Για να έχει ένας μισθωτός διαθέσιμο μηνιαίο εισόδημα 1.680 ευρώ, πρέπει να έχει μεικτό μισθό 2.500 ευρώ και να κοστίζει στην εταιρεία του 3.114 ευρώ. Το 46% του κόστους πάει στο κράτος ως φόρος εισοδήματος, έκτακτη εισφορά και ασφαλιστικές εισφορές. Για να έχει διαθέσιμο εισόδημα 2.780 ευρώ, πρέπει να έχει μεικτό μισθό 5.000 ευρώ και να κοστίζει στην εταιρεία του 6.230 ευρώ, δηλαδή το 55% πάει στο κράτος. Για κάθε παραπάνω ευρώ, τουλάχιστον το 65% πάει στο κράτος.
Οι επιβαρύνσεις γι’ αυτό το επίπεδο εισοδημάτων είναι οι υψηλότερες ή σχεδόν υψηλότερες ανάμεσα σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Αυξήθηκαν πολύ από το 2009, και σύμφωνα με τον σχεδιασμό της κυβέρνησης, θα αυξηθούν ακόμα περισσότερο, και θα επεκταθούν στους ελεύθερους επαγγελματίες, που μέχρι τώρα είχαν μικρότερες ασφαλιστικές εισφορές.
Οι εξωφρενικοί συντελεστές δεν αποφέρουν σε σταθερή βάση περισσότερα έσοδα στο κράτος, γιατί ωθούν σε φοροδιαφυγή και σε φοροαποφυγή. Ενδεικτικά, το 2014 το 36% των νοικοκυριών δαπανούσαν πάνω από 1.800 ευρώ τον μήνα για αγαθά και υπηρεσίες, σύμφωνα με την Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών. Αλλά λιγότερο από το 10% δήλωναν στην εφορία εισοδήματα που να επιτρέπουν τέτοιες δαπάνες. Οι υψηλοί συντελεστές αφορούν τη μειονότητα εκείνη που δεν μπορεί να τους αποφύγει.
Η ζημιά που κάνουν όμως είναι πολύ βαθύτερη από την αδικία της φοροδιαφυγής, και δεν θα αποτραπεί αν βελτιωθούν οι εισπρακτικοί μηχανισμοί. Η βαριά φορολογία επηρεάζει την επαγγελματική συμπεριφορά της μεσαίας τάξης, καθώς και τις επενδυτικές επιλογές του κεφαλαίου. Αυτά με τη σειρά τους διαμορφώνουν τη δομή της οικονομίας και την κατανομή του εισοδήματος.
Ενας ικανός νέος, με πτυχίο πανεπιστημίου και κοινωνικό περίγυρο που τον στηρίζει, έχει δικαίωμα να ελπίζει ότι στα σαράντα του θα μπορεί να δαπανά για την οικογένειά του δύο ή τρεις χιλιάδες ευρώ τον μήνα, όπως ήδη κάνει περίπου μία στις τέσσερις ελληνικές οικογένειες. Το ποσό αυτό δεν τον κατατάσσει στην ολιγαρχία, αλλά στη μεσαία τάξη, και ούτε καν στα ανώτερα κλιμάκιά της. Για να το εισπράττει από μισθό ή από ελεύθερο επάγγελμα, δηλωμένο όλο στην εφορία, πρέπει ο εργοδότης του ή οι πελάτες του να πληρώνουν διπλά ή τριπλά χρήματα. Αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, έχει άλλες επιλογές για να πετύχει τον στόχο του.
Μπορεί να ιδρύσει μια μικρή επιχείρηση παροχής υπηρεσιών, και να εισπράττει νόμιμα το εισόδημα ως μέρισμα, με μικρότερο φόρο και χωρίς ανάλογες ασφαλιστικές εισφορές. Η παγκόσμια πραγματικότητα είναι ότι τα κέρδη του κεφαλαίου δεν μπορούν να φορολογηθούν με συντελεστές της τάξης του 50%, πράγμα που το καταλαβαίνει ακόμα και η κυβέρνηση της Αριστεράς. Ή μπορεί ο ίδιος νέος να γίνει ελεύθερος επαγγελματίας αν μπορεί να φοροδιαφεύγει, όπως κάνουν τόσοι άλλοι. Ή μπορεί να μεταναστεύσει.
Κάθε μια από αυτές τις συμπεριφορές αφαιρεί ανθρώπινο κεφάλαιο από εκεί που είναι πιο παραγωγικό και κοινωνικά χρήσιμο: στις οργανωμένες επιχειρήσεις που δηλώνουν όλο το κόστος τους και τα έσοδά τους. Εκεί υπάρχει η μακροχρόνια συνεργασία των καλών στελεχών που καταλήγει σε αποδοτική παραγωγή, σε διεθνείς πωλήσεις και σε διαρκείς βελτιώσεις του προϊόντος. Τα άλλα είναι συνήθως ευκαιριακές δουλειές, η «οικονομία του φραπέ» που κατέρρευσε το 2010.
Σε ένα φορολογικό περιβάλλον όπου τα στελέχη κοστίζουν τόσο ακριβά, αν έρθουν να επενδύσουν στην Ελλάδα μεγάλες επιχειρήσεις, θα το κάνουν μόνο για τους φυσικούς πόρους και για τη φτηνή, ανειδίκευτη εργασία. Θα χρησιμοποιούν ελάχιστους υπαλλήλους με εμπειρία και εξειδίκευση, εκτός αν είναι ξένοι και φορολογούνται αλλού. Ο,τι έχει σχέση με επιστήμη, τεχνολογία και σύνθετη παραγωγή θα το αφήνουν για άλλες χώρες. Εμάς θα μας έχουν στη λίστα των τριτοκοσμικών προορισμών.
Με αυτό τον τρόπο ο βαρύς φόρος στο εισόδημα της μεσαίας τάξης οδηγεί σε μια οικονομία χωρίς γνώση, χωρίς δεξιότητες και χωρίς στελέχη. Μια τριτοκοσμική κοινωνία, με μικρομάγαζα που φυτοζωούν, φτωχό προλεταριάτο, μια μικρή ολιγαρχική κάστα, και κάποια κέρδη για τις πολυεθνικές. Δεν πρόκειται για πολιτική αναδιανομής, αλλά για τη διαιώνιση της φτώχειας.
Είναι τόσο προφανές αυτό, που δεν μπορώ να πιστέψω ότι το αγνοούν οι υπουργοί που εισηγούνται την αύξηση των συντελεστών. Υποπτεύομαι ότι κατά βάθος δεν τους ενδιαφέρει το οικονομικό αποτέλεσμα.
Σκέπτονται με όρους ηθικής.
«Η καριέρα είναι χολέρα», είπε ο σύμβουλος Στρατηγικής του πρωθυπουργού κ. Καρανίκας. «Μην κάνουμε τώρα τον φιλελευθερισμό κυρίαρχο και μοναδικό είδος ζωής. Οι δικές μας σχέσεις δεν είναι κάτι το οποίο επενδύεις για το αύριο. …Αυτοί που δεν είναι αριστεροί πρέπει πρώτα να μας πουν γιατί δεν έχουν επιλέξει τον συλλογικό βίο και προτιμούν την ιδιώτευση».
Σε αυτή την κοσμοθεωρία, η εργασία με μακροχρόνια προοπτική είναι αλλοτρίωση, η παραγωγή δεν είναι κοινωνικά χρήσιμη, και η ιδιωτική κατανάλωση είναι αναγκαίο κακό. Οπως ο φόρος στο τσιγάρο, ο φόρος στην καριέρα στοχεύει να αποτρέψει μια συμπεριφορά που βλάπτει αυτόν που την ασκεί και τον περίγυρό του.
Αλλά το ανθρώπινο κεφάλαιο δεν είναι κάπνισμα. Η απουσία του βλάπτει σοβαρά την υγεία της κοινωνίας.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στην εταιρεία Επιχειρηματικών Συμμετοχών Openfund.