Αγαπητοί φίλοι Ευρωπαίοι,
Το δράμα του Brexit κλιμακώνεται. Οσο απίστευτο κι αν φαίνεται, υπάρχει πλέον σοβαρή πιθανότητα δεύτερου δημοψηφίσματος, στο οποίο οι Βρετανοί θα ψηφίσουν την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε. Μια τέτοια εξέλιξη θα έδινε εξαιρετική ώθηση στο μεταπολεμικό εγχείρημα της οικοδόμησης μιας καλύτερης Ευρώπης!
Για να φθάσουμε σε αυτό το σημείο, χρειαζόμαστε λίγη βοήθεια από τους φίλους μας. Κατανοώ γιατί πολλοί Ευρωπαίοι ανυπομονούν να δουν τη Βρετανία να φεύγει μια ώρα αρχύτερα. Εχουν ήδη περάσει 900 μέρες ενασχόλησης με το Brexit. H E.E. θέλει να επιστρέψει στα υπόλοιπα ζητήματα που την απασχολούν, στα προβλήματα του λαϊκισμού και των «Κίτρινων Γιλέκων», της Ευρωζώνης και της μετανάστευσης, του Βλαντιμίρ Πούτιν και του Ντόναλντ Τραμπ.
Ομως τα οφέλη θα είναι βραχυπρόθεσμα. Ναι, το να βοηθήσουν οι Ευρωπαίοι τη βρετανική κυβέρνηση να κόψει το νήμα, ολοκληρώνοντας το Brexit, θα φέρει βραχυπρόθεσμα ένα βαθμό βεβαιότητας. Μακροπρόθεσμα όμως, η χαίνουσα βρετανική πληγή θα αποδυναμώσει το σώμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η πληγή θα κακοφορμίσει πολύ σύντομα μετά την ημέρα του Brexit, από τη στιγμή που η Βρετανία θα διαπραγματευθεί τη μελλοντική της σχέση με την Ε.Ε. στη βάση μιας αόριστης, μη δεσμευτικής πολιτικής διακήρυξης, από εξαιρετικά αδύναμη θέση. Οι διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν χρόνια και θα είναι πολύ δύσκολες, εκθέτοντας τις ψεύτικες υποσχέσεις των οπαδών της εξόδου. Για να αποφύγουν να αναλάβουν την ευθύνη, οι οπαδοί της εξόδου και ο ευρωσκεπτικιστικός Τύπος (όχι ακριβώς λάτρεις της αλήθειας) θα αποδώσουν τις ευθύνες για τα προβλήματα της χώρας στους «Ευρωπαίους» και ειδικά στους Γάλλους – άθλημα στο οποίο οι Αγγλοι εξασκούνται τα τελευταία 700 χρόνια.
Είναι επικίνδυνη ψευδαίσθηση να θεωρήσει κανείς ότι η Βρετανία μπορεί να συνεχίσει να συνεργάζεται εποικοδομητικά με την Ε.Ε. στην εξωτερική πολιτική, στην άμυνα, στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, στην ανταλλαγή πληροφοριών και σε όλους τους άλλους τομείς στους οποίους συνεισφέρει στην Ευρώπη, ενώ είναι δυσαρεστημένη από τις υπόλοιπες πτυχές της σχέσης. Δεν λειτουργεί έτσι η πολιτική – ειδικά την εποχή του λαϊκισμού.
Είναι επίσης παραλογισμός να σκεφθεί κανείς ότι σε λίγα χρόνια οι Βρετανοί θα επιστρέψουν με την ουρά στα σκέλια και θα ζητούν επανένταξη. Πρόκειται για τελείως λάθος ανάγνωση του βρετανικού χαρακτήρα. Θα υπάρξει δυναμική απόκλισης, όχι σύγκλισης.
Συνεπώς, το μόνο καλό Brexit είναι το no Brexit. Οι πιθανότητες να παραμείνει η Βρετανία στην Ε.Ε. έχουν αυξηθεί τις τελευταίες εβδομάδες, γιατί στη Βρετανία το κύμα εθνικισμού και λαϊκισμού δεν έχει παρεμποδίσει τη λειτουργία της δημοκρατίας. Η μητέρα των Κοινοβουλίων παίρνει ξανά τον έλεγχο και κανείς δεν ξέρει τι θα προκύψει. Νέος πρωθυπουργός; Νέες εκλογές; Κυβέρνηση εθνικής ενότητας; Ψήφος για να προστεθεί στην πολιτική διακήρυξη η επιλογή Νορβηγία (συμμετοχή της Βρετανίας στη Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών και τελωνειακή ένωση); Ατύχημα και έξοδος χωρίς συμφωνία; Τα πάντα είναι πιθανά, τίποτα δεν είναι βέβαιο.
Ενα νέο δημοψήφισμα θα έφερνε βραχυπρόθεσμα οργή και διχασμό, αλλά μακροπρόθεσμα θα ήταν επωφελές. Φυσικά μπορεί να χάσουμε και στο νέο δημοψήφισμα. Αλλά ακόμη και τότε, η χώρα δεν θα είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι τώρα, ενώ πλέον κανείς δεν θα μπορεί να ισχυριστεί ότι οι Βρετανοί δεν ήξεραν τι ψήφιζαν.
Το σίγουρο είναι ότι προκειμένου η συμμετοχή της Βρετανίας στην Ε.Ε. να είναι εποικοδομητική και να βοηθήσει την Ε.Ε. να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται, πρέπει η ψήφος υπέρ της παραμονής να είναι καθαρή. Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις (και τα πρακτορεία στοιχημάτων) αυτό διαβλέπουν, αλλά πρέπει η καμπάνια μας υπέρ της Ε.Ε. να είναι πολύ καλύτερη από αυτή του 2016.
Αν και όταν έρθει η ώρα να ψηφίσει η βρετανική Βουλή για νέο δημοψήφισμα, θα χρειαστούμε μερικά πράγματα από τους Ευρωπαίους φίλους μας. Η ισχύς του άρθρου 50 θα πρέπει να παραταθεί έως το καλοκαίρι του 2019 και θα πρέπει με κάποιο τρόπο να αντιμετωπιστεί το δύσκολο θέμα της συμμετοχής της Βρετανίας στις ευρωεκλογές του Μαΐου. Πέραν αυτών, το μόνο που χρειαζόμαστε από εσάς, φίλοι μας, είναι ένα σαφές, θετικό μήνυμα: «Θέλουμε να μείνετε!».
Αν πιστεύετε ότι μια ισχυρότερη Ευρώπη σε έναν επικίνδυνο κόσμο χρειάζεται το ειδικό βάρος της Βρετανίας, αν θέλετε να πληγούν οι σκοτεινές δυνάμεις του εθνικιστικού λαϊκισμού, αν εκτιμάτε τη συνεισφορά της Βρετανίας στην απελευθέρωση της Ευρώπης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην αποτίναξη του κομμουνιστικού ζυγού, τότε δώστε μας αυτή την ευκαιρία. Βοηθώντας τη Βρετανία, θα βοηθήσετε και την Ευρώπη.
* O κ. Timothy Garton Ash είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.