ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΗΤΣΟΣ
Οι ιστορίες θα μας σώσουν. Ενα ημερολόγιο του 2014
εκδ. Πόλις, σελ. 539
Τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο καλλιεργημένο; Τι είναι αυτό που προικίζει ένα μυαλό με τις αρετές του στοχασμού, της απόστασης και του αυτοσαρκασμού; Για ποιο λόγο αφηνόμαστε στη σαγήνη κάποιων σταθερών αναφορών, όπως είναι η αναγνωστική συνήθεια μιας εφημερίδας ή ακόμη ειδικότερα, μιας στήλης; Ορισμένες φορές η υπερέκθεση στην προσωπικότητα πίσω από μία υπογραφή λειτουργεί αμφίσημα, μπορεί, δηλαδή, να ραγίσει την αναγκαία συνθήκη της φαντασίωσης και της προσωπικής προβολής, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό.
Στην περίπτωση του Μιχάλη Μητσού, με το εξαντλητικό ημερολόγιο «Οι ιστορίες θα μας σώσουν», αισθάνθηκα ότι διάβαζα τη στήλη του στα «Νέα» επί 365 φορές, αλλά χωρίς στοιχείο επανάληψης. Ενιωσα να διευρύνω τη ματιά μου πάνω σε ένα τοπίο, γεωφυσικό, πολύπτυχο και υβριδικό, διαμορφωμένο με το απολύτως προσωπικό και αναγνωρίσιμο ύφος του Μιχάλη Μητσού. Οταν μιλάμε για ύφος, εννοούμε, εν προκειμένω, μία στάση ζωής, το στίγμα του ανθρώπου, το αποτύπωμα αυτού που θα αποκαλούσαμε προσωπικό πολιτισμό. Και αν μου έμεινε μία επίγευση από την ανάγνωση αυτής της καλειδοσκοπικής περιδίνησης στην επικαιρότητα, στη λογοτεχνία, στα ξεχασμένα και στα υποτιμημένα του κόσμου, στα όμορφα και στα πικρά, στα απρόσμενα και στα αποκαλυπτικά, είναι αυτή της συγγένειας, της εκμυστήρευσης, της συνομολογίας και της παρηγοριάς. Γιατί, αν κάτι απειλείται στις μέρες μας είναι η αίσθηση (και η εξ αυτής πίστη) ότι υπάρχει ένας ιστός, ένα δίκτυο και ένα δίχτυ.
«Πανοπτικόν»
Ο Μιχάλης Μητσός οργανώνει ένα «πανοπτικόν», ένα πύργο επόπτευσης ενός ωκεανού πραγματολογικού υλικού, από την πολιτική και την ιστορία ώς τη λογοτεχνία, την ποίηση, τον κινηματογράφο και τη μουσική. Αυτή την πλημμυρίδα της γνώσης τη σπάει, τη διαθλά και επί της ουσίας την ενισχύει, τη νομιμοποιεί και τη γεμίζει σάρκα, με τις σκέψεις του, τα σπαράγματα αναμνήσεων και το ισχυρό νήμα των συνειρμών του, που σταδιακά, μέρα τη μέρα (όσο προχωράει το ημερολόγιο), χτίζουν ένα παράλληλο σύμπαν.
Και είναι αυτοί οι συνειρμοί, αναβλύζοντες από την παρατήρηση, το διάβασμα και το βίωμα, που διευρύνουν τη φύση του «Ημερολογίου» και το προβιβάζουν στον ευκταίο στόχο του. Να είναι, δηλαδή, μία ανάγνωση της καθημερινότητας διπλής όψεως, αλλά με ενιαία φύση, με διάθεση ολική και πρόθεση καθολική. Αυτό που διατρέχει τη γραφή του Μιχάλη Μητσού είναι οι υψηλές εσωτερικές ταχύτητες (από δίψα για τόσο πολλά πράγματα) που, όμως, εκβάλλουν στον αναγνώστη με μέτρο, με σύνεση, με εσωτερική αρχιτεκτονική και με φλέγμα.
Κοσμοπολιτισμός
Ο Μιχάλης Μητσός είναι ένας άνθρωπος των εφημερίδων, των βιβλίων, ένας περιπατητής του άστεως και εραστής της όμορφης ζωής. Αυτή η βάση καλλιέργειας γίνεται η ελκυστική αφετηρία από την οποία εξακτινώνεται μία επί της ουσίας πολιτική τοποθέτηση για τη ζωή, ένας εγγενής κοσμοπολιτισμός και μία βαθιά ριζωμένη έξη για το αξιοπερίεργο. Το προφανές δεν εκπίπτει ούτε και το φαινομενικά ασήμαντο, αλλά αποσπώνται, με σχεδόν τρυφερή προστατευτικότητα, και μετακινούνται για μία νέα ώσμωση. Λίγες φορές συναντά κανείς μια τόσο ανοικτή ματιά στο όλον της ζωής, σε αυτό που είναι δημόσιο και ιδιωτικό, γηγενές και διεθνές, τρέχον και οικουμενικό, στιγμιαίο και διαχρονικό. Αν είναι κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει αυτόν τον ημερολογιακό «πύργο ειδήσεων και σκέψεων» είναι η πολυμέρειά του, η ευρυμάθειά του, η επίγνωση ότι εν τέλει όλα εκπίπτουν, αλλά ζητούν δικαίωση πριν χαθούν.
Η πολιτική ανάγνωση αυτού του «Ημερολογίου» ακολουθεί ένα ίχνος κοσμοπολιτισμού στα όρια ενός ρευστού ιδεολογικού κέντρου και μιας αδιόρατης προσωπικής δημοκρατίας. Υπάρχει ευρυχωρία και ελεύθερος χώρος για κάθε αμφισβήτηση, για κάθε ράγισμα ή ερωτηματικό. Αυτή η απέχθεια για τον δογματισμό και η ενσυνείδητη έλξη για το ενιαίον της γνώσης και την απελευθέρωση που γεννά η προσωπική επιλογή, δίνουν σε αυτό το «Ημερολόγιο» μία αύρα ελευθερίας και μοναξιάς. Είναι ένας συνδυασμός που φέρει σαν σπέρμα την κοινωνία και την ιδιώτευση, την προσφορά και τη μονοκαλλιέργεια. Κάπου ανάμεσα, σαν καρπός, σαν μυστήριο άνθος, φύονται αυτές οι εγγραφές, μέρα τη μέρα, μήνα τον μήνα. Ενα έτος, ένα «τυχαίο» έτος στον ιστορικό χρόνο, το 2014, γίνεται μία αφήγηση, ένα προσωπικό τραγούδι και μια πλατιά διήγηση.