Πήρε αρκετά χρόνια στους Αμερικανούς αναλυτές να αντιληφθούν την ισχυρή πολιτική διάσταση της Ευρωζώνης, η οποία κράτησε το ευρώ ανέπαφο παρά τη σφοδρή κρίση χρέους. Οσο όμως η οικονομία στις πληγείσες χώρες παραμένει αναιμική, αυτός ο συνεκτικός ιστός εξακολουθεί να δοκιμάζεται.
Ερευνα της Pew Research, που διενεργήθηκε στις αρχές της άνοιξης, επισημαίνει τη βαθιά επιφυλακτικότητα των Ελλήνων για πολλές πτυχές του ευρωπαϊκού σχεδίου και προειδοποιεί ότι η ανάκαμψη της εικόνας της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι εύθραυστη σχεδόν σε όλες τις χώρες.
Μία αξιοσημείωτη εξαίρεση είναι το ίδιο το ευρώ, το οποίο υποστηρίζει σταθερά το 69% των Ελλήνων (το ποσοστό όσων θέλουν να επιστρέψει η χώρα στη δραχμή αυξήθηκε κατά μία μονάδα, στο 26%).
Η στάση αυτή είναι εντυπωσιακή με δεδομένο πόσο έχει πληγεί από την κρίση η ελληνική οικονομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ιταλία, η οποία γλίτωσε το πρόγραμμα στήριξης, το 44% θέλει να γυρίσει πίσω στη λιρέτα.
Το ελληνικό ποσοστό υποστήριξης στο ευρώ είναι το δεύτερο υψηλότερο, πίσω μόνο από το 72% της Γερμανίας. Η διαφορά με τη Γερμανία, όμως, είναι στο οικονομικό κλίμα. Στη Γερμανία το 85% των ερωτηθέντων είναι ικανοποιημένο με την κατάσταση της οικονομίας, ενώ μόνο το 20% φοβάται επιδείνωση των συνθηκών το επόμενο έτος. Ετσι, δεν είναι δύσκολο για τους Γερμανούς να δηλώσουν, σε ποσοστό 63%, ότι η χώρα τους έχει ευνοηθεί από την οικονομική ενοποίηση.
Στην Ελλάδα, αντίθετα, μόλις το 2% χαρακτηρίζει την κατάσταση της οικονομίας καλή (ήταν 1% πέρυσι). Για τους επόμενους 12 μήνες, το 53% θεωρεί πως η κατάσταση θα επιδεινωθεί, ποσοστό που είναι το υψηλότερο της έρευνας (παρά ταύτα, είναι πολύ χαμηλότερο από το 64% που είχαν απαντήσει οι Ελληνες πέρυσι).
Το πιο σημαντικό πάντως είναι το γεγονός ότι μόλις το 17% των Ελλήνων θεωρεί ότι η οικονομική ενοποίηση έχει ευνοήσει την ελληνική οικονομία, ενώ το 68% δεν πιστεύει ότι η Ε.Ε. προάγει την ευημερία. Μπορεί το ποσοστά αυτά να είναι καλύτερα από πέρυσι, αλλά εξακολουθούν να υποσκάπτουν την πολιτική επιλογή της παραμονής στην Ευρωζώνη. Πόσο μάλλον που η κοινή γνώμη στην Ελλάδα θεωρεί ότι η Ε.Ε. δεν έδωσε αρκετή οικονομική στήριξη στις χώρες που βρέθηκαν σε κρίση, εκτίμηση που δεν μοιράζονται οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι (με την εξαίρεση του 53% των Ιταλών).
Επιπλέον, ένα συντριπτικό 98% θεωρεί την ανεργία πολύ μεγάλο πρόβλημα, και ακολουθεί το υψηλό χρέος με 89%. Αν δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα με τη βοήθεια των εταίρων μας, ποιο είναι το όφελος, διερωτάται η ελληνική κοινή γνώμη: Πλέον, μόνο ένας στους τρεις Ελληνες έχει θετική γνώμη για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ακόμη χαμηλότερη είναι η εκτίμηση για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – ίσως λόγω και της συμμετοχής των δύο τελευταίων στην τρόικα.
Το 2004, όταν η Ελλάδα προήδρευε του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η εμπιστοσύνη στην Ε.Ε. ήταν στο ζενίθ της. Συνέβαλε σε αυτό και η ίδια η προεδρία, που έφερε τα ευρωπαϊκά όργανα στην Ελλάδα και έδωσε στους Ελληνες μία ευκαιρία να αισθανθούν ότι συνδιαμορφώνουν το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Δέκα χρόνια μετά η, σημερινή προεδρία έχει πιο περιορισμένο ρόλο για θεσμικούς, πολιτικούς και οικονομικούς λόγους.
Η αλλαγή στις εκτιμήσεις των πολιτών είναι δραματική: Το 85% των Ελλήνων εκτιμά ότι η Ε.Ε. δεν καταλαβαίνει τις ανάγκες των πολιτών της χώρας και το 80% θεωρεί ότι η φωνή του δεν μετράει στην Ευρώπη. Οι αποκαλύψεις μάλιστα για το δραματικό παρασκήνιο της νύχτας των Καννών και τις αντιδράσεις που προκάλεσε η πρωτοβουλία του Γιώργου Παπανδρέου για το δημοψήφισμα, ενισχύουν αυτό το αίσθημα.
Το φιλόδοξο πολιτικό σχέδιο μπορεί να ήταν αυτό που κράτησε την Ευρωζώνη ενωμένη κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αν όμως δεν επιδείξει σύντομα και οικονομικό έργο, κανείς δεν θα πρέπει να θεωρεί δεδομένο τον μελλοντικό πολιτικό προσανατολισμό της χώρας.
