Εχω κάνει πολλές φορές την ίδια σκέψη: είμαι (κατά φαντασίαν) εύπορος και έχω τη δυνατότητα να «σώσω» κάποιο από τα πολλά προπολεμικά αθηναϊκά κτίρια που δεν είχαν την τύχη με το μέρος τους και πρόλαβαν την εποχή μας έρημα, κακοποιημένα, αγνώριστα ερείπια, πια, χωρίς καμιά ανθρώπινη ανάσα να ζεσταίνει εδώ και πολύ καιρό τα ξεφλουδισμένα τους ντουβάρια.
Ποιο διαλέγω ανάμεσα στα τόσα που μάθαμε να προσπερνάμε στις βόλτες μας στους πιο κεντρικούς δρόμους της πόλης; Δύσκολη ερώτηση, αλλά όχι και τόσο: επιλέγω το Μέγαρο Αθηνογένους στο λιγότερο ευνοημένο τμήμα της οδού Σταδίου, ανάμεσα στην πλατεία Κλαυθμώνος και την Ομόνοια.
Προσωπικά δεν το θυμάμαι ποτέ σε καλή κατάσταση, όμως το Μέγαρο Αθηνογένους αφηγείται ένα σημαντικό κεφάλαιο της αθηναϊκής ιστορίας στο τέλος του 19ου αιώνα ως το μοναδικό εναπομείναν, σήμερα, κτίριο μιας άτυπης αρχιτεκτονικής τριλογίας που φέρει υπογραφές Γάλλων αρχιτεκτόνων και συνδέει με έναν ακόμη τρόπο τρεις σημαντικές οικογένειες Ελλήνων ομογενών (Αθηνογένους, Βούρου, Σκουλούδη).
Αλλά δεν ασχολούμαστε με το Μέγαρο Αθηνογένους για να εκπληρώσω ή να δημοσιοποιήσω προσωπικές φαντασιώσεις. Ευτυχώς, το λαμπρό κτίριο της οδού Σταδίου δεν θα περιμένει εμένα να γίνω πλούσιος. Για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες διαφαίνεται στον ορίζοντα ρεαλιστική πρόταση αποκατάστασης του επιβλητικού μεγάρου. Ηδη βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες καθαρισμού που προωθούν οι ιδιοκτήτες και οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού με στόχο να προχωρήσουν σε πλήρη στατική αποτύπωση του κτιρίου και σε σύνταξη στατικής μελέτης σύμφωνα με παλαιότερη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων (Απρίλιος 2012). Η έναρξη των εργασιών καθαρισμού εκφράζουν την αποφασιστικότητα των ιδιοκτητών να προχωρήσουν στη σύνταξη μελέτης αποκατάστασης και στη συνέχεια στην έναρξη των εργασιών, που θα αναγεννήσουν ένα κρυμμένο αρχιτεκτονικό διαμάντι του κέντρου της Αθήνας.
Τυπικά ως ιδιοκτήτες εμφανίζονται οι εταιρείες Korovina Ent. Co. Ltd, Apure Ent. Co. Ltd, Lagadia Ent. Co. Ltd Boyaca Ent. Co., όλες κυπριακών συμφερόντων. Ομως πίσω από την αγορά και την επιθυμία για αποκατάσταση και αξιοποίηση του κτιρίου βρίσκεται γνωστός εφοπλιστής, κυπριακής καταγωγής.
Πέντε ορόφων
Το σχέδιο προβλέπει πλήρη αποκατάσταση του διατηρητέου κτιρίου και ανέγερση σύγχρονης οικοδομής. Αντίθετα με σχέδιο που είχαν εμφανίσει προηγούμενοι ιδιοκτήτες στα μέσα της δεκαετίας του ’90, το νέο κτίριο θα έχει πέντε (αντί για οκτώ) ορόφους και θα κατασκευαστεί σε απόσταση σχεδόν έξι μέτρων από το Μέγαρο Αθηνογένους. Τα δύο κτίρια, δηλαδή, θα είναι εντελώς ανεξάρτητα και θα τα χωρίζει μικρός αύλειος χώρος, όπου πιθανότητα θα μπορούσε να λειτουργήσει σύγχρονο καφενείο. Στόχος των επενδυτών είναι το αποκατεστημένο μέγαρο να λειτουργήσει ως ενιαίος εμπορικός χώρος.
Το Μέγαρο Αθηνογένους χτίστηκε περί το 1880 σε σχέδια Γάλλου αρχιτέκτονα χωρίς ακόμα να είμαστε σίγουροι για το όνομά του. Στέγασε, ανάμεσα σε άλλα, και το αθηναϊκό κατάστημα της Οθωμανικής Τράπεζας, ένα από τα σημαντικότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της εποχής, στοιχείο που επαυξάνει την ιστορική υπεραξία του κτιρίου.
Ο,τι έμεινε από μια «τριλογία»
Το Mέγαρο Αθηνογένους είναι το μόνο κτίριο που επιβίωσε από μία άτυπη «τριλογία» που σχημάτιζε με τα Μέγαρα Βούρου (Σταδίου και πλατεία Συντάγματος, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Athens Plaza) και Σκουλούδη (εκεί όπου χτίστηκε αργότερα το ξενοδοχείο King George, επίσης στο Σύνταγμα). Ολα χτίστηκαν στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Οπως αποκαλύπτει η φωτογραφία της πλατείας κοντά στο 1900, τα τρία κτίρια κατοικιών ισάριθμων επιφανών ανδρών της νεοσύστατης αθηναϊκής αστικής τάξης που εκπροσωπούσαν το ομογενειακό κεφάλαιο, εμφανίζουν συγγενή μορφολογία, ένα κράμα αττικού κλασικισμού (ξεχωρίζουν οι ιωνικές παραστάδες στη νεοκλασική σύνθεση) με πολλές γαλλικές νεομπαρόκ επιρροές.
Η σημερινή κατάσταση του Μεγάρου Αθηνογένους είναι αποκαρδιωτική. Δεν υπάρχει ο κεντρικός εξώστης του ορόφου, ούτε η στέγη ούτε το μεγαλύτερο μέρος από τα ξύλινα πατώματα. Επιπλέον, στην όψη παρατηρούνται αποκολλήσεις και πτώσεις επιχρισμάτων και διακοσμητικών στοιχείων. Τα κατακόρυφα στοιχεία διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Η περίτεχνη κλίμακα προς τον όροφο έχει καταστραφεί. Αντίθετα, σε καλύτερη κατάσταση βρίσκονται οι οροφές των ισόγειων καταστημάτων. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του κτιρίου διατηρούνται σε μεγάλο βαθμό, αν και έχουν υποστεί φθορές και αλλοιώσεις λόγω παλαιότητας, εγκατάλειψης και έλλειψης συντήρησης: για παράδειγμα, τα μαρμάρινα σκαλοπάτια της πλαϊνής στοάς διατηρούνται σε καλή κατάσταση όπως και οι κίονες της πρόσοψης. Σώζονται δείγματα του ζωγραφικού διάκοσμου στο εσωτερικό. Στην οροφή της δεξιάς στοάς ο υπάρχων ζωγραφικός διάκοσμος διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Και σύμφωνα με απόφαση του ΚΣΝΜ, θα πρέπει να διατηρηθεί επιτόπου τόσο στις οροφές όσο και στους τοίχους. Στα σημεία των τοίχων που έχει καταπέσει ο ζωγραφικός διάκοσμος θα πρέπει να διερευνηθούν τα επί του δαπέδου υπολείμματα, προκειμένου να γίνει ανασύσταση των μοτίβων.