ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ
Πάπισσα Ιωάννα
σκηνοθ.: Δημήτρης Μαυρίκιος
Θέατρο: Πειραιώς 260 (Φεστιβάλ Αθηνών)
Την τελευταία βραδιά του Φεστιβάλ Αθηνών (31/7) που είδα την παράσταση, οι πολλοί πιστοί της Πειραιώς αλλά και του Μαυρίκιου γέμισαν τον προβληματικό χώρο Η, σχεδόν ασφυκτικά. Το ίδιο συνέβη, έμαθα, και στην τριπλή επανάληψη της παράστασης τον Σεπτέμβριο, στον ίδιο χώρο.
Δεν έσπευσα τότε να γράψω. Ηθελα να περιμένω την ολοκλήρωση της παράστασης αφού εξαρχής δηλώθηκε «εν εξελίξει». Εξαιτίας αυτού ίσως (πλάι στην ενδιαφέρουσα έμπνευση, στους τολμηρούς συσχετισμούς, στις χιουμοριστικές πτυχές και στην παρουσία της Ράνιας Οικονομίδου ως Κορνηλίας Ροδοκανάκη-Ροΐδη) βρήκα όντως πολλές ατέλειες, αδυναμίες και ελλείψεις. Ελπιζα στην ολοκλήρωσή της τον χειμώνα, αλλά ματαίως.
Εκανα πολλές σκέψεις για τους λόγους της ιδιαίτερης ζήτησης εκ μέρους του κοινού, ώστε να δοθεί εκτάκτως και μεταμεσονύχτια παράσταση! Να είναι ο ίδιος ο τολμηρός, μεσαιωνικός θρύλος του 9ου αιώνα πάνω στον οποίο έγραψε το μοναδικό του μυθιστόρημα ο Εμμανουήλ Ροΐδης; Να είναι το γεγονός του αφορισμού του από την Εκκλησία και της δικαστικής του δίωξης από την πολιτεία; Να είναι η μικρή υποσημείωση: ακατάλληλο για ανηλίκους; Να έκανε τον γύρο των θεατρόφιλων η ενδιαφέρουσα απόπειρα του Μαυρίκιου να συζεύξει σε ένα θεατρικό άρμα έργο και βιογραφία του Ροΐδη με κέντρο τη λαμπερή προσωπικότητα της μητέρας του Κορνηλίας, που αρκετά κοινά είχε ως παιδί με την Ιωάννα; Ή μήπως «δούλεψε» η φήμη, σε θεατρόφιλους και μη, των μαζικών οργίων στο μοναστήρι με τις, ατυχώς, ευτελείς και ευτελώς γαργαλιστικές σκηνές τους – τόσο ξένες προς την αισθητική λεπτότητα του Μαυρίκιου; Αποκλείεται να μην έγινε αντιληπτή η αγωνιώδης μα άγονη προσπάθεια να στηθούν φελινικά αυτές και άλλες ερωτικές σκηνές με την αισθητική του επί τούτου αντιαισθητικού, που δέσποζε σε γυμνούς και ημίγυμνους, ερωτικά συμπλεκόμενους ηθοποιούς!
Αποκλείεται να μην έγινε αντιληπτή η ερασιτεχνική σχεδόν εκφορά του υποκριτικού αλλά κι επεξηγηματικού λόγου από πολλούς, νεότερους ηθοποιούς, καθώς και οι υπερβολικές προσδοκίες από τη μέτρια ερμηνεία της Γιούλικας Σκαφιδά στον ατελή (συγγραφικά) ρόλο της Ιωάννας. Αμφιβάλλω επίσης αν ο λόγος της προσέλευσης ήταν ο συχνά αμήχανος, τόσο ως Ροΐδης όσο και ως εραστής/μοναχός Φλουμένιος του Αλέξανδρου Βάρθη, δυσβάσταχτα και διπλά επιφορτισμένου με δύο φέροντες (και όντως ταυτόσημους) ρόλους.
Μήπως έπαιξε ρόλο η επί οθόνης, στο βάθος της σκηνής, σχολιαστική, τολμηρή ή κωμική παρέλαση γνωστών ονομάτων του θεάτρου όπως της Κιτσοπούλου, του Καραθάνου, της Ερης Ρίτσου κ.ά.;
Θα ήταν ευτύχημα να λειτούργησαν τελικά μόνον οι θεατρικές και κινηματογραφικές επιτυχίες του Μαυρίκιου, η φήμη για μια παράξενη μείξη πολλών ιστοριών με σασπένς, ιστορικά άλματα και τολμηρές εικασίες, και πάνω απ’ όλα, η από στόμα σε στόμα διαβεβαίωση της καταλυτικής για την παράσταση σκηνικής αφήγησης της Ράνιας Οικονομίδου στον ρόλο της φωτισμένης, μορφωμένης, δυναμικής, τυφλής στα γεράματα μητέρας του κωφού Ροΐδη, Κορνηλίας. Η οποία, όπως με κύρος διηγείται η ηθοποιός στις τόσο χαρακτηριστικές εμφανίσεις της ανάμεσα στη «μεσαιωνική» δράση, πουλήθηκε σκλάβα σε Τούρκο πασά στα οκτώ της, έζησε ως βοσκοπούλα στα βάθη της Ανατολίας τέσσερα χρόνια, εξαγοράστηκε ανέλπιστα και πανάκριβα από τους δικούς της στο Λιβόρνο, εκεί ξαναθυμήθηκε τα ελληνικά, μορφώθηκε, έμαθε γλώσσες, παντρεύτηκε δι’ αλληλογραφίας τον πατέρα του Ροΐδη, έζησαν στην Ιταλία, πήγαν μαζί στην Αίγυπτο απ’ όπου γύρισε χήρα στην Ελλάδα. Εκεί, μένει αχώριστη με τον γιο της «Μάνο» και την έγνοια του άλλου ξενιτεμένου της γιου, Νικολή, που και μετά την αυτοκτονία του στη Νίκαια της Γαλλίας, συνεχίζει να τον θεωρεί ζωντανό καθώς ο «Μάνος» τής διαβάζει «γράμματά του», που ο ίδιος γράφει.
Η Οικονομίδου επιτυγχάνει στις «τυφλές», ανιχνευτικές, διαγώνιες πορείες της επί σκηνής –προοίμια της λιτής, κάπως αυτοσαρκαστικής αφηγηματικής συνέχειας του ταραχώδους βίου της– να αποτελεί κάθε φορά γεγονός.
Γεγονός θεατρικό και υφολογική εξαίρεση από την υπόλοιπη περιρρέουσα μετριότητα που χαρακτηρίζει τη φιλόδοξη ιδέα (εν εξελίξει) του Μαυρίκιου. Και που εύχομαι, σύντομα, να ολοκληρωθεί με τη δραματουργική, αισθητική και υποκριτική αρτιότητα που της αξίζει.