Εχουν όλοι τους μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση του άγχους που κυριεύει τα θύματα τραυματικών περιστατικών. Εδώ και χρόνια προσπαθούν να εφοδιάσουν με τα κατάλληλα εργαλεία διαχείρισης του στρες όσους βοηθούν τους συνανθρώπους τους σε μέρη φυσικών καταστροφών. Αυτή την εβδομάδα, όμως, τα μέλη ομάδας ψυχιάτρων και ειδικών του αμερικανικού πανεπιστημίου George Washington δεν βρέθηκαν σε κάποια περιοχή που ισοπεδώθηκε από σεισμό ή τσουνάμι. Ταξίδεψαν στην Ελλάδα και συνάντησαν εργαζόμενους ανθρωπιστικών οργανώσεων που ασχολούνται με το προσφυγικό ζήτημα.
«Στον σεισμό της Αϊτής πολλές οργανώσεις ανανέωναν κάθε δύο εβδομάδες το προσωπικό τους στο πεδίο. Ακόμη και αν ένας γιατρός έπρεπε να πραγματοποιήσει εκεί πολλούς ακρωτηριασμούς ή να περιθάλψει πολλά κατάγματα, ήταν ξεκάθαρος ο ρόλος του. Είναι μεγάλη πρόκληση όμως να βρίσκεται κάποιος στην Ελλάδα επί μήνες για το προσφυγικό ζήτημα, γνωρίζοντας ότι δεν είναι κάτι που πρόκειται να λυθεί άμεσα», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Ψυχιατρικής στο George Washington, Allen Dyer, επικεφαλής της ομάδας που ήρθε στην Ελλάδα με την υποστήριξη της αμερικανικής πρεσβείας για μία σειρά σεμιναρίων της οργάνωσης «Μετάδραση».
Αβεβαιότητα και κόπωση
Συνολικά 45 άτομα από 19 ανθρωπιστικές οργανώσεις παρακολούθησαν αυτή την εβδομάδα το διήμερο σεμινάριο των ειδικών ψυχικής υγείας στην Αθήνα. Κατά την πρώτη ημέρα έμαθαν μεθόδους που θα τους βοηθήσουν να αξιολογήσουν τις δικές τους ανάγκες και την επομένη διδάχθηκαν πώς θα μπορέσουν να συνδράμουν τους άλλους είτε αυτοί είναι πρόσφυγες είτε συνάδελφοί τους.
Εχοντας ταξιδέψει στα νησιά του Αιγαίου, στην Ειδομένη, ή παρέχοντας τις υπηρεσίες τους σε καταυλισμούς της ηπειρωτικής Ελλάδας, οι εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις συχνά φθείρονται από την αβεβαιότητα που περιβάλλει το προσφυγικό ζήτημα. Δεν έχουν πάντοτε να δώσουν ξεκάθαρες απαντήσεις στους πρόσφυγες για το μέλλον τους, ειδικά όταν αυτό εξαρτάται από πολιτικές αποφάσεις που αλλάζουν διαρκώς. Σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά οι διερμηνείς που έρχονται άμεσα σε επικοινωνία με τους πρόσφυγες και τις διηγήσεις τους, μπορεί να επηρεαστούν από δευτερογενές τραυματικό στρες. Η συνεχής δουλειά χωρίς διαλείμματα ή το αίσθημα της ματαιότητας όταν ένα πρόβλημα διαρκεί πολύ καιρό, μπορεί να οδηγήσουν σε βάθος χρόνου σε συμπτώματα εργασιακής εξουθένωσης.
«Με τα σεμινάρια που πραγματοποιήσαμε, δώσαμε στα μέλη των ανθρωπιστικών οργανώσεων την ευκαιρία να μοιραστούν μεταξύ τους τις ιστορίες τους και να νιώσουν ότι δεν είναι μόνοι», λέει στην «Κ» η Catherine May, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο George Washington.
Παρουσιάζοντας στους συμμετέχοντες του σεμιναρίου απλές τεχνικές, οι ειδικοί ψυχικής υγείας προσπάθησαν να τους εισάγουν στην έννοια των «πρώτων βοηθειών ψυχολογικής παρέμβασης». Αυτές οι τεχνικές στοχεύουν στη μείωση μιας οξείας κατάστασης στρες ή θλίψης μέσω της ενεργητικής ακρόασης. Σκοπός είναι να ξεκινήσει μια συζήτηση με τον πληγέντα και να μην εξελιχθεί σε ανάκριση. «Σε ένα ζήτημα όπως το προσφυγικό δεν θα υπάρχει ποτέ αρκετός αριθμός ψυχολόγων ή ψυχιάτρων στο πεδίο για να καλύψουν τις ανάγκες των προσφύγων, των μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων ή του ντόπιου πληθυσμού», λέει ο ψυχίατρος στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της Αγγλίας, Saleh Dhumad, που συμμετείχε στην ομάδα ειδικών του George Washington. «Η ψυχολογική πρώτη βοήθεια μπορεί να προσφερθεί στο πεδίο από έναν συμπονετικό συνάνθρωπο που δείχνει ευαισθησία στις ανάγκες των άλλων», προσθέτει η δρ May. Στην ομάδα του George Washington συμμετείχαν ακόμη ο ψυχίατρος Philip Candilis, η γιατρός Fatima Noorani και ο δικηγόρος και ειδικός πρώτων βοηθειών Eric Kocher.
Παράλληλα, οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο διδάχθηκαν πώς μπορούν οι ίδιοι αλλά και οι πρόσφυγες να διατηρήσουν την ελπίδα τους ακόμη και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Η ελπίδα, άλλωστε, ήταν το βασικό συναίσθημα που τροφοδοτούσε επί μήνες τις προσφυγικές ροές ή παρέτεινε τη διαμονή των προσφύγων στον λασπότοπο της Ειδομένης με την προσμονή ότι κάποτε μπορεί να ανοίξουν τα σύνορα.