότων, όταν πολεμάει για την επιβίωσή του. Σε μια συζήτηση στην Αθήνα πριν από λίγες ημέρες, ο Ai Weiwei δεν ήταν ο δυναμικός και προκλητικός καλλιτέχνης που είναι κόκκινο πανί για την κυβέρνηση της χώρας του, αλλά ένας ήπιος άνθρωπος που πιστεύει ότι η μνήμη των δεινών του παρελθόντος, η συμπόνια και η επιμονή στη διαφύλαξη δικαιωμάτων είναι η ασπίδα της ανθρωπότητας.

Στην Ελλάδα πριν από τρία χρόνια, αρκετοί ενοχλήθηκαν όταν ο καλλιτέχνης βρέθηκε στη Λέσβο, την Ειδομένη και σε άλλες περιοχές για να καταγράψει το κύμα των προσφύγων. Η μαρτυρία αυτή οδήγησε στη δημιουργία της ταινίας «Ανθρώπινη ροή» και διαφόρων άλλων έργων. Τότε, το 2015, ο Ai Weiwei μόλις είχε αποκτήσει διαβατήριο μετά σχεδόν πέντε χρόνων κατ’ οίκον περιορισμό και φυλάκιση στη χώρα του. Εδώ κατηγορήθηκε από κάποιους ότι εκμεταλλευόταν τη δυστυχία των προσφύγων. Τέτοια διάθεση δεν φάνηκε στη χαμηλών τόνων κουβέντα που είχε με τον αρθρογράφο των New York Times, Roger Cohen, στο κλείσιμο του ετήσιου φόρουμ για τη Δημοκρατία που διοργανώνεται από την αμερικανική εφημερίδα σε συνεργασία με την «Κ».

«Είχα έρθει για να δω τι ακριβώς συνέβαινε», εξήγησε ο Ai Weiwei. «Τότε είχα πει, “Είναι αδύνατο να συμβαίνει αυτό στην Ευρώπη”». Η έρευνα κράτησε ένα χρόνο και τον οδήγησε σε 40 διαφορετικά στρατόπεδα προσφύγων σε όλον τον κόσμο. «Ηθελα να μάθω ποιοι είναι, τι τους έκανε να πάρουν την απόφαση να αφήσουν τις εστίες τους. Κανείς δεν αφήνει το σπίτι του, εκτός εάν κινδυνεύει η ζωή του, η ζωή των παιδιών του». Ο ίδιος πιστεύει ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ ανθρώπων. «Δεν είναι επιλογή μου να ταυτίζομαι με ανθρώπους που δεν έχουν φωνή. Εκεί ανήκω. Μπορώ να ανακαλύψω τον εαυτό μου ανάμεσα σε αυτούς τους ανθρώπους και μπορώ να ταυτιστώ μαζί τους. Δεν υπάρχουν σύνορα». Ερωτώμενος γιατί το θέμα της μετανάστευσης έχει προκαλέσει τόσο μεγάλα πολιτικά προβλήματα, ο Ai Weiwei απάντησε: «Πολλοί πολιτικοί εκμεταλλεύονται τον φόβο για να κερδίζουν υποστηρικτές. Το βλέπουμε συνεχώς στην Ιστορία και αυτή η στρατηγική οδηγεί σε τραγωδίες. Οι άνθρωποι δεν θυμούνται τι έγινε πρόσφατα, πριν από λίγες δεκαετίες, τα ασύλληπτα πράγματα που συνέβησαν. Δεν θέλουμε να τα αναγνωρίζουμε, να σκεπτόμαστε ότι ως άνθρωποι έχουμε την ικανότητα να είμαστε πολύ κακοί, να κάνουμε κακό σε άλλους».

Ο καλλιτέχνης, που τα τελευταία χρόνια ζει στο Βερολίνο, έχει εντυπωσιαστεί από τις μικρές πλακέτες σε δημόσιους χώρους, οι οποίες μνημονεύουν ανθρώπους που συνελήφθησαν και εστάλησαν στα στρατόπεδα θανάτου των ναζί. Υπογράμμισε την ανάγκη να μιλάμε συνεχώς για τη συμπόνια, την αλληλεγγύη, τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Εάν μια γενιά δεν μιλάει γι’ αυτά, αφήνει χώρο για την καταστροφή», είπε. Στην παρατήρηση του Cohen για τους γείτονες που παρακολουθούσαν απαθώς τους μελλοθάνατους, σχολίασε: «Πρέπει να αναρωτιόμαστε εάν είναι επειδή είμαστε ατομιστές ή φοβόμαστε εύκολα. Γι’ αυτό πρέπει συνεχώς να προστατεύουμε τα βασικά δικαιώματα – η ελευθερία του λόγου, η ελευθερία να συναντιούμαστε με όποιον θέλουμε. Χωρίς αυτή την προστασία η κοινωνία μπορεί να γίνει πολύ κακή».

Ερωτώμενος για τις πάνω από 80 ημέρες που πέρασε στην απομόνωση, ο Ai Weiwei σημείωσε ότι ούτε ο ίδιος ούτε οι στρατιωτικοί φύλακές του γνώριζαν πού βρισκόταν η φυλακή. «Οταν απομονωθείς έτσι δεν έχεις καμία επαφή με την πραγματικότητα. Είναι σαν να είσαι ήδη νεκρός. Διαλύει τη δομή της σκέψης σου. Δεν θέλεις να σκέφτεσαι το παρελθόν. Κάνεις αυτό που σου ζητούν, επειδή δεν υπάρχει λόγος να μην το κάνεις». Πώς άντεξε; Βλέποντας την ανθρώπινη διάσταση των φυλάκων. «Και αυτοί είχαν παρελθόν. Και αυτοί είχαν ανάγκη κάποια ελευθερία. Αυτή η επαφή μάς κάνει ανθρώπους». Πολύτιμες σημειώσεις ενός σημαντικού καλλιτέχνη.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή