«Οπως κάθε χρόνο και φέτος θα συναντηθούμε στα γραφεία μας για να μιλήσουμε γι’ αυτούς που λείπουν και ό,τι απόμεινε από εμάς. Τα γραφεία θα είναι ανοικτά από τις 3 και 30 το απόγευμα μέχρι όσο θελήσουμε. Θα έχουμε φαγητό, που θα φέρουμε όλοι. Οι παλιοί ξέρουν, οι καινούργιοι να μη διστάσουν να έρθουν. Ας συναντηθούμε να ανταλλάξουμε για λίγο σκέψεις και συναισθήματα, σε ένα περιβάλλον που αυτό είναι όχι απλά αποδεκτό, αλλά δημιουργήθηκε κυρίως γι’ αυτό τον σκοπό».
Είχα, πάντοτε, στο μυαλό μου ότι οι «Σαββατιάτικες Συναντήσεις» θα έπρεπε να ασχοληθούν με το ζήτημα των τροχαίων στην Ελλάδα, μία από τις βασικές, άλλωστε, αιτίες απώλειας ζωών και βαρύτατων τραυματισμών στη χώρα. H πρόσκληση του Συλλόγου «SOS Τροχαία Εγκλήματα – SOSTE», που διαβάσατε εισαγωγικά, μου έδειξε ότι αυτή ήταν η ώρα. Στη συνάντηση αυτή δεν επιτρέπονται, προφανώς, «τρίτοι», καθώς αυτό που ενώνει τα μέλη του συλλόγου είναι το πένθος της απώλειας δικών τους ανθρώπων από τροχαία, η οργή για τη δικαστική αντιμετώπιση των θυτών, σε δεύτερο χρόνο, και ταυτόχρονα η αποφασιστικότητα να αλλάξουν κάτι στη γενικευμένη κουλτούρα ελαφρότητας έναντι της ανθρώπινης ζωής στους δρόμους της Ελλάδας.
Λίγα 24ωρα έπειτα από αυτή τη συνάντηση μνήμης, στα γραφεία του συλλόγου στο κέντρο της Αθήνας, έχω απέναντί μου τον Γιώργο Κουβίδη και την Αντα Μαυράκη, πρόεδρο και μέλος του SOSTE. Και οι δύο βίωσαν την απώλεια την ίδια χρονιά, το 2007. Ο Κουβίδης, ιατρός, διευθυντής του ακτινολογικού τμήματος στο Δρομοκαΐτειο, έχασε τον γιο του όταν οδηγός άλλου αυτοκινήτου παραβίασε ερυθρό σηματοδότη στη Σταδίου και προσέκρουσε με ταχύτητα 120 χιλιομέτρων στο αυτοκίνητο που επέβαινε ως συνοδηγός ο 30χρονος Κώστας. Με λίγους μήνες απόσταση, η Μαυράκη, επίσης ιατρός που σήμερα υπηρετεί στο Κέντρο Υγείας Περιστερίου με βαθμό διευθυντή, πληροφορήθηκε ότι η απόφαση ενός οδηγού ταξί να κάνει αναστροφή στη λεωφόρο Κύμης είχε ως συνέπεια ο 40 ετών σύζυγός της, οδηγός μηχανής, να βρει ακαριαίο θάνατο πέφτοντας πάνω στα κιγκλιδώματα.
Οπως μου εξομολογούνται, δεν είναι μόνον ο κοινός πόνος που τους έφερε κοντά, το 2011 όταν και ιδρύθηκε ο σύλλογος. Είναι και η απόγνωση για τη χαλαρή ποινική αντιμετώπιση της επικίνδυνης οδήγησης στην Ελλάδα. Στην περίπτωση Κουβίδη, με πλήρη καταλογισμό ευθύνης, ο δράστης καταδικάστηκε σε 18 μήνες με αναστολή, χωρίς να κρατηθεί ούτε μία ημέρα και χωρίς, φυσικά, να του αφαιρεθεί η άδεια οδήγησης. Στην περίπτωση Μαυράκη, η οποία έχει δύο κορίτσια, που την ημέρα του δυστυχήματος ήταν 5 ετών και 18 μηνών, ο επαγγελματίας οδηγός τιμωρήθηκε με ποινή δύο ετών με αναστολή.
Τι είναι, όμως, αυτός ο σύλλογος και η ετήσια συνάντηση των μελών του, εν μέσω εορτών; Αφορμή μνήμης; Ευκαιρία αλληλοϋποστήριξης; Εφαλτήριο διεκδίκησης; Και οι δύο μου απαντούν ότι είναι όλα μαζί. Και, κυρίως, οικειότητα.
«Είναι ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορείς να μιλήσεις. Ξέρετε, πολύ γρήγορα ακόμη και η οικογένεια η δικιά σου κουράζεται εντός εισαγωγικών ή σε εγκαλεί να επανέλθεις στην προηγούμενη κατάσταση», εξηγεί ο Γ. Κουβίδης, προσθέτοντας «αλλά αυτό είναι αδύνατο, είτε το παιδί σου χάσεις είτε τον σύντροφό σου». «Νιώθεις πως κανείς δεν θα κουραστεί να σε ακούει, έχει τα ίδια βιώματα με εσένα, και ο ένας πραγματικά βοηθά τον άλλο. Αφορά ανθρώπους από τελείως διαφορετικά μέρη, με διαφορετικό κοινωνικό στάτους και επίπεδα μόρφωσης κι όμως, η δυνατότητα επικοινωνίας, η πραγματική αδελφοσύνη είναι κάτι μοναδικό…».
«Να θυμηθούμε μαζί και να μιλήσουμε γι’ αυτό που μας πονάει», προσθέτει η Αντα Μαυράκη, βάζοντας στη συζήτησή μας και τη βούληση των περίπου 350 μελών του συλλόγου να πιέσουν ώστε σταδιακά να αλλάξει η οδηγική κουλτούρα στην Ελλάδα. Η ίδια θεωρεί ότι η συμπεριφορά των Ελλήνων στο τιμόνι έχει επιδεινωθεί λόγω της κρίσης και ότι η μείωση στον αριθμό των θανατηφόρων δυστυχημάτων τα τελευταία χρόνια οφείλεται μόνον στον περιορισμό των μετακινήσεων λόγω οικονομικών δυσκολιών.
Και οι δύο αναδεικνύουν το ζήτημα της ουσιαστικής ατιμωρησίας, καθώς εκτιμούν πως η αυστηροποίηση της νομοθεσίας θα έστελνε το μήνυμα ότι η πολιτεία, επιτέλους, αντιμετωπίζει με σοβαρότητα το ζήτημα. «Δεν λέμε ότι οι δράστες είχαν “προσωπικά” με το θύμα, αλλά όταν έχεις σκοτώσεις έναν άνθρωπο δεν μπορεί να σε αποδίδουν αμέσως στην κυκλοφορία», σημειώνει ο Κουβίδης, προσθέτοντας ότι το σήμα της ατιμωρησίας το στέλνει η ίδια η πολιτεία, ακόμη και με την παραδοσιακή επιστροφή των πινακίδων στις εορτές.
Τα μέλη του συλλόγου έχουν κάνει σημαντική προσπάθεια για την αλλαγή του ΚΟΚ (μία μείωση της μέσης ταχύτητας κατά 5% στο οδικό δίκτυο προκαλεί μείωση των θανατηφόρων κατά 30% σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) και του Ποινικού Κώδικα. Μάλιστα, είχαν έρθει σε συμφωνία με τον (σ.σ. ως γνωστόν εξαιρετικά ανεκτικό ως προς την ποινική μεταχείριση) τότε υπουργό Δικαιοσύνης Νίκο Παρασκευόπουλο για ένα πακέτο αλλαγών. Ωστόσο, από τον Νοέμβριο του 2016, επί Στ. Κοντονή, «πάγωσαν» τα πάντα και, πλέον, αναμένουν συνάντηση με τον νέο υπουργό Μιχ. Καλογήρου. Κεντρικό τους αίτημα είναι η άμεση αλλαγή της νομοθεσίας για την εγκατάλειψη θυμάτων, καθώς σε αντίθεση με τους… κοινούς πολίτες που βρίσκονται αντιμέτωποι με κακούργημα και φυλάκιση 6 ετών (306 ΠΚ) αν εγκαταλείψουν τραυματία, οι οδηγοί που εγκαταλείπουν τα θύματά τους τιμωρούνται μόλις με 6 μήνες για πλημμέλημα (43 ΠΚ). Επίσης, ζητούν την αναβάθμιση σε κακούργημα παραβάσεων όπως η παραβίαση ορίου ταχύτητας και ερυθρού σηματοδότη, η οδήγηση σε κατάσταση μέθης και η χρήση κινητού, εφόσον λόγω αυτών προκλήθηκε θανατηφόρο ατύχημα. Θέτω το, νομικό και ουσιαστικό, ζήτημα της «εύλογης» ποινής, δεδομένου ότι και οι ίδιοι αναγνωρίζουν ότι ουσιαστική ικανοποίηση των συγγενών που έχασαν τον άνθρωπό τους δεν μπορεί να υπάρξει. Κουβίδης και Μαυράκη, ωστόσο, επιμένουν στην ανάγκη να σταλεί ένα ηχηρό μήνυμα: «Αποτελεί, πλέον, κοινή παραδοχή πως δεν μπορεί να πίνεις δύο μπουκάλια αλκοόλ, να παραβιάζεις το κόκκινο και να οδηγείς. Δεν υπάρχει άλλοθι. Τα ξέρουμε όλα στην εποχή μας». Κλείνοντας τη συνάντηση, τους ερωτώ εάν θα επιμείνουν, ακόμη κι αν βρίσκουν κλειστές πόρτες. «Δεν έχουμε επιλογή… εκπροσωπούμε αυτούς που έχουν φύγει».