Τα αρχαϊκά ήθη της πολιτικής μας ζωής μπορεί να μην ανοίγουν καμιά προοπτική στην ελληνική κοινωνία, καλύπτουν όμως το κενό παράγοντας τοτέμ. Κάποτε, ένα από τα επιχειρήματα της Αριστεράς για το πολύπαθο άγαλμα του Τρούμαν ήταν ότι τα αποκαλυπτήριά του έγιναν όσο ο πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν εν ζωή. Ο κ. Γλέζος και ο κ. Θεοδωράκης μπορεί να μην ευτύχησαν να δουν ακόμη το άγαλμά τους στην πλατεία Συντάγματος, διότι σε καμία υποδεεστέρα αυτής δεν θα δέχονταν να ποζάρουν για την αιωνιότητα, όμως οι περιστάσεις, συνηγορούσης και της ιδιοσυγκρασίας τους, τους έχουν αναγορεύσει σε τοτέμ του εθνολαϊκισμού.
Η διαφορά είναι ότι όταν το τοτέμ είναι ακόμη εν ζωή, σε αντίθεση με τα πολύχρωμα ξόανα που λάτρευαν οι πρωτόγονοι, ενδέχεται να διεκδικήσει και τα δικαιώματά του από τους ζωντανούς. Οπερ και εγένετο, όταν ο κ. Γλέζος ζήτησε συγγνώμη από τους πιστούς του, που ο ίδιος τους ξεγέλασε υποσχόμενος την «ελευθερία» από τον ζυγό του Μνημονίου, η οποία δεν ήλθε. Προκειμένου, δε, ο κ. Τσίπρας να προλάβει και δεύτερο χρησμό, χτύπησε την Τρίτη το πρωί το κουδούνι του κ. Θεοδωράκη για να υποβάλει τα σέβη του. Ηταν το δεύτερο προσκύνημα σε μνημείο της Αντίστασης μετά την Καισαριανή. Και ας μου συγχωρεθεί η κάπως βέβηλη αυτή εισαγωγή, όμως και ο μεν και ο δε έχουν αποδεχθεί ασμένως τον ρόλο του Ιερού Συμβόλου της Αντίστασης κατά των «γερμανοτσολιάδων», και τώρα που μάλλον κανείς πολιτικός δεν θα μπορεί να κατηγορήσει τον άλλον για «γερμανοτσολιά», θα πρέπει και αυτοί να προσαρμοσθούν στο νέο λεξιλόγιο.
Τα παιχνίδια με τις λέξεις και τα σύμβολα ποτέ δεν είναι αθώα –κοινοτοπία μεν, αλλά την επαναλαμβάνω γιατί έχουμε την τάση να την ξεχνάμε. Oπως κι έχουμε την τάση να ξεχνάμε ότι μπορεί σήμερα ο κ. Τσίπρας να επιμένει να μετονομάζει την τρόικα σε «θεσμούς» και τον κ. Σόιμπλε σε ηττημένο, πριν όμως από μερικούς μήνες, ο κ. Σαμαράς μιλούσε για «success story» κι επέμενε πως η τρόικα δεν θα ξαναπατήσει ποτέ το πόδι της στην Ελλάδα. Κοινώς, το δράμα δεν αλλάζει.
Ο δε λεγόμενος κεντρώος χώρος, οι αμιγώς ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις, θα πρέπει κάποτε να συνειδητοποιήσουν πως δεν έχασε μόνον επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχέθηκε ανάκαμψη από τη συνεχή «φτωχοποίηση» –τι λέξη κι αυτή. Εχασε και λόγω ύφους. Πολύ απλά, ελάχιστοι άντεχαν ακόμη την πατερναλιστική νουθεσία του κ. Σαμαρά που, κουνώντας το δάχτυλο, έλεγε πως, αν διαβάσουμε τα μαθήματά μας, «θα μας ανταμείψει με διακοπές στη Μύκονο το καλοκαίρι». Οι λεγόμενοι «λαϊκιστές» της Ν.Δ., τους οποίους κινητοποίησε όταν ο ίδιος είχε παραδώσει τα όπλα, συνέχιζαν τις νουθεσίες φωνάζοντας περισσότερο και υιοθετώντας πιο θυμωμένο ύφος. Με δυο λόγια: στις δημοκρατίες δεν φτάνει να είσαι ρεαλιστής. Πρέπει να πείθεις κιόλας. Κι αν ο κεντρώος χώρος δεν βρει τον τρόπο να αλλάξει ύφος πολιτικής, ο ρεαλισμός του θα πέφτει στο κενό. Απ’ αυτήν την άποψη, με τις αποστάσεις που πήρε ο κ. Γλέζος μάλλον εξυπηρετεί το ύφος του κ. Τσίπρα, το νέο ευρωπαϊκό ύφος, για την ακρίβεια, που θέλει να επιβάλει ο κ. Τσίπρας στο κόμμα του. Και στο οποίο τα παλιά τοτέμ δεν έχουν ρόλο παρά μόνον διακοσμητικό. Ο κ. Τσίπρας, ο οποίος γνωρίζει ότι δεν έφτασαν οι υποσχέσεις που μοίραζε γενναιόδωρα για να κερδίσει τις εκλογές. Του χρειαζόταν και η ανία και η ψυχική κόπωση του εκλογικού σώματος, που περίμενε μια ευκαιρία για να διασκεδάσει τα σπασμένα νεύρα του. Πόσο χρόνο έχει μπροστά του, αυτό, νομίζω, εξαρτάται από το πολιτικό ήθος με το οποίο θα επενδύσει το ύφος του.