Κώστας Παπανικολάου
ζωγράφος
Θα ήθελα να είχα ζωγραφίσει το «Φιλί του Ιούδα» του Τζότο. Είναι μια σύνθεση μοιρασμένη σε δύο μέρη: κάτω μια συμπαγής μάζα, οι χιτώνες είναι σαν βράχοι. Η σύνθεση πυκνώνει στα κεντρικά πρόσωπα, στο φιλί.
Η δράση κορυφώνεται στο πάνω μέρος, δάδες και δόρατα λάμπουν στη νύχτα. Ολες οι ιστορίες περιέχουν προδοσία. Οσο πιο έμπιστος είναι ο προδώσας τόσο μεγαλύτερος ο καημός του προδομένου. Είναι fresco σε τοίχο και απαιτεί ικανότητες και συνεργείο καλά εκπαιδευμένο. Το διάλεξα διότι πριν από πολλά χρόνια μού έκανε εντύπωση η εικονογράφηση του θέματος από τον συγκεκριμένο ζωγράφο. Προφανώς χρησιμοποιεί πραγματικούς ανθρώπους για να απεικονίσει τις σκηνές από τον βίο του Χριστού και προσπαθεί να βρει πρόσωπα που αντιπροσωπεύουν τον ρόλο του κάθε προσώπου, ενώ στη βυζαντινή τέχνη τα πρόσωπα είναι πιο στυλιζαρισμένα, με τα χρόνια μοιάζουν σαν σήματα. Είναι μεγάλη η δύναμη της εικόνας, είναι η μοναδική προδοσία στην Ιστορία που γίνεται με φιλί, το οποίο είναι σύμβολο φιλικής, αδερφικής, ερωτικής σχέσης. Αν δεν υπήρχε ο Ιούδας, η ιστορία του Χριστού ίσως να μην ήταν η ίδια."
Γιάννης Αδαμάκος
ζωγράφος
Μερικά από τα πιο σημαντικά έργα του Francis Bacon είναι εμπνευσμένα από τη Σταύρωση και είναι έργα που θεωρώ ιδιαίτερα επίκαιρα όχι μόνο σε σχέση με το πασχαλινό πνεύμα των ημερών αλλά και σε σχέση με τον ξεριζωμό και πόνο τόσων προσφύγων. Αναφέρομαι ειδικότερα στο έργο του 1933 με τίτλο «Crucifixion», όπου αναδεικνύεται το αδιέξοδο και η απελπισία της ανθρώπινης κατάστασης πριν από τον θάνατο.
Είναι έργο που έχει μαρτύριο και αιχμαλωσία, έργο που όταν πρωτοεκτέθηκε ξαναξύπνησε τις μνήμες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μορφή τραυματισμένη. Μορφή εγκλωβισμένη σε έναν χώρο χωρίς ορίζοντα. Εκεί η τραγωδία του Χριστού είναι η τραγωδία κάθε ανθρώπου. Συνδέω το δράμα των μορφών του Bacon με το δράμα χιλιάδων ανθρώπων που κατά τη διαδρομή προς την ελπίδα εγκλωβίζονται σε χώρες ενδιάμεσες, με τις εβδομάδες να περνούν και να μοιάζουν με τη Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών του Χριστού προσδοκώντας σε μια Ανάσταση. Ομως αυτή δεν φαίνεται να έρχεται, τουλάχιστον όχι για όλους.
Γιώργος Ρόρρης
ζωγράφος
Τι συγκλονιστικό έργο! Τι βαθύ και απροσποίητο θρησκευτικό συναίσθημα αναδύεται από την Pieta που ζωγράφισε το 1460 ο Giovanni Βellini (1430 – 1516). Ζωγράφισε γύρω στα 15 έργα με θέμα τον «Χριστό Πάσχοντα», όπως ονομάζονται. Δείχνουν το απίστευτο για έναν βαθέως θρησκευόμενο Χριστιανό, τον νεκρωθέντα δηλαδή Θεό. Αυτή η Pieta είναι κατά τη γνώμη μου το σπουδαιότερο. Κλειδί της εικόνας η επιγραφή στο κάτω μέρος. Υποδεικνύεται άλλωστε και από το χέρι του Χριστού. Είναι κείμενο που ο ζωγράφος εμπνεύστηκε από έναν πανέμορφο στίχο του Ρωμαίου ποιητή Προπέρτιου. Κάνοντας αναφορά στα δάκρυα που κυλούν από τα μάτια του θρηνούντος Αγίου Ιωάννη, γράφει: «Oταν αυτοί οι πρησμένοι οφθαλμοί μπορέσουν να εκφέρουν στεναγμούς, [αυτό] το έργο του Ιωάννη Μπελίνι θα μπορούσε να κλάψει». Ο ζωγράφος, συνονόματος του μαθητή του Χριστού, Ιωάννη, ταυτίζεται με τον εικονιζόμενο Aγιο και καλεί και κάθε θεατή να ταυτιστεί και να θρηνήσει. Ο Aγιος Ιωάννης στρέφει το βλέμμα εκτός του πίνακα, μη μπορώντας να υπομείνει το «φρικτόν και ξένον» θέαμα. Η σιωπηλή θεϊκή δύναμη της ζωγραφικής επιβάλλεται. Oποιος διαβάσει όμως την επιγραφή, αντιλαμβάνεται και την προϋπόθεση για τούτο: «Oταν…» και μόνον τότε. Στο ερώτημα για ποιο λόγο αγαπώ τόσο το έργο, απάντησα. Αν θα ήθελα να το είχα ζωγραφίσει; Oχι! Δεν θα μπορούσα. Δεν διαθέτω κανένα από τα προσόντα που απαιτούνται. Και πάνω απ’ όλα, τη μυστικιστική πίστη του Μπελίνι. Αλλά, και πέραν αυτού, πώς να κάνεις το έργο ενός άλλου, αλλού και άλλοτε; Μόνον να το θαυμάσεις μπορείς και, ει δυνατόν, να κλάψεις.