Δόκτωρ «Γυαλί», ένας μοναχικός παρατηρητής του κόσμου

Δόκτωρ «Γυαλί», ένας μοναχικός παρατηρητής του κόσμου

3' 1" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΓΙΑΛΜΑΡ ΣΕΝΤΕΡΜΠΕΡΓΚ

Δόκτωρ Γκλας

μτφρ.: Αγγελική Νάτση

εκδ. Printa

Γνωρίζουμε πολύ καλά την αστυνομική λογοτεχνία των σκανδιναβικών χωρών τα τελευταία χρόνια, αλλά και τους μεγάλους θεατρικούς συγγραφείς, Ιψεν και Στρίντμπεργκ, ενώ δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα για την πεζογραφία ή την ποίηση. Ακόμα και το σουηδικό Νομπέλ, η Σέλμα Λάγκερλεφ, είναι ελάχιστα γνωστή στη χώρα μας, αν και κυκλοφορούν αρκετές διασκευές του έργου της «Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον» (1907).

Ετσι, ακόμα και οι μεμονωμένες κυκλοφορίες βιβλίων κλασικής λογοτεχνίας, που προέρχονται από αυτές τις χώρες, είναι καλοδεχούμενες γιατί προτείνονται συγγραφείς που σημάδεψαν τη λογοτεχνική παραγωγή και εξέφρασαν τις καλλιτεχνικές και ιδεολογικές αναζητήσεις των συγγραφέων που έζησαν στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού. Οι περισσότεροι από αυτούς επηρεάζονται από τη γερμανική, τη γαλλική και την αμερικανική σκέψη, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα η γραφή του Σέντερμπεργκ, όπως και του Μπο Γιάλμαρ Μπέργκμαν (1869-1967), κυριαρχείται από την απαισιόδοξη διάθεση, την αίσθηση του αδιεξόδου και της ασφυξίας. Πιθανόν σ’ αυτήν τη λογοτεχνική παράδοση να στηρίζονται οι συγγραφείς του αστυνομικού είδους των σκανδιναβικών χωρών και να παρουσιάζουν μερικοί από αυτούς άρτια αφηγηματικά έργα.

Ο Γιάλμαρ Σέντερμπεργκ (1869-1941), σπουδαίος διηγηματογράφος και πεζογράφος, στα έργα του ανέδειξε την ψυχολογικού τύπου διεισδυτικότητα, τον τολμηρό σχολιασμό κοινωνικών θεμάτων, υποστηρίζοντας ακόμα και ακραίες θέσεις, αλλά και την ειρωνεία που υποσκάπτει τον παρακμιακό και σκοτεινό κόσμο των διηγημάτων και μυθιστορημάτων του. Με το σπουδαίο μυθιστόρημά του «Δόκτωρ Γκλας» επιτυγχάνει ο συγγραφέας, ήδη από πολύ νωρίς, να παρουσιάσει ένα έργο με στοιχεία μοντέρνα, νεωτερικά, καθώς ξεκινάει από μια συγκεκριμένη ιστορία για να συνεχίσει με την αφήγηση που δεν είναι οριζόντια, αντιθέτως, αποδίδεται με ημερολογιακή μορφή και τα σχόλια ενίοτε γίνονται πιο γενικά, αποσπασματικά, ενώ η ιστορία μεταβάλλεται σε φιλοσοφικό δοκίμιο, το οποίο εξετάζει τις σκοτεινές πλευρές του ασυνειδήτου. Από τη μια ο αφηγητής φαίνεται να είναι εγκεφαλικός, από την άλλη παρουσιάζεται ως να άγεται και να φέρεται από τις ανεξέλεγκτες εσωτερικές δυνάμεις, από τα ένστικτα και τις φαντασιώσεις του. Και όταν γίνονται οι πράξεις ακραίες, ακόμα και τότε δεν αποζητείται ούτε επιβάλλεται η τιμωρία.

«Γυαλί» και φαντασία

Ο γιατρός Γκλας, το όνομα του οποίου σημαίνει γυαλί, ζει απομονωμένος και αποξενωμένος από το περιβάλλον του, παρατηρεί και σχολιάζει ό,τι βλέπει γύρω του. Ο ίδιος αποφεύγει να δημιουργεί σχέσεις με τους άλλους, ενώ οι φαντασιώσεις του υποκινούν τις ελάχιστες πρωτοβουλίες που λαμβάνει, όσο ακραίες και ολέθριες και αν είναι αυτές. Για να διασκεδάσει την πλήξη του, αποφασίζει να βοηθήσει μια όμορφη γυναίκα –με την οποία νομίζει ότι είναι ερωτευμένος– να απαλλαγεί από τις συζυγικές σεξουαλικές υποχρεώσεις που έχει απέναντι στον σύζυγό της. Δεν κάνει τίποτε για να την κατακτήσει, αντιθέτως έχει εμμονή με τον άνδρα της, που σε αντίθεση με τον ίδιο, απολαμβάνει τις χαρές της ζωής, μολονότι είναι πάστορας. Ο αφανισμός του άλλου γίνεται η σωτηρία για τον ίδιο, σε ένα παιχνίδι που, προς στιγμήν, θα δημιουργήσει ανακούφιση αλλά δεν θα επιφέρει διαρκή γαλήνη, αν και οι τύψεις και οι ενοχές δεν διαταράσσουν την απάθειά του. Η συζήτηση ανάμεσα στον γιατρό και στη γυναίκα εκφράζουν απόψεις για τη ζωή, για τις επιλογές και την ελευθερία του ατόμου, για τους κανόνες της φύσης που επηρεάζουν την ύπαρξη, για τη δύναμη ή την αδυναμία της ηθικής. Οι δυο τους, αν και εκπροσωπούν δύο διαφορετικούς κόσμους, οδηγούνται σε αδιέξοδες στάσεις, σε καταστάσεις που παραμένουν, μέχρι το τέλος, παράλληλες και αποξενωμένες η μία από την άλλη.

Το σπουδαίο αυτό έργο της σουηδικής λογοτεχνίας, το οποίο διδάσκεται στα σχολεία, επηρέασε τη Μάργκαρετ Ατγουντ, ενώ υπήρξε πρότυπο για δύο ταινίες που γυρίστηκαν εμπνευσμένες από το βιβλίο, η πρώτη το 1942 και η δεύτερη το 1968. Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορεί το νεωτερικής γραφής μυθιστόρημα «Το σοβαρό παιχνίδι» (1912).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή