Ο Ιταλοαμερικανός πολιτικός Λίον Πανέτα, σημαντικό στέλεχος των κυβερνήσεων Ομπάμα, έχει πει κάτι πολύ ταιριαστό στη δική μας θλιβερή περίπτωση: ότι σε μία δημοκρατία τα πράγματα προχωρούν είτε από την ηγεσία είτε από τις κρίσεις. Απλό, σαφές και σοφό. Πράγματι, αν το σκεφθείτε, έτσι μόνον κινούνται τα πράγματα προς τα εμπρός. Είτε οι ηγεσίες, με την επιρροή που ασκούν, θα τα οδηγήσουν προς την κατεύθυνση που κρίνουν αναγκαία, επειδή μπορούν να την κάνουν αποδεκτή από τον κόσμο είτε η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας, που φέρνει συνήθως η κρίση στους λογικούς ανθρώπους, μας κάνει αμέσως να ξεχωρίσουμε τα σημαντικά από τα δευτερεύοντα και να συγκεντρώσουμε τη δράση και την ενέργειά μας στα πρώτα.
Επειτα από τέσσερα χρόνια κρίσης, είναι μάταιο να ελπίζουμε ότι θα συμβεί το δεύτερο, όσο και αν ο πρωθυπουργός επικαλείται τη θεία παρέμβαση με κάθε ευκαιρία. (Ως γνωστόν, κανείς δεν έχει δει ποτέ το Αγιο Πνεύμα. Μόνον ο Καρατζαφέρης, τότε που κάθησε ένα περιστέρι στην κεφάλα του και είδαμε πού βρίσκεται έκτοτε…). Αν κάτι έχουμε μάθει ώς τώρα από την περιπέτεια στην οποία έχουμε εμπλακεί είναι ότι, στην Ελλάδα, το λογικό σπανίως ταυτίζεται με το αυτονόητο. Και μόνο το γεγονός ότι μια σημαντική μερίδα του εκλογικού σώματος, που κλίνει προς τον ΣΥΡΙΖΑ, θεωρεί ότι η αυτονόητη απάντηση στην κρίση είναι εμείς μεν να αρχίσουμε ξανά να δημιουργούμε ελλείμματα, οι δε ξένοι να μας σβήσουν το χρέος κι από πάνω να μας χρηματοδοτήσουν με όρους μη δανειοδοτικούς (από την καλή τους καρδιά, δηλαδή) ώστε να πάρει μπρος η οικονομία, νομίζω ότι επαληθεύει τον ισχυρισμό μου.
Αφού λοιπόν λείπει η λογική, με αποτέλεσμα η κρίση να μην μπορεί να λειτουργήσει ως ευκαιρία, δεν μας μένει παρά η ελπίδα στην ηγεσία. Λυπάμαι αν σας απογοητεύω, αλλά και αυτή η ελπίδα είναι φρούδα. Εδώ, στη χώρα όπου κάποτε η προσφώνηση «αρχηγέ» ήταν συνώνυμη του «μεγάλε» ή «φίλε», έχουμε περάσει από την εποχή των αρχηγών στην εποχή των αρχηγίσκων. Κάποτε ασφυκτιούσαμε με την ενός ανδρός αρχή και δεν κουραζόμασταν να στηλιτεύουμε ως αρχηγικά τα κόμματα που είχαμε. Σήμερα, ο μόνος συνεκτικός ιστός των κομμάτων είναι η εξουσία ή η προσδοκία της. Δεξιά, Αριστερά και Κέντρο βρίσκονται σε κατάσταση πολυδιάσπασης, με ηγεσίες αδύναμες και ασταθείς.
Είμαστε στην εποχή των Σελευκιδών. Και είναι λογικό να συμβαίνει αυτό. Διότι, όταν το ίδιο το σύστημα αμφισβητείται και η επιβίωσή του είναι αμφίβολη, οι ηγεσίες χάνουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους. Ο κόσμος παύει να είναι συντεταγμένος, οι δομές της οργάνωσης καταρρέουν, το μέλλον γίνεται αβέβαιο, η ισχύς των ηγεσιών εξασθενίζει. Γιατί, λ.χ., οι προερχόμενοι από αγροτικές περιφέρειες βουλευτές της συμπολίτευσης να μην πιέζουν για την απαλλαγή των αγροτών από τη φορολόγηση και, πολύ περισσότερο, γιατί να μην ελπίζουν βασίμως ότι η επιθυμία τους θα ικανοποιηθεί; Υπό τις παρούσες συνθήκες, κανείς δεν μπορεί να προδικάσει το μέλλον των κομμάτων ως μηχανισμών με επιρροή στην κοινωνία, ενώ οι τοπικές κοινωνίες, στις οποίες αναπόφευκτα οι βουλευτές κάποτε θα επιστρέψουν, είναι μάλλον βέβαιο ότι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν.
Δείτε και το άλλο. Κάποτε, σε εποχή όχι πολύ μακρινή, ήταν μέγα θέμα η ίδρυση κόμματος από έναν προβεβλημένο και δημοφιλή πολιτικό ―θυμηθείτε το ΚΕΠ του Αβραμόπουλου. Σήμερα σχεδόν ο κάθε φουκαράς που διαφωνεί με τη γραμμή του κόμματος στο οποίο ανήκει ιδρύει το δικό του: Νικολόπουλοι, Ζώηδες, Λοβέρδοι και δεν συμμαζεύεται. Για πολλούς από αυτούς η ηγεσία είναι η πόρτα που οδηγεί στην οριστική έξοδο. (Αλήθεια, η Λούκα και ο Καστανίδης τι απέγιναν;). Το σύνολο του πολιτικού κόσμου αρχίζει να θυμίζει επικίνδυνα την άλλοτε διασκεδαστική για τη γραφικότητά της εξωκοινοβουλευτική Αριστερά ― με την εξαίρεση, ίσως, της ίδιας της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, καθώς οι κυριότερες δυνάμεις της έχουν σήμερα συσπειρωθεί πίσω από τον αριστερό λαϊκισμό του ΣΥΡΙΖΑ.
Ας πάρουμε τα υπάρχοντα κόμματα ένα προς ένα. Μετά το τραγικό εκλογικό αποτέλεσμα του Μαΐου 2012, το μόνο που διατήρησε τον Αντώνη Σαμαρά στην ηγεσία της Ν.Δ. ήταν ότι η ανόητη διαδικασία της εκλογής από τη βάση (αυτό ήταν το πραγματικό έγκλημα του Γιώργου Παπανδρέου εις βάρος του τόπου…) δεν επέτρεπε την αντικατάστασή του. Αν στις Ευρωεκλογές, οι οποίες καλώς ή κακώς τείνουν να πάρουν τις διαστάσεις δημοψηφίσματος για την ακολουθούμενη πολιτική, η Ν.Δ. υπολείπεται κατά πέντε ή περισσότερες μονάδες του ΣΥΡΙΖΑ, πόσο σίγουρος μπορεί να αισθάνεται στη θέση του ο αρχηγός της; Κρίνοντας από όσα ακούω και τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύω το λεγόμενο κλίμα, πολύ αμφιβάλλω. Αλλά, φυσικά, μπορεί να πέφτω έξω ― δεν θα είναι η πρώτη φορά.
Στον ΣΥΡΙΖΑ, τώρα, η εικόνα της παντοδυναμίας του Αλέξη Τσίπρα είναι τελείως απατηλή ― τολμώ να πω μάλιστα ότι ίσως να είναι η πιο καλά οργανωμένη απάτη από αυτές που δεν έχουν αποκαλυφθεί ακόμη. Ο βαθύς ΣΥΡΙΖΑ, των παλαβών και διαταραγμένων που ομνύουν στον Λένιν και ονειρεύονται ρεβάνς του σοσιαλισμού, δεν τον υπολογίζουν καθόλου. Προσέξτε μόνο με πόσο κατάφωρο τρόπο, κάθε φορά που ο Τσίπρας επιχειρεί στροφή λίγων μοιρών προς την πραγματικότητα, πετάγεται ο Παναγιώτης Λαφαζάνης για να τον επαναφέρει στην επαναστατική ορθότητα. Αλλά και ο ίδιος ο Τσίπρας έχει δείξει, ώς τώρα, ότι αν ένα πράγμα φοβάται περισσότερο οιουδήποτε άλλου είναι να διαταράξει τις υπάρχουσες ισορροπίες στο κόμμα του. Οπου συναντά εμπόδιο αμέσως κάνει πίσω και διορθώνει ― και αυτό ισχύει στα πάντα, από τη συγχώνευση των συνιστωσών μέχρι την οικονομική πολιτική.
Προχωρώντας παρακάτω, τα πράγματα γίνονται χειρότερα. Ο Βενιζέλος είναι ουσιαστικά τελειωμένος και, επειδή είναι έξυπνος άνθρωπος, το γνωρίζει και βολοδέρνει όπως μπορεί για την πολυπόθητη συνάντηση με τους «58» και την ευρύτερη Κεντροαριστερά, δέσμιος και αυτός όμως του βαθέος ΠΑΣΟΚ των Σκανδαλίδηδων. Οσο για τον μπαρμπα-Φώτη της ΔΗΜΑΡ, εκεί πια κι αν γίνεται το «έλα να δεις», ιδίως αφότου προέκυψε η κίνηση των «58»! Αν κάτι σώζει τα προσχήματα και δεν το έχουν κάνει ακόμη σκορποχώρι, είναι επειδή ο αρχηγός δεν είναι κακός άνθρωπος και, με την όψη του αγαθού γέροντα που έχει, δεν σου πάει να τον στενοχωρήσεις. (Βγάζει από μέσα σου ό,τι έχει απομείνει από το καλό παιδί που ήσουν κάποτε…). Ως και για τη Χρυσή Αυγή του Fuehrerprinzip διαβάζουμε κατά καιρούς περί αμφισβήτησης ηγεσίας, αλλά το λέω με επιφύλαξη γιατί η συγκεκριμένη περίπτωση ανήκει σε άλλον κόσμο.
Εκτός των άλλων, η κρίση αποκάλυψε τις ηγεσίες στις πραγματικές διαστάσεις τους: έδειξε την ανεπάρκειά τους. Με την πολιτική να έχει δυσφημισθεί στο έπακρο και, ώς ένα βαθμό, αδίκως, με τα καλύτερα μυαλά της χώρας να φεύγουν στο εξωτερικό και το σύστημα υπό διάλυση, ας μην περιμένουμε σύντομα να αναδειχθούν ηγεσίες άξιες λόγου. Δεν είναι συμπτωματικό ότι ο Τσίπρας είναι ένα παιδί του κομματικού σωλήνα, με όλη τη βλαχιά και την ξιπασιά του συστήματος που τον δημιούργησε. Ούτε ότι όλος ο αγώνας του εξαντλείται στην προσπάθεια να θυμίσει τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Ας αφήσουμε λοιπόν τη διαδικασία της διάλυσης να ολοκληρωθεί. Φαίνεται ότι είναι η προϋπόθεση απαραίτητη για να περάσουμε στο καινούργιο…