Laszlo Krasnznahorkai
Πόλεμος και πόλεμος
μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου
εκδ. Πόλις, σελ. 376
«Ο παράδεισος είναι λυπημένος». Η αινιγματική αυτή φράση, που κοσμεί, αντί αφιέρωσης, την πρώτη σελίδα του μυθιστορήματος του Λάσλο Καρσναχορκάι, δεν ερμηνεύεται ποτέ μέσα στο κείμενο, όμως ο αναγνώστης δεν αργεί να σχηματίσει μια ιδέα για το τι μπορεί να εννοεί ο Ούγγρος συγγραφέας. Μια νότα θλίψης κυριαρχεί σε ολόκληρο το μυθιστόρημα, όμως και η θλίψη έχει τη δική της υπνωτιστική γοητεία. Ο Κόριμ, ο εκκεντρικός ήρωας του «Πόλεμος και πόλεμος», καταδιώκεται από παράξενες φοβίες και σκοτεινά προαισθήματα. Πιστεύει ότι σταδιακά το κεφάλι του αποκολλάται από το σώμα του, έτσι διαθέτει ελάχιστο χρόνο για να εκπληρώσει την αποστολή του: να μοιραστεί με την ανθρωπότητα το μυστηριώδες έγγραφο από τη δεκαετία του ’40, που ανακάλυψε τυχαία μια συνηθισμένη εργάσιμη μέρα στο Κέντρο Αρχείων μιας μικρής ουγγρικής πόλης. Πρώτα, όμως, πρέπει να φτάσει στη «Ρώμη» των καιρών μας, δηλαδή τη Νέα Υόρκη, να προμηθευτεί έναν υπολογιστή και να καταγράψει την ιστορία που του άλλαξε τη ζωή.
Φλύαρος στο όριο του παραληρήματος και σχεδόν μόνιμα σε σύγχυση, χωρίς καλά καλά να το συνειδητοποιεί, ο Κόριμ αποσυντονίζει τους εχθρούς του και «κερδίζει», με τον ιδιαίτερο τρόπο του, τους πιο καλοπροαίρετους αγνώστους, βρίσκοντας έτσι απρόσμενους συμμάχους στη διάρκεια του ταξιδιού του. Την ίδια ώρα, οι τέσσερις πρωταγωνιστές του πολύτιμου χειρογράφου -πραγματικού ή επινοημένου- περιπλανιούνται από πόλη σε πόλη και από εποχή σε εποχή, από τη μινωική Κρήτη έως την Αγγλία του 15ου αιώνα, γεμάτοι θαυμασμό για τα μεγάλα επιτεύγματα κάθε πολιτισμού και οδύνη για την καταστροφή, που αναπόφευκτα δεν αργεί να έρθει.
Οι ατελείωτες προτάσεις, που καταλαμβάνουν ολόκληρες σελίδες ή ακόμα και κεφάλαια, οι επαναλήψεις, οι συχνές εναλλαγές στον χρόνο και στην οπτική γωνία της αφήγησης, οι υπερβολικά λεπτομερείς περιγραφές και η συνεχής υπέρβαση του ορίου ανάμεσα στη λογική και την τρέλα καθιστούν το «Πόλεμος και πόλεμος» ένα όχι ακριβώς εύκολο ανάγνωσμα ― τουλάχιστον μέχρι ο αναγνώστης να εξοικειωθεί με τη γραφή του συγγραφέα και να παρασυρθεί στη ροή μιας παράδοξης, βαθιά συγκινητικής ιστορίας, που πραγματεύεται την ίδια τη φύση του ανθρώπου και τη μοίρα κάθε δημιουργήματός του.
Σταθερός συνεργάτης του Μπέλα Ταρ και αναγνωρισμένος ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους λογοτέχνες της χώρας του, ο Καρσναχορκάι εμπνεύστηκε το «Πόλεμος και πόλεμος» το βράδυ της 22ας Νοεμβρίου 1992 περπατώντας στην οδό Kurfurstendamm του Βερολίνου, όταν είδε, ή φαντάστηκε ότι είδε, δύο ανθρώπους να τρέχουν να σωθούν και ταυτόχρονα «να καταγράφουν όλα όσα έπρεπε να αποχαιρετήσουν». Πεπεισμένος ότι ελάχιστοι άνθρωποι θα κατανοούσαν το όραμά του, αποφάσισε να έρθει σε επαφή μαζί τους στέλνοντας κωδικοποιημένα μηνύματα με τη μορφή ιστοριών δημοσιευμένων σε λογοτεχνικά περιοδικά, αναφέρει στην ιστοσελίδα του. Το 1998, με το διήγημα «Η έλευση του Ησαΐα», σύστησε για πρώτη φορά τον Γκιόργκι Κόριμ στο αναγνωστικό κοινό.