Ουραγός στις δαπάνες για κοινωνική προστασία είναι η Ελλάδα, σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία καταγράφει το σύνολο των προνοιακών επιδομάτων στη χώρα μας. Σύμφωνα με την έκθεση που έχει ήδη κατατεθεί στο υπουργείο Εργασίας, παράλληλα με την αξιολόγηση του πιλοτικού προγράμματος καταβολής ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, οι κοινωνικές δαπάνες στη χώρα μας υπολείπονται από τον ευρωπαϊκό μέσον όρο κατά τουλάχιστον 3,6 δισ. ευρώ ή 2,1% του ΑΕΠ.
Και αυτό, παρότι, όπως καταγράφεται στην ίδια έκθεση, καταβάλλονται τουλάχιστον 200 προνοιακά επιδόματα σε εκατοντάδες χιλιάδες δικαιούχους, χωρίς σαφή στρατηγική, μέσω ενός δαιδαλώδους και ιδιαιτέρως περίπλοκου συστήματος, το οποίο είναι κατακερματισμένο, αλληλοεπικαλυπτόμενο και εν πολλοίς αναποτελεσματικό. Το κεντρικό εργαλείο, που θα βοηθήσει σημαντικά στον εξορθολογισμό της συνολικής δαπάνης για τη στήριξη των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και στον ανασχεδιασμό των παροχών σε χρήμα και σε είδος, είναι το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
Μάλιστα, το τρίτο μνημόνιο προβλέπει ότι οι πενιχροί πόροι που καταβάλλονται για κοινωνική προστασία θα πρέπει να περιοριστούν κατά 0,5% του ΑΕΠ, ήτοι περίπου 900 εκατ. ευρώ, προκειμένου να ξεκινήσει από την 1η Ιανουαρίου 2017 η καθολική εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Σύμφωνα με πληροφορίες, μέρος από τα χρήματα που απαιτούνται θα αναζητηθούν από τις ήδη καταβαλλόμενες παροχές σε χρήμα και σε είδος, συμπεριλαμβανομένων των διάφορων φορολογικών πλεονεκτημάτων που παρέχονται σε συγκεκριμένες ομάδες, αλλά και άλλων κοινωνικών παροχών σε ολόκληρο τον τομέα της γενικής κυβέρνησης.
Ειδικά επιδόματα
Από το υπουργείο Εργασίας διαβεβαιώνουν ότι δεν σχεδιάζονται μειώσεις σε επιδόματα που λαμβάνουν άτομα με ειδικές ανάγκες, καθώς και στα οικογενειακά επιδόματα, για τα οποία, μάλιστα, η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας επισημαίνει πως στην Ελλάδα δαπανώνται λιγότερα κεφάλαια απ’ ό,τι στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Με νόμο που πέρασε το προηγούμενο διάστημα, προβλέπεται η υποχρεωτική καταγραφή όλων των φορέων που δίνουν επιδόματα προνοιακού χαρακτήρα, μέσω της ΗΔΙΚΑ, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα μητρώο ωφελούμενων, με τα πλήρη στοιχεία όσων λαμβάνουν πάσης φύσεως παροχές.
Την ίδια στιγμή, στον πυρήνα των κοινωνικών πολιτικών του υπουργείου Εργασίας βρίσκεται η χορήγηση του κοινωνικού εισοδήματος αλληλεγγύης (παραλλαγή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος). Η βαθμιαία εθνική εφαρμογή του σχεδιάζεται από την 1η Απριλίου του 2016, με στόχο την πλήρη υλοποίησή του από το 2017. Εντός των επόμενων ημερών αναμένεται η κατάθεση στη Βουλή του σχετικού σχεδίου νόμου που θα λαμβάνει υπ’ όψιν του την αξιολόγηση του προηγούμενου πιλοτικού προγράμματος από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Σύμφωνα με αυτήν, η πιλοτική εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος έδειξε σημαντικές αδυναμίες στην αρχική επιλογή των δήμων, επισημαίνοντας την ανάγκη για αυστηρότερο επαναπροσδιορισμό των τελικών κριτηρίων, ενώ ανέδειξε σημαντικά προβλήματα και κατά τη διαδικασία ηλεκτρονικής υποβολής αιτήσεων των δικαιούχων.
Ιδιαίτερο βάρος ρίχνει η Παγκόσμια Τράπεζα και στο γεγονός ότι δεν υπήρξε διασύνδεση του προγράμματος και με την αγορά εργασίας, παρότι υπήρξε συγκεκριμένη πρόβλεψη γι’ αυτό. Παράπονα κατέγραψαν τα κλιμάκια της Τράπεζας και από τους δικαιούχους, εξαιτίας των καθυστερήσεων στις πληρωμές, της έλλειψης ενημέρωσης και των πολύπλοκων διαδικασιών.
Κατά την αναπληρώτρια υπουργό Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου, το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης θα διατίθεται σε δικαιούχους οι οποίοι θα επιλεγούν με βάση τρεις συγκεκριμένους δείκτες: τον πληθυσμό, την ανεργία και τη φτώχεια. Η υποβολή αιτήσεων από τους δικαιούχους θα ξεκινήσει, βάσει του σχεδιασμού, εντός του Απριλίου, με στόχο το κοινωνικό εισόδημα να δοθεί σε περισσότερους από 60.000 πολίτες που βρίσκονται στο κατώφλι της φτώχειας.
Κριτήρια
Ο τρόπος επιλογής των δήμων που θα συμμετέχουν, τα εισοδηματικά κριτήρια και οι προϋποθέσεις ένταξης των δικαιούχων θα καθοριστούν εντός του Ιανουαρίου. Για το 2016 στον προϋπολογισμό έχει εγγραφεί κονδύλι της τάξης των 20 εκατ., όμως από το υπουργείο Εργασίας επισημαίνουν ότι θα δαπανηθούν όσα χρήματα απαιτηθούν για να καλυφθούν στο σύνολό τους οι δικαιούχοι. Βάσει σχεδιασμού, το επίδομα για κάθε μεμονωμένο ενήλικα θα είναι 200 ευρώ τον μήνα, εφόσον δεν έχει άλλη πηγή εσόδων. Για κάθε επιπλέον ενήλικα σε ένα νοικοκυριό θα καταβάλλονται επιπλέον 100 ευρώ, ενώ για κάθε ανήλικο μέλος επιπλέον 50 ευρώ.